بیوفیدبک تراپی | هزینه، مزایا، انواع، کاربردها، معایب، تعداد جلسات و سوالات متداول

بیوفیدبک تراپی چیست؟

بیوفیدبک (biofeedback) یک نوع تکنولوژی یا تکنیک پیشرفته می باشد که کمک می کند تا انسان ها سیستم عملکردی بدنشان به صورت مثبت بهبود یابد. همانطور که می دانید انسان ها دارای دو نوع فعالیت بدنی می باشند. یک نوع‌ از فعالیت های‌ بدنی ما ارادی هستند، مانند استفاده کردن از فیزیک بدن که حرکت فیزیکی بدن شامل حرکت دادن دست ها و پاها می باشد که ما تمام این اعمال را به صورت ارادی انجام می دهیم و نوع دیگر از فعالیت های بدنی که غیر ارادی می باشند و در کنترل و اختیار ما نیست، به صورت خودکار خودشان عمل می کنند. مثل ضربان قلب، دمای بدن انسان، تنفس، فشار خون، امواج های مغزی و ... که هیچ کدام در اراده ما نیستند. هر کدام از این فعالیت های غیرارادی با توجه به تغییر محیطی فعالیت های متفاوتی از خود نشان می دهند. به طور مثال: وقتی شخصی استرس دارد، عصبانی است و یا دچار بیماری شده است، در هر کدام از این موارد از خود عکس العمل های متفاوتی را نشان می دهد که همین عکس العمل ها باعث تغییر فعالیت های سیستم غیر ارادی می شوند. امکان دارد انسان ها برای مدت طولانی دچار استرس های شدید و یا اختلال هایی باشند که در این صورت مجبورند همیشه از دارو استفاده کنند. خیلی از بدن ها نسبت به دارو واکنش بد نشان می دهند و مجبور می شوند برای از بین بردن بیماری، دارو را به صورت طولانی مدت استفاده نمایند. خوشبختانه افراد می توانند این عملکردهای غیر ارادی را توسط بیوفیدبک درمان کنند.
بیوفیدبک به افراد کمک می کند تا بتوانند از لحاظ ذهنی فعالیت های فیزیولوژیکی خود را به صورت مثبت درمان کنند. سیستم های عصبی همیشه در حال اطلاعات دادن و اطلاعات گرفتن می باشند که به این تبادل اطلاعات پس خوراند و پیش خوران می گویند. وقتی به طور مداوم این اتفاق رخ دهد، به این عمل چرخه فیدبک گفته می شود و هنگامی که بدن در حال انتقال این تبادلات می باشد، سیستم خود مختار تنظیم می شود. مغز و تمام بدن ما همین گونه فعالیت چرخشی را دارند که بسیار سیستم پیچیده ای می باشد.

هزینه بیوفیدبک

در مورد هزینه های‌ درمانی بیوفیدبک باید به شما بگوییم که هزینه های درمان بستگی به سطح آموزش و مهارت و تجربه درمانگر داشته و امکان دارد متغیر باشد. بیمار ممکن است، نسبت به هر جلسه یک واکنش و تمرکز را از خود نشان دهد. بنابراین هزینه بیوفیدبک کاملا متغیر است و به خود بیمار بستگی دارد.

انواع بیوفیدبک

بیوفیدبک انواع مختلفی دارد که بستگی به این دارد که شما کدام یک از قسمت های بدنتان را می خواهید درمان کنید که این کار هم توسط فیزیوتراپیست شما مشخص می شود.
انواع بیوفیدبک عبارتند از:

1. نوروفیدبک

   در این نوع درمان، نوروفیدبک به فرد کمک می کند تا بتواند امواج مغزی خود را اصلاح کند. درمان با نوروفیدبک به این صورت می باشد که یک سری از الکترود ها بر روی سر قرار می گیرند. این الکترودها کمک می‌ کنند تا فعالیت های الکتریکی مغز را برای بیمار ثبت کنند. این دستگاه با ثبت کردن حالت های روانی فرد مثل آرامش، هوشیاری و خواب آلودگی، به او فیدبک می دهد.  نوروفیدبک همانند مدیتیشن و یوگا عمل می کند، به این صورت که به بیمار کمک می کند، چگونه امواج مغزی خود را به سمت آلفا یا همان ریلکسیشن و یا امواج مغزی خود را به بتا یا همان هوشیار سازی برساند.

