شانه یخ زده | علائم، علل، تشخیص، روشهای درمان و تمرینات ورزشی

آیا تا به حال دچار گرفتگی و خشکی شدید شانه شده اید؟ می دانستید که بهترین و ایمن ترین درمان برای اینگونه گرفتگی و خشکی های شانه چیست؟ از آنجایی که شانه از مفاصل پرتحرک و ناپایدار بدن است، همواره به دلایل مختلفی می تواند دچار آسیب های خفیف و یا شدیدی شود و آسیب های شانه نیز می توانند در دست و فعالیت های فرد اختلال ایجاد کنند. همانطور که می دانید، شانه متحمل آسیب های مختلفی می شود، این آسیب ها علائمی شبیه به هم دارند و ممکن است با یکدیگر به اشتباه گرفته شوند. دو مورد از این آسیب های شبیه به هم، روتاتور کاف شانه و یخ زدگی شانه می باشند. در این مقاله شما را با عارضه ای ناشناخته به نام کپسولیت چسبنده یا شانه یخ زده (Frozen Shoulder)، علائم و دلایل ایجاد آن آشنا کرده و بهترین روش های درمانی از جمله فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی و جراحی را معرفی خواهیم کرد.

شانه یخ زده چیست؟

یکی از عوارض مربوط به شانه که باعث گرفتگی و خشک شدگی شدید شانه و به اصطلاح یخ زدن و سفت شدن شانه می شود، شانه یخ زده یا کپسولیت چسبنده می باشد. هنگامی که کپسول مفصلی یا همان بافت های همبند شانه دچار آسیب و التهاب می شوند، یخ زدگی و سفت شدگی در شانه ایجاد می شود. در این وضعیت فرد قادر به حرکت دادن شانه نبوده و بافت مفصل دچار التهاب و تورم (سینوویت) می شود و بدن به بافت های خودی هجوم برده و صدمه می زند. این عارضه نسبتا شایع و رایج حدود 2 الی 5 درصد از افراد را شامل شده و درگیر می کند.

علائم شانه یخ زده

هنگامی که فرد دچار عارضه شانه یخ زده یا منجمد شده می شود، علائم و نشانه هایی در دست، شانه و همچنین ترقوه و گردن ایجاد می گردد. این نشانه ها به شخص اطلاع می دهند که ممکن است شانه دچار یخ زدگی و آسیب در کپسول مفصلی شده باشد.

1. درد: دردهایی که ناحیه آن به طور دقیق مشخص نبوده و بیشتر در قسمت بیرونی شانه و یا در بازو حس شده و با حرکت شانه تشدید می شوند، از نشانه های بارز و شایع شانه یخ زده می باشند.
2. محدودیت حرکتی: یکی دیگر از نشانه های اصلی و مهم در هنگام مبتلا شدن به عارضه شانه یخ زده، محدودیت حرکتی در شانه و بازو می باشد. در این حالت بیمار قادر نیست که مفصل شانه خود را به راحتی حرکت دهد.
3. خشکی و سفتی: خشک شدن، انقباض و سفت شدن عضلات شانه از دیگر نشانه های شانه یخ زده می باشد.

علت ایجاد شانه یخ زده

البته باید گفت که این بیماری از عارضه های ناشناخته شانه بوده و تاکنون دلیل به خصوصی برای ایجاد آن ثبت نشده است. اما چندین عامل رایج برای یخ زدگی و سفت شدن شانه وجود دارد. این عوامل و عوارض می توانند خطر مبتلا شدن به شانه یخ زده را افزایش دهند:

1. ضربه و یا انجام جراحی در نزدیکی مفصل
2. کم کاری و پرکاری غده تیروئید
3. پارکینسون
4. بیماری های قلبی و عروقی
5. بی حرکتی مفصل در طولانی مدت
6. آسیب های روتاتور کاف
7. اختلالات هورمونی
8. آرتروز شانه
9. تاندویت ( التهاب تاندون ها)
10. بورسیت شانه
11. سکته های مغزی

