تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه

گاهی ممکن است با توجه به میزان عارضه ایجاد شده و حاد بودن بیماری و آسیب وارد شده در شانه، متخصص ارتوپدی اقدام به جراحی شانه کند. بعد از جراحی شانه باید گفت 30 درصد موفقیت و نتیجه مطلوب درمان، مربوط به مراقبت و روش های فیزیوتراپی می باشد. در این مقاله به بررسی انواع شایع آسیب دیدگی شانه پرداخته و روش های فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه را ارائه خواهیم داد.

آناتومی شانه

شانه از مفاصل پرتحرک و حساس بدن بوده که از قسمت های مختلف و بافت های خاصی تشکیل شده است. این عضو از استخوان های مختلف کتف، ترقوه و همچنین بازو یا هومروس، مفاصل گلنوهومرال، آکرومیوکلاویکولر، استرنوکلاویکولر و اسکاپولوتوراسیک، غضروف ها، رباط ها یا لیگامانهای محکم و همچنین ۴ عضله مهم روتاتورکاف (سوپراسپیناتوس، اینفراسپیناتوس، ترس مینور و ساب اسکاپولاریس)، عصب آگزیلری، عصب سوپرااسکاپولار و عصب موسکولوکوتانه، کپسول شانه، لایه سینوویال و مایع سینوویال، بورس ها و ... تشکیل شده که تمامی این بافت ها و اجزا موجب پایداری و تثبیت شانه و همچنین تحرک و چرخش آن می شوند.

آسیب های شانه

شانه می تواند به دلایل مختلفی دچار آسیب های متفاوتی شود که این آسیب ها نیز در نهایت موجب اختلالات حرکتی، حسی و عملکردی شانه می شود. شایع ترین و رایج ترین آسیب های شانه عبارتند از:

1. بورسیت

   در میان استخوان‌ها و بافت‌های نرم مفصل شانه، بورس‌ها یا کیسه ‌های کوچک مفصل، مانند ضربه‌گیر قرار گرفته و به کاهش اصطکاک بین عضلات و استخوان‌ها در هنگام حرکت آن ها کمک می‌کنند.
   بورسیت و آسیب بورس ها، معمولا با عارضه تاندونیت روتاتور کاف همراه می باشد.

2. تاندونیت

   تاندون مانند یک طناب محکم بوده و عضله را به استخوان وصل می کند. این طناب می تواند دچار آسیب شود و در شانه اختلالاتی ایجاد کند. تاندونیت یا التهاب تاندون ها به چند دسته تقسیم می شوند:
   • تاندونیت شدید و وخیم: فعالیت هایی از جمله پرتاب کردن مکرر و بیش از حد توپ، شغل و فعالیت های روزانه سنگین و یا ورزش های مکرر و سنگین می توانند باعث بروز تاندونیت وخیم شوند.
   • تاندونیت مزمن: آرتروز و یا فرسایش تدریجی مفصل و غضروف ها نیز با افزایش سن فرد، موجب بروز تاندونیت های مزمن خواهد شد.

3. پارگی تاندون ها

   پارگی تاندون ها چندین درجه داشته و به صورت جزئی و یا کامل اتفاق می افتد. پارگی تاندون، اغلب در تاندون های روتاتور کاف و تاندون عضله‌ دوسر بازویی اتفاق می افتد.

4. ایمپینجمنت

   گیرافتادگی شانه، عارضه ای است که در آن بافت‌های نرم زیرین که در قسمت بالایی استخوان کتف (آکرومیون) قرار گرفته‌اند، هنگام بالا بردن بازو متحمل فشار شده و فرد دچار عارضه‌هایی از جمله بورسیت، تاندونیت و همچنین درد و محدودیت حرکتی می شود.

5. افتادگی شانه

   افتادگی شانه، عارضه ای است که در یکی از شانه ها و یا هر دو شانه اتفاق افتاده و موجب ایجاد اختلال در فعالیت و عملکرد شانه و همچنین ایجاد ناهماهنگی و عدم توازن در فرم ظاهری بدن و درنهایت بد شکلی بدن می شود.