2. الکترومایوگرافی (نوار عضله)

   در این نوع درمان، بیوفیدبک به ما کمک می کند تا بتوانیم فعالیت های الکتریکی عضلاتمان را ثبت کنیم. عملکرد این دستگاه بیوفیدبک به این صورت می باشد که یک سری از الکترود ها بر روی پوست در جایی که عضلات مشکل دارند، گذاشته می شوند. کار به این صورت پیش می‌ رود که سیگنال ها ثبت می شوند و بعد با کمک دستگاه بیوفیدبک سبکی که مناسب فرد باشد و قابل درک باشد برگردانده می شود.

3. تغییرات نرخ ضربان قلب

   برای درمان با این نوع بیوفیدبک، باید بگوییم که الکترودها بر روی قفسه سینه، انگشت و لاله گوش قرار می گیرند تا به این طریق بتواند دو ضربان قلب متوالی را به خوبی مورد ارزیابی قرار دهد و این بیوفیدبک کمک می کند، بین بدن و سیستم قلبی عروقی یک نمونه از نظم و هارمونی خاصی به وجود بیاید که تمام این ها کمک می کند، بدن دارای تأثیرات مثبتی شود. از این بیوفیدبک برای درمان اختلال استرس، فشار خون بالا، بی خوابی و ... می توان کمک گرفت.

4. بیوفیدبک تنفسی

   در این نوع درمان با بیوفیدبک، الکترودها بر روی سینه و شکم قرار می گیرند تا بتوانند نرخ تنفسی را برای ما ثبت کنند. این نوع بیوفیدبک به مردم آموزش می‌ دهد که چگونه بتوانند از طریق شکم و دیافراگم، تنفسی منظم و عمیق داشته باشند. شما هنگامی که آموزش ببینید از طریق دیافراگم خود تنفس صحیح داشته باشید، می توانید بسیاری از بیماری های اختلالات فیزیولوژیکی و روانی مانند فشار خون بالا، اضطراب، آسم و انسداد ریه ها را بهبود بخشید.

5. بیوفیدبک فعالیت الکتریکی پوست

   این نوع روش درمان با بیوفیدبک، به این صورت می باشد که الکترودها بر روی انگشتان دست و پا متصل می شوند که این بیوفیدبک میزان هدایت پوست را فیدبک می دهد. این نوع هدایت ها از اعصاب سمپاتیک تاثیر می پذیرند و تمام جنبه های احساسی در فرد را نشان می‌ دهند. پس هنگامی که ما از این دستگاه استفاده می کنیم، می ‌توانیم سیستم اعصاب خود مختار را به راحتی اندازه گیری کنیم و از این رو درمان بیوفیدبک برای دردهای مزمن، استرس، اضطراب و هایپر هیدروزیس مورد استفاده قرار می گیرد.

مزایای بیوفیدبک

بیوفیدبک تراپی نیز مانند سایر درمان های فیزیوتراپی کاربردها و مزایای زیادی دارد. این روش درمانی می تواند به بهبود بسیاری از بیماری ها از جمله صرع، فلج مغزی، سکته مغزی، سر دردهای میگرنی و.... کمک کند و مزایای زیادی نیز دارد. مزایای این روش درمانی عبارتند از:

1. افزایش ریلکسیشن و ایجاد آرامش در بدن
2. کاهش حس درد و همچنین تنش های عصبی
3. افزایش درصد سلامت بدن در افراد بیمار و کنترل وضعیت سلامت فرد
4. اصلاح و کنترل رفتارهای غلط
5. کاهش فشار خون و بهبود گردش و جریان خون
6. تقویت بدن و بالا بردن مقاومت سیستم ایمنی بدن
7. کنترل کاهش استرس و همچنین افزایش تمرکز ذهن و مدیتیشن
8. بازگشت عملکرد و بازیابی توانایی عملکردی و حرکتی فرد بعد از آسیب و جراحی
9. کمک به دفع مواد زائد موجود در بدن
10. کاهش اسپاسم عضلانی و کمک به رفع گره های عضلانی

کاربرد های بیوفیدبک

1. بهبود عملکرد آکادمیک

   بهبود و افزایش یادگیری در دانشجویان و دانش آموزان.