تشخیص عارضه شانه یخ زده

بعد از بروز علائمی از جمله درد، خشکی و سفتی مفصل شانه و محدودیت در حرکت دادن آن، فرد به پزشک مراجعه کرده و پزشک با انجام چندین آزمایش، وضعیت شانه را مورد بررسی قرار می دهد. این آزمایشات عبارتند از:

1. حرکات فیزیکی: بالا و پایین بردن دست، چرخش و حرکت شانه، فشار در ناحیه بالایی شانه
2. عکس برداری: تصویر برداری از شانه، مفصل کپسولیت، بافت ها و تاندون های آسیب دیده با استفاده از اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی

روش های درمان شانه یخ زده

یخ زدگی شانه از بیماری هایی است که به طور خود به خودی حدود 2 سال طول می کشد تا برطرف شود. اما ممکن است طی این زمان و در صورت سهل انگاری و عدم اقدام به درمان مناسب، فرد دچار عوارض جدی تر و بدتری شود. به همین منظور بهتر است برای جلوگیری از این عوارض جدی و همچنین بهبود سریع تر از همان ابتدا برای درمان مناسب اقدام کرد. روش های درمانی شانه یخ زده عبارتند از:

1. درمان های اولیه

   در مراحل اولیه بیماری، درمان های اولیه می توانند به بهبود سریع تر و همچنین و جلوگیری از آسیب های جدی تر و شدید تر کمک کنند. البته باید گفت این درمان ها به تنهایی، فقط به طور موقت وضعیت شانه را بهتر خواهند کرد و بهتر است همراه آن ها حتما از تمرینات و تکنیک های درمانی توانبخشی و فیزیوتراپی استفاده شود. این بخش از درمان ها عبارتند از:
   1. انجام مراقبت هایی از جمله حمل نکردن وسایل سنگین
   2. استفاده از داروهای ضد التهاب و ضد درد ( ایبوپروفن و دیکلوفناک) با تجویز پزشک
   3. ماساژ درمانی با آب ولرم وگرم به منظور کاهش درد و خشکی مفصل شانه
   4. تزریق کورتیکو استروئید به داخل مفصل به منظور کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی شانه
   5. تزریق مایع استریل به داخلی مفصل و کشش بافت ها به منظور حرکت بهتر
   6. بستن بریس و شانه بند طبی به ممنظور کاهش درد و حفظ شانه از آسیب ها( ضربه ها و فشارها)

2. فیزیوتراپی

   توابخشی و فیزیوتراپی از روش های درمانی ایمن، موثر و کاربردی بوده که توسط فیزیوتراپیست و با بررسی کلیه سوابق بیمار و همچنین بررسی وضعیت بیمار در جهت بهبود سریع، عملکرد بهتر، کاهش عوارض و همچنین جلوگیری از آسیب های شدیدتر انجام می شود. این بخش از درمان در مراکز درمانی، کلینیک فیزیوتراپی و گاهی نیز در خانه انجام شده و تعداد جلسات و دوره درمانی آن با توجه به شرایط و وضعیت بیمار توسط فیزیوتراپیست مشخص می گردد. این روش ها و تکنیک ها عبارتند از:

   1. تحریکات الکتریکی

      اعمال جریان الکتریکی مناسب و کنترل شده به ناحیه آسیب دیده شانه

   2. لیزر تراپی

      اعمال و تاباندن نور و اشعه لیزر به ناحیه آسیب دیده شانه

   3. شاک ویو تراپی

      اعمال جریان برق و الکتریکی به صورت کنترل شده و وارد کردن شوک به ناحیه آسیب دیده شانه

   4. اولتراسوند تراپی

      اعمال امواج با فرکانس بالا بر روی ناحیه آسیب دیده با استفاده از دستگاه اولتراسوند