6. آرتروز شانه

   آرتروز ها از شایع ترین و رایج ترین بیماری های استخوانی بوده و انواع مختلفی دارند که رایج‌ترین نوع آن، آرتروز استخوانی می باشد. لازم به ذکر است که آرتروز استخوانی به مرور زمان شدید شده و گسترش می یابد. این عارضه (تحلیل تدریجی استخوان، مفصل و غضروف ها) معمولا با علائم تورم، درد و خشکی مفصل در رده سنی میانسالی آغاز می شود. استئواتریت یا آرتروز، همان فرسایش و ساییدگی در استخوان ها و غضروف ها بوده که به مرور زمان باعث ایجاد آسیب های جدی تر در شانه شده و می تواند موجب ایجاد اختلالات و عوارض گوناگون ازجمله ناتوانی در حرکت شانه، درد، خشکی و اسپاسم، صدا دادن شانه و... شود. آرتروز استخوانی، می تواند به دلیل آسیب های ورزشی، فعالیت های مکرر و سنگین، فعالیت های ورزشی خاص و کار بیش از حد، در شانه اتفاق افتاده و موجب مشکل در تاندون های روتاتور کاف شوند.

7. ناپایداری

   ناپایداری مفصل شانه به هنگام کار و فعالیت بیش از حد و یا وارد شدن ضربه‌ شدید و یا ناگهانی در شانه ایجاد شده و با خارج شدن مفصل از کاسه یا حفره شانه همراه می باشد. در این حالت فرد دچار ناراحتی در دست و حرکت دادن شانه شده و همچنین متحمل درد می شود.

8. اسپاسم و گرفتگی عضلات

   این عارضه موجب سفت و منقبض شدن عضلات شانه و همچنین عدم توانایی در حرکت و چرخش آسان شانه می شود. ممکن است در صورت حرکت دادن شانه فرد متحمل درد ناگهانی و شدیدی شود.

9. اسلپ شانه

   این عارضه با پارگی غضروف گلنوئید همراه بوده و در ورزشکاران شایع می باشد. هنگام بروز این عارضه در ناحیه شانه و دست، علائمی از جمله درد و خشکی و... احساس و مشاهده خواهد شد.

10. شانه یخ زده یا منجمد شده

    این عارضه تاکنون علت مشخصی نداشته و با بروز آن، شانه دچار محدودیت حرکتی، درد و اختلال عملکردی می شود.

11. روتاتور کاف شانه

    این عارضه با فشردگی و پارگی در چهار عضله و تاندون اصلی شانه (روتاتور کاف) همراه بوده و موجب ایجاد اختلال ضعف و ناتوانی در شانه می شود. فرد در هنگام بروز این آسیب در شانه خود، درد حس کرده و همچنین ممکن است در هنگام حرکت دادن آن به صداهای قژقژ و یا تق تق مواجه شود.

12. شکستگی ها

    شکستگی شانه در چندین استخوان اتفاق می افتد و موجب اختلال و ناراحتی در شانه، ترقوه، بازو و دست می شود. این استخوان ها شامل استخوان بازو (هومروس)، استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکل) می شود.

جراحی آسیب های شانه

جراحی از روش های درمانی است که معمولا در مراحلی که بیماری به شدت پیشرفت کرده باشد و موجب ایجاد آسیب و عوارض و اختلالات شدید شده باشد، انجام می گیرد. البته گاهی نیز پزشک تشخیص می دهد که تنها راه حل قطعی درمان، جراحی می باشد. در صورتی که جراح تشخیص دهد وضعیت بیمار، حاد بوده از جراحی به روش های مختلفی استفاده می کند که دو تا از اصلی ترین این روش های جراحی عبارتند از:

1. جراحی آرتروسکوپی شانه

   این جراحی با برش بسیار کوچک در محل مفصل آسیب دیده شانه اتفاق افتاده و توسط دوربین آرتروسکوپ انجام می گیرد. در این روش جراح، با استفاده از فرستادن دوربین به داخل ناحیه برش داده شده، نواحی آسیب دیده را بررسی کرده و در صورت لزوم و ابتلا به آرتروز شدید و همچنین آسیب روتاتورکاف شانه، تاندونیت شدیدی و....بافت های زیادی را از مفصل شانه برداشته و در نهایت موجب کاهش درد شانه بیمار می شود. در برخی از مواقع و بعضی از عوارض از جمله آرتروز، این جراحی نیز نتیجه قطعی نداشته و اثرات آن موقت خواهد بود.