2. بهبود عملکرد حرفه ای‌

   مدیریت استرس شغلی، بهبود مدیریت فردی، تمرکز و حافظه.

3. بهبود عملکرد ورزش

   بهبود توانایی، تمرکز تحت استرس، افزایش سرعت عکس العمل، افزایش سرعت توانبخشی بعد از آسیب، بهبود اختلالات روانی و احساسی و کاهش اضطراب حین اجرا در ورزش

4. اختلالات روانی

   اضطراب، فوبیا و ترس، وسواس، افسردگی، اوتیسم، اختلالات خواب

5. انواع اعتیاد

   اعتیاد به الکل، کامپیوتر، مواد مخدر، سیگار، رفتارهای جنسی، اعتیاد به قمار

6. اعصاب

   صرع، تیک های عصبی، سکته، مشکل تعادل، اسپاسم عضلانی، سردرد، سندروم تونل کارپال، اختلالات سیستم عصبی خود مختار.

7. سیستم قلبی

   اختلال رینود و فشار خون بالا.

8. سیستم ریوی

   آسم، هایپرو نتیلیشن و بیماری انسداد مزمن ریه.

9. سیستم گوارشی

   یبوست مزمن، سندروم روده تحریک پذیر، بی اختیاری ادرار، مشکلات عضلات لگن، سردرد و دردهای مزمن.

عملکرد بیوفیدبک تراپی

هنگامی که بیمار برای درمان به کلینیک فیزیوتراپی مراجعه می کند، درمانگر برای بیمار یک جلسه بیوفیدبک تراپی، در نظر می گیرد که در این جلسه یک سری از الکترود ها بر روی بدن قرار می گیرند که این جایگذاری الکترود ها بستگی به این دارد که بیمار کدام یک از قسمت های بدنش درگیر بیماری می باشد. بعد از اینکه این الکترودها متصل شدند، فعالیت های غیر ارادی بدن شروع به ثبت شدن می کنند. بعد از این که این سیگنال ها توسط الکترود ها ثبت شدند، به سوی دستگاه فرستاده می شوند‌ و در نتیجه این الکترودها نسبت به سیگنال هایی که دریافت کرده اند،‌ یک فیدبک به صورت عکس یا فیلم بر روی مانیتور ظاهر می شود و این نوع سیگنال هایی که دستگاه دریافت می کند، می‌ توانند به صورت فشار خون، دما، نرخ ضربان قلب و یا امواج مغزی باشند.
در بعضی مواقع ممکن است، افراد برای یک مدت بسیار طولانی تحت یک سری شرایطی دچار استرس های پی در پی شوند یا با داشتن یک گونه ای از بیماری از لحاظ روحی و روانی دچار آسیب شده باشند که تمام این عملکردهای غیر ارادی ممکن است دست خوش تغییراتی بر روی نرخ ضربان قلب، انقباض عضلات، فشار خون و یا تنفس و الگوهای مغزی شود.
بیماران به وسیله دستگاه بیوفیدبک می ‌توانند تغییراتی که بر روی سیستم های بدنشان رخ می دهد، بر روی مانیتورها به صورت عکس، صدا یا فیلم مشاهده کنند. آنها با مشاهده کردن این فیلم و صوت سریعاً می توانند، سیگنال های خود را به حالت نرمال در بیاورند. اینگونه فیدبک ها به افراد کمک می کنند تا بتوانند تمرکز مناسبی داشته باشند. بعد از گذراندن این پروسه که به وسیله بیوفیدبک تغییرات، اطلاعاتی اصلاح شد و به صورت مثبت و نرمال درآمد، بیماران از این وضعیت مثبت و نرمال فیدبک دریافت می کنند و تلاششان را می کنند این حالت مثبت را برای خود حفظ و نگهداری کنند. به این صورت زمانی که بیمار به حالت نرمال و مثبت رسید، به یاد می آورد‌ که چه نوع احساسی را داشته و خودش سعی می‌ کند تمام این افکار ها و احساسات مثبت و نرمال را برای خود نگهداری کند.
در این جلسات بیوفیدبک که بسیار جالب و هیجان انگیز می باشند، ممکن است هر جلسه به مدت نیم ساعت تا یک ساعت طول بکشد و در بیشتر مواقع تا ۱۰ جلسه ادامه خواهد داشت و افراد تاثیرات بیوفیدبک را در این جلسات می توانند بینند. گاهی اوقات یکسری از بیماری ها ممکن است تا بیست جلسه طول بکشد. هنگامی که بیماران آموزش بیوفیدبک را به خوبی یاد گرفتند، می توانند خودشان این حالت را بدون دستگاه بیوفیدبک همیشه حفظ کنند.