   5. درای نیدلینگ

      سوزن درمانی و استفاده از سوزن با سایزهای مختلف در نواحی حساس بدن و شانه

   6. گرما و سرما درمانی

      استفاده از کمپرس های سرد و گرم و قرار دادن آن در ناحیه آسیب دیده و دردناک شانه

   7. اوزون تراپی

      تزریق اوزون به صورت موضعی و در ناحیه دردناک شانه و یا اوزون تراپی با دستگاه پلاسمای دی بی دی و تبدیل اکسیژن داخل بافت به اوزون (تحت تاثیر القای الکتریکی)

   8. تمرین درمانی

      قسمتی از درمان های فیزیوتراپی به تمرینات نرمشی و ورزشی اختصاص دارد. فیزیوتراپیست با توجه به شدت عارضه شانه یخ زده از ورزش ها و نرمش های تقویتی و کششی مناسب برای درمان شانه استفاده کرده و یک برنامه جامع درمانی و ورزشی تنظیم می کند و به بیمار ارائه می دهد. انجام این تمرینات به افزایش دامنه حرکتی مفصل، انعطاف پذیری، کاهش درد و تورم، خشکی و بی حسی، ضعف و گرفتگی عضلات و... کمک کرده و همچنین از بروز آسیب های شدید تر و یا بازگشت مجدد آسیب ها جلوگیری می کند. در نهایت فیزیوتراپیست با استفاده از این تکنیک های ورزشی به عملکرد بهتر و بهبود سریع تر شانه می پردازد. این تمرینات ورزشی عبارتند از:

      1. بالا بردن بازو: روی زمین دراز کشیده و یک بالش یا حوله رول شده زیر سر قرار بدهید. با دستی که سالم است، دست دیگر را از مچ گرفته و به سمت بالای سر ببرید. در این حالت نباید کمر قوس زیادی داشته باشد و نباید از روی زمین بلند شود. اما می توانید از اول تمرین آرنج را کمی خم کنید. حدود 5 الی 10 بار این تمرین را انجام دهید.
      2. پاندول: ابتدا به جلو خم شده و دست خود را روی یک صندلی یا اپن ( تکیه گاه) قرار دهید. سپس دست را کنار بدن نگه داشته و به سمت جلو و عقب تاب دهید. دست را به دو صورت، در جهت ساعت و خلاف جهت ساعت، تاب داده و این حرکت را حدود 5 الی 10 بار انجام دهید.
      3. چرخش به بیرون: ابتدا به پشت دراز کشیده و زانوهایتان را خم کنید. کف پاها باید به طور صاف روی زمین قرار بگیرند. دست هایتان را پشت سر و یا گردنتان قرار دهید. باید آرنج هایتان به سمت بالا و رو به سقف قرار بگیرند. سپس آرنج ها را پایین بیاورید. حدود 5 الی 10 بار این تمرین را انجام دهید.
      4. کشش طناب: یک حلقه درست کرده (مانند یک قرقره) و طنابی را به داخل آن بیاندازید. با دست سالم خود طناب را کشیده و با دست مبتلا طناب را حرکت دهید. چندین بار و به آرامی طناب را به بالا و پایین بکشید. در این حالت دست ها نیز به بالا و پایین کشیده خواهند شد. این تمرین را حدود 10 بار تکرار کنید.
      5. زانو زدن روی چهار دست و پا: روی زمین به حالت چهار دست و پا درآمده و دست های خود را بدون حرکت نگه دارید. خیلی آرام به سمت عقب رفته و روی پاشنه پاهایتان قرار بگیرید. می توانید این تمرین را کمی سخت تر کرده و فاصله بین دست ها و زانوها را بیشتر کنید. حدود 5 الی 10 بار این حرکت را انجام دهید.
      6. بردن دست به پشت بدن: ابتدا ایستاده و دست ها را در کنار بدن قرار دهید. مچ دستی که دچار عارضه شانه یخ شده است را با دست دیگر گرفته و خیلی آرام دست خود را به سمت باسن طرف دیگر بکشید.
      7. کشش طناب از پشت: ابتدا ایستاده و سپس بازو را پشت بدن قرار دهید. با دستان خود یک حوله، طناب و یا پارچه ای را گرفته و در دو جهت بالا و پایین به آن فشار وارد کنید و آن را بکشید. این حرکت را حدود 5 بار انجام دهید.
      8. کشش پشت شانه: دست مبتلا به کپسولیت چسبنده یا یخ زدگی را از جلو به سمت شانه دیگر ببرید. آرنج خود را با دست سالم گرفته و به طور ملایم بکشید. این تمرین را حدود 5 بار انجام داده و 20 ثانیه در حالت کشش نگه دارید.
      9. کشش یک طرفه: درحالیکه ایستاده اید، کف دست خود را روی دیوار قرار داده و خیلی آرام بچرخید. (پشتتان باید صاف باشد.) سپس مجددا چرخیده و به حالت قبل خود برگردید. بعد از اینکه یک بار این حرکت را به طور کامل انجام داد، با بازوی دیگر این تمرین را انجام دهید. روزانه با هر دست حدود 4 ست دوتایی این تمرین را انجام دهید و هر چرخش را 20 ثانیه حفظ کنید.( بین هر ست حدود 30 ثانیه استراحت کنید.)