2. جراحی باز

   تعویض مفصل شانه از روش های جراحی باز بوده و با برش شانه همراه است. جراحی باز معمولا زمانی صورت می گیرد که جراح تشخیص دهد، بهترین گزینه برای درمان تعویض مفصل بوده و روش های دیگر هیچ فایده ای ندارند. در این حالت جراح مفصل شانه را برداشته و به جای آن از مفصل مصنوعی یا پروتز استفاده می کند. (این جراحی یک روش درمانی قطعی می باشد و معمولا تنها راه برای درمان آرتروز های شدید است.)

مزایای فیزیوتراپی شانه بعد از جراحی

فیزیوتراپی شانه بعد از جراحی بسیار اهمیت داشته و معمولا یک هفته بعد از جراحی شانه، فیزیوتراپیست شروع به فیزیوتراپی و تمرین درمانی می کند و به بیمار کمک می کند تا هرچه سریع تر بتواند شانه خود را حرکت دهد و فعالیت های خود را شروع کند. این روش دارای مزیت های مختلفی می باشد. این مزایا عبارتند از:

1. افزایش گردش خون در بافت های آسیب دیده شانه و ترمیم سریع تر آن ها بعد از جراحی
2. بهبود و کاهش درد و تورم و همچنین اسپاسم های عضلانی بعد از استراحت و جراحی شانه
3. جلوگیری از آسیب های مجدد و یا احتمالی بعد از جراحی
4. افزایش دامنه حرکتی بدن بعد از آسیب و جراحی ها
5. بهبود سریع تر آسیب دیدگی ها بعد از جراحی
6. افزایش سطح اکسیژن و اکسیژن رسانی
7. روشی ایمن و غیرتهاجمی (بدون عوارض جانبی خاص و خطرناک)
8. بازگشت عملکرد ناحیه آسیب دیده بعد از جراحی
9. مقرون به صرفه
10. تقویت عضلات شانه بعد از جراحی
11. صرفه جویی در وقت و زمان (این روش درمانی و توانبخشی می تواند در خانه انجام بگیرد.)
12. کمک به بیمار و آموزش کار با دست و مراقبت های بعد از جراحی شانه

فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه

بخش دیگری از روش های درمانی در جهت بهبود و درمان آسیب های شانه و کمک به بهبود و بازگشت سریع تر عملکرد شانه و همچنین کاهش ناراحتی و دردها و عوارض بعد از جراحی شانه، فیزیوتراپی و توانبخشی به شکل ها و متدهای مختلف می باشد. این روش درمان به بهبود آسیب شانه و عوارض برجای مانده از جراحی کمک می کند. همچنین بخشی از تکنیک های فیزیوتراپی به روش های دستی و تمرین درمانی مربوط بوده و فیزیوتراپیست، بدون هیچ دستگاه خاصی شروع به درمان درد و ناراحتی ایجاد شده در شانه کرده و موجب کاهش عوارض جراحی می شود. تکنیک های فیزیوتراپی شامل موارد زیر می شوند:

• آب درمانی

  آب ولرم، شنا و سایر روش های آب درمانی موجب ریلکس شدن عضلات و جلوگیری از اسپاسم های عضلانی شده و همچنین به کاهش درد و تورم شانه بعد از جراحی نیز کمک می کند. این روش درمانی می تواند، در خانه و یا کلینیک فیزیوتراپی، به تنهایی و یا به همراه ماساژ درمانی صورت بگیرد.