تعداد جلسات درمانی با بیوفیدبک

همانطور که در بالا ذکر کردیم، جلسات بیوفیدبک بین نیم ساعت تا یک ساعت طول می کشد، ولی در کل تعداد جلسات و مدت زمان آن بستگی به خود بیمار دارد که چه واکنشی را نسبت به این جلسات نشان می دهد. در بیشتر مواقع مدت درمان بین ۴ تا ۶ جلسه می باشد، ولی گاهی اوقات ممکن است این درمان ها ۱۰ تا ۲۰ جلسه ادامه داشته باشد.

دستگاه بیوفیدبک

دستگاه بیوفیدبک به دو صورت در کلینیک فیزیوتراپی و هم در منزل مورد استفاده قرار می گیرد. دستگاه های بیوفیدبک در منزل دارای سنسورهایی است که شما می توانید آن ها را به رایانه اتصال دهید. این دستگاه ها که پوشیدنی می باشند، به خاطر داشتن یک سری از حسگر ها می توانند اطلاعات را در گوشی همراه شما نیز ذخیره کنند. همچنین می توانند بیماری هایی مانند ضعف دهانه رحم، میگرن، افسردگی، خروپف و اختلالات خواب را درمان نمایند. قبل خرید این دستگاه ها حتماً باید مطالعه دقیقی درباره مشخصات دستگاه داشته باشید.

معایب بیوفیدبک

درمان با بیوفیدبک تقریبا بدون عارضه می باشد ولی شما برای اطمینان بیشتر بهتر است از پزشک خود مشاوره بگیرید. زیرا ممکن است درمان با بیوفیدبک برای همه افراد مناسب نباشد و امکان دارد روش های دیگر برای بهبود وضعیت درمانی شما مناسب تر باشند. به طور کلی قبل از انجام درمان، اطلاعات لازم را به دست آورید تا با آگاهی کامل از درمان بیوفیدبک استفاده کنید.

سوالات متداول

1. بیوفیدبک تراپی چه زمانی انجام می شود؟

   ما از بیوفیدبک می توانیم برای بسیاری از بیماری ها در سطح وسیع استفاده کنیم. به طور مثال افرادی که دارای یک سری سردردهای مزمن و یا میگرن هستند، دارای فشار خون بالا یا پایین می باشند، مشکلات گوارشی یا سندروم روده تحریک پذیر دارند و یا دارای استرس می باشند، می توانند به کمک بیوفیدبک درمان شوند.

2. بیوفیدبک چقدر به درمان کمک می کند؟

   در کل باید این جا ذکر کنیم که درمان با بیوفیدبک بیشتر به صورت آموزش می باشد که بیماران هنگامی که مراجعه می کنند باید یک سری از آموزش ها و تمرینات را برای اینکه بتوانند به مهارت های‌ خود اضافه کنند انجام دهند. برای اینکه موفقیت کامل برای فرد ایجاد شود، باید فرد بیمار تمرینات خود را به طور مستمر انجام دهد.

3. چرا از بیوفیدبک استفاده می کنیم؟

   هر نوع روش درمانی دارای یکسری مزایا و معایب می باشد که ممکن است برای یک سری افراد مناسب باشد و برای یک سری از افراد مناسب نباشد. شما باید بهترین انتخاب را داشته باشید. به طور مثال: یکسری از افراد هستند که نمی توانند از دارو استفاده کنند و یا دارو برای آنها مناسب نمی باشد که با در نظر گرفتن این موارد بیوفیدبک می‌ تواند برای این گونه افراد بسیار کارساز واقع شود. همچنین افراد دیگری هستند که به خاطر مشاغلی که دارند، دارای استرس و سردردهای مزمن می باشند که این دستگاه برای بهبود مدیریت استرس بسیار مناسب می باشد.