3. جراحی

   شانه یخ زده از عوارض پیشرونده ای است که می تواند خود به خود و طی دو سال برطرف شده و بهبود یابد. در اکثر مواقع با انجام روش های فیزیوتراپی، تمرینات و تکنیک های خاص فیزیوتراپی و دیگر درمان های مناسب، وضعیت شانه و کپسول مفصلی شانه بهبود یافته و خیلی سریع دامنه حرکتی شانه بیمار بر می گردد. اما در مواقعی دیده شده است که هیچ کدام از روش های درمانی نتوانسته موجب بهبود وضعیت شانه فرد و همچنین برگشت دامنه حرکتی شانه شود. در این مواقع پزشک مجبور است برای برطرف کردن این عارضه و بازگشت دامنه حرکتی شانه و برطرف کردن چسبندگی داخلی اقدام به جراحی کند که این جراحی معمولا به صورت بسته و با شکاف بسیار کوچک و همچنین وارد کردن دوربین آتروسکوپ انجام می گیرد.

سوالات متداول

1. آیا می توان از عارضه شانه یخ زده جلوگیری کرد؟

   همانطور که گفته شد، این عارضه ناشناخته بوده و علت خاصی برای به وجود آمدن آن وجود ندارد. اما با این حال با رعایت نکاتی از جمله انجام تمرینات صحیح و مناسب ورزشی، عدم حمل وسایل سنگین، درست نشستن و... تاحدودی می تواند از به وجود آمدن آن جلوگیری کرد. علاوه بر این با انجام این کارها و رعایت این نکات، می توان از پیشرفت یخ زدگی و به وجود آمدن آسیب های شدیدتر نیز جلوگیری کرد.

2. عارضه شانه یخ زده در چه سنینی و چه کسانی رایج تر است؟

   این عارضه معمولا در 2 الی 5 در صد افراد اتفاق افتاده و همانطور که گفته شد، دلیل خاصی برای آن وجود ندارد. معمولا افراد در سنین 40 تا 60 سالگی بیشتر دچار این عارضه می شوند و می توان تا حدودی علت آن را ضعیف تر شدن تاندون هاف رباط ها، غضروف ها و همچنین بالا رفتن سن دانست. البته در افراد با سن پایین نیز این عارضه مشاهده می شود. جالب است بدایند این عارضه بیشتر در زنان اتفاق می افتد و حدود 70 درصد از مبتلایان به شانه یخ زده، جنسیت زن دارند.

3. کپسولیت چسبنده چگونه باعث اختلال شانه می شود؟

   هنگامی که شانه یخ می زند و دچار خشکی شدید می شود، کپسول مفصل حدود 3 تا 5 سانتی متر، کوچک شده و 1 الی 5 میلی متر، ضخیم می شود. این اتفاق موجب ایجاد درد و سفتی در مفصل شانه و در نهایت کاهش عملکرد و دامنه حرکتی شانه می شود