• سرما و گرما درمانی

  سرما درمانی و گرما درمانی به حالت های مختلف و قرار دادن کمپرس های سرد و گرم در ناحیه آسیب دیده شانه از دیگر روش های مراقبتی و درمانی موثر بعد از جراحی شانه بوده و به کاهش تورم، درد و همچنین افزایش گردش خون و ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده کمک می کند و در نهایت موجب بهبودی سریع تر شانه جراحی شده می شود.

• تحریکات الکتریکی

  تحریکات الکتریکی از روش هایی است که با اعمال جریان الکتریکی و انتقال آن توسط الکترودها در شانه همراه بوده و موجب ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه قبل از جراحی می شود و همچنین به افزایش جریان خون و دامنه حرکتی و انعطاف پذیری شانه بعد از جراحی نیز کمک می کند، این روش درمانی به جلوگیری از آسیب های جدی در شانه کمک کرده و همچنین موجب بازگشت عملکرد طبیعی شانه بعد از جراحی شانه می شود.

• ماساژ درمانی

  گروهی از روش های فیزیوتراپی، شامل تکنیک های دستی بوده و فیزیوتراپیست با انجام حرکات مختلف و با استفاده از دست خود (بر روی ناحیه آسیب دیده و جراحی شده شانه) موجب بهبود جریان و گردش خون شده و موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و کاهش درد و تورم شانه می شود.

• کایروپراکتیک

  کایروپراکتیک، بخشی از تکنیک های منوال تراپی بوده و جزئی از درمان های غیر دستی فیزیوتراپی می باشد. در این روش فیزیوتراپیست با ماساژ دورانی دست موجب بهبود ناحیه آسیب دیده و جراحی شده شانه شده و به بهبود درد، تورم، بازکردن خشکی و گرفتگی و جلوگیری از ایجاد اسپاسم عضلانی کمک می کند

• اولتراسوند تراپی

  این روش با استفاده ازدستگاه مخصوص اولتراسوند انجام می گیرد. دستگاه اولتراسوند با اعمال و انتقال امواج فراصوت به ناحیه آسیب دیده و دردناک شانه کمک کرده و به تحریک، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه و به بازگشت سریع تر عملکرد شانه نیز می پردازد.

• لیزر درمانی

  این روش درمانی توسط لیزر و با اعمال اشعه و نور آن به ناحیه آسیب دیده شانه انجام گرفته و موجب تحریک، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه، غضروف ها، عصب ها و سایر بافت های آسیب دیده و جراحی شده شانه می شود. در نهایت موجب کاهش درد و تورم شانه بعد از جراحی و بستن می شود.

• شاک ویو تراپی

  شاک ویو و اعمال جریان صوتی در ناحیه آسیب دیده، شوکی به بافت ها و عصب های آسیب دیده وارد کرده و موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و کاهش تورم و درد شانه بعد از جراحی می شود.

• اوزون تراپی

  اوزون، گازی است با خاصیت ضد التهابی که به کاهش التهاب و تورم شانه، بهبود جریان خون در بافت های آسیب دیده شانه و همچنین بهبود آسیب دیگی های شانه کمک می کند و فیزیوتراپیست با تزریق آن در مفصل شانه، موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده شده و در نهایت به افزایش سرعت روند درمان عارضه نیز کمک می کند .

تمرین درمانی بعد از جراحی شانه

این بخش از درمان های شانه بعد ازجراحی، با استفاده از ورزش و نرمش های کششی و تقویتی در جهت بهبود وضعیت آن انجام گرفته و به تقویت و انعطاف پذیری شانه بعد از جراحی و همچنین جلوگیری از آسیب های شدیدتر و بازگشت سریع عملکرد طبیعی آن نیز کمک می کند. کلیه تمرینات ورزشی شانه همانند سایر تمرینات ورزشی به برنامه ریزی دقیق توسط فیزیوتراپیست نیاز دارد و فیزیوتراپیست این برنامه را با توجه به میزان وضعیت شانه بعد از جراحی و همچنین میزان آسیب دیدگی و نوع آسیب آن تنظیم می کند. این تمرینات ورزشی عبارتند از:

1. ابتدا روی زمین و به پشت دراز بکشید. دست ها را از هم باز کرده و همانطور که آرنج زاویه ۹۰ درجه دارد، موازی با بدن قرار دهید. آرنج هایتان را روی زمین نگه دارید و خیلی آرام دست ها را به سمت بالا بیاورید. دست ها را از ناحیه آرنج با زاویه ۱۸۰ درجه بالا برده و مجددا پایین بیاورید و این حرکت را چندین مرتبه انجام دهید.
2. برای انجام این تمرین ابتدا روی شکم دراز بکشید و دستهایتان را بدون اینکه خم شوند به پشت کمر ببرید. دستهایتان را بکشید و انگشتان دست ها را در هم قفل کنید. دستی که شانه آن جراحی شده را خیلی آرام، با احتیاط و به کمک دست سالم به سمت بالا ببرید.
3. برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین دراز کشیده و بر روی شکم قرار بگیرید. کف دست ها را بر روی زمین قرار دهید. سپس آن ها را درجهت عقربه ساعت (ساعتگرد) و با زاویه ۱۸۰ تکان دهید و بالای سر خود قرار دهید.
4. درحالی که یکی از دستانتان روی میز قرار دارد و دست دیگر از روی میز آویزان است، دست آویزان خود را مانند آونگ ساعت حرکت دهید و به سمت جلو و عقب ببرید. سپس آن را در جهت عقربه های ساعت چرخانده و بعد از آن خلاف جهت عقربه های ساعت نیز بچرخانید.
5. ابتدا بایستید و درحالیکه هر دو شانه خود را به سمت بالا آورده اید، کمی صبر کرده (در همان وضعیت مانده) و سپس شانه ها را به آرامی پایین آورید. برای تقویت عضلات شانه خود، هنگام بالا بردن شانه از وزنه استفاده کرده و وزنه را در دستان خود نگه دارید. می توانید شانه خود را عقب و جلو ببرید. این کار موجب کاهش خشکی عضلات شانه می شود.
6. ابتدا یکی از دست های خود را روی دیوار قرار دهید. دست شما باید زاویه ۹۰ درجه با دیوار بسازد. انگشت های خود را به سمت بالای دیوار حرکت داده و تا جای ممکن به بالا ببرید. به حالت عادی خود برگشته و این تمرین را مجددا با دست دیگر خود تکرار کنید.

مراقبت های بعد از جراحی شانه

بعد از جراحی شانه، بیمار برای عملکرد بهتر شانه، کاهش عوارض احتمالی و همچنین کسب نتیجه بهتر و مطلوب تر نیاز به انجام چندین روش مراقبتی دارد. این روش ها شامل موارد زیر می شوند.

1. رعایت نکاتی از جمله درست نشستن، درست خوابیدن، تکیه ندادن بر روی بازوی آسیب دیده و همچنین عدم انداختن وزن بدن بر روی دست جراحی شده به بهبود شانه و جلوگیری از آسیب مجدد کمک می کند.
2. انجام نرمش و ورزش هایی که توسط فیزیوتراپیست توصیه، تنظیم و تجویز شده است.
3. ۲ الی ۴ هفته اول بعد از جراحی، باید برای جلوگیری از خشکی، گرفتگی، اسپاسم عضلانی و همچنین افزایش دامنه حرکتی مفصل، ورزش را شروع کنید. (ورزش های تقویتی و کششی را بعد از هفته چهارم و با توجه به تجویز فیزیوتراپیست انجام دهید.)
4. از تکان دادن و حرکت شانه بیش از حد لازم خودداری کنید.
5. از کمپرس گرم استفاده کرده و با گرمایش موضعی به کاهش درد شانه کمک کنید.
6. از بریس و شانه بند استفاده کرده و با قرار دادن شانه در این بریس و شانه بند در مقابل تهدیدات، ضربه و فشار و همچنین آسیب های مجدد از آن حفاظت کنید.
7. به شانه خود استراحت دهید و از انجام هر نوع فشار شدید به شانه و بلند کردن اجسام با دست آسیب دیده بپرهیزید.
8. دست و شانه آسیب دیده خود را بالاتر از سطح زمین و قلب و به صورت آویزان نگه دارید.
9. محل زخم را ضد عفونی کرده و از پمادهای ضد درد و ضد التهاب و همچینین ضد اسپاسم استفاده کنید.
10. شانه جراحی شده را با اجازه پزشک، زیر آب گرم برده و به آرامی ماساژ دهید.
11. حتمابه فیزیوتراپیست مراجعه کنید و با توجه به برنامه فیزیوتراپیست به درمان درد و عوارض ایجاد شده در شانه بپردازید.

موارد منع فیزیوتراپی شانه بعد از جراحی

همانطور که این روش درمانی بسیار مفید بوده و می تواند کمک بسیاری به بهبود سریع تر شانه بعد از جراحی کند، در صورتی که فرد دچار عوارض و مشکلات خاصی باشد می تواند به شدت مضر واقع شود. البته فقط بعضی از تکنیک های آن برای افرادی که واجد فیزیوتراپی نیستند و از مشکلات خاصی برخوردارند، ممنوع می باشد و فیزیوتراپیست، حتما قبل از استفاده از این تکنیک ها وضعیت سلامت بدن بیمار را به طور کامل مورد بررسی قرار می دهد. پس نیاز نیست نگران سلامت خود باشید. افرادی که دچار مشکلات و عوارض زیر هستند، با محدویت و ممنوعیت بعضی از روش های فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه مواجه هستند :

1. افرادی که در بدن خود پلاتین، پیچ و مهره و صفحه های فلزی دارند.
2. افرادی که مشکل قلبی داشته و قلب آنها با باطری کار می کند.
3. افرادی که تومورهای بدخیم و کیست های توده ای دارند.
4. افراد دیابتی و یا افراد با فشار خون بالا
5. زنان باردار

سوالات متداول

1. روند تکمیلی درمان شانه بعد از جراحی به چه صورت است؟

   بعد از جراحی شانه باید طبق برنامه فیزیوتراپیست درمان را آغاز کرد. ابتدا باید روش های راحت و آسان و مراقبتی از جمله نحوه بلند شدن و نسشتن، نحوه قرار گرفتن شانه به هنگام خواب و ... رعایت شود، همچنین از آتل و شانه بند استفاده خواهد شد تا علاوه بر حفظ پایداری شانه جراحی شده، در مقابل آسیب ها نیز از آن محافظت شود. سپس باید با کمک فیزیوتراپیست نرمش های نرم و سبک را انجام داد. بعد از مدتی علاوه بر نرمش ها، باید سایر ورزش هایی که توسط فیزیوتراپیست تعیین شده است، نیز انجام گیرد. در کنار این ورزش ها جهت درمان سریع تر، ترمیم بافت های جراحی شده و رفع درد و ناراحتی های بعد از جراحی، از تکنیک های درمانی فیزیوتراپی و الکتروتراپی استفاده خواهد شد.

2. چند جلسه طول می کشد تا شانه جراحی شده بهبود پیدا کند؟

   روند فیزیوتراپی و تعداد جلسات آن در جلسه اول تا حدودی توسط فیزیوتراپیست بررسی شده و مشخص می شود. اما تعداد جلسات پیش بینی شده معمولا به طور قطع همان نخواهد بود و با توجه به روند پیشرفت و بهبود بیمار و همچنین شرایط سلامت و نوع تکنیک های فیزیوتراپی ممکن است کاهش و یا افزایش یابند. به طور معمول ۱۰ الی ۱۵ جلسه فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه به بهبود سریع تر فرد کمک کرده و موجب تثبیت وضعیت شانه جراحی شده می شود. اما در بعضی از افراد این تعداد جلسات به ۱۰ و یا ۲۰ جلسه نیز کاهش و افزایش می یابند.