فیزیوتراپی فک و صورت یا مفصل گیجگاهی (TMJ): درمان درد فک و صورت، حرکات تمرینی و ورزشی، هزینه 1402

فیزیوتراپی فک و صورت چیست؟

همه ما کم و بیش درباره فیزیوتراپی برای مشکلات عضلات، استخوان‌ها و مفاصل چیزهایی شنیده‌ایم مثلا فیزیوتراپی زانو، فیزیوتراپی عضله چهارسرران، فیزیوتراپی عضلات و مفصل شانه و... اما شاید کمتر درباره فیزیوتراپی فک و صورت چیزی شنیده باشیم. در این مقاله پس از آشنایی با مهمترین عوامل درد یا فلج فک وصورت، به نقش فیزیوتراپی در بهبود آنها می‌پردازیم.

دردهای عضله صورت و اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی هر ساله در جوامع مختلف حدود بیست درصد مردم را گرفتار می‌کند. شایان ذکر است که در بسیاری از موارد، ابتلا به اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی با سردرد همپوشانی دارد و این همپوشانی در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر است؛ به عبارت دیگر حدود یک سوم کودکان و نوجوانان مبتلا به سردرد، همزمان دچاراختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی هستند و حدود دو سوم مبتلایان به اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی در عین حال یکی از انواع سردرد (تنشی یا میگرن) را هم تجربه می‌کنند. این همپوشانی بین اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی و انواع سردرد چالش‌هایی را در درمان این افراد پدید می‌آورد که با فیزیوتراپی فک و صورت در کلینیک فیزیوتراپی می‌توان بر آنها فائق آمد.

فلج عصب صورت که به آن فلج بلز هم می‌گویند، با ضعف ناگهانی و به طور معمول موقتِ عضلاتِ یک طرف صورت همراه است و عضلات یک طرف صورت دچار افتادگی می‌شوند و در این سمت فرد نمی تواند چشم خود را ببندد چون عضله مسوول این کار فلج یا ضعیف شده است. اگرچه علت دقیق این بیماری معلوم نیست اما به نظر می‌رسد ملتهب شدن عصب صورت که این عضلات را عصب‌دهی می‌کند عامل ایجاد فلج بلز است.

فیزیوتراپی فک و صورت برای چه افرادی مناسب است؟

فیزیوتراپی و توانبخشی فک و صورت در دو جهت درمانی و زیبایی کاربرد دارد. این روش درمانی به درمان عارضه های ایجاد شده در ناحیه فک، صورت و گیج گاه می پردازد. افرادی که دچار آسیب در ناحیه فک و صورت می باشند، می توانند از این روش درمانی استفاده کنند. این افراد عبارتند از:

1. کسانی که مبتلا به عارضه هایی از جمله فلج صورت و فک می باشند:
   این افراد در ناحیه از صورت یا فک دچار ضعف و ناتوانی شده و نمی توانند آن را حرکت بدهند. در نتیجه برای تحریک عضلات صورت و فک و به منظور حرکت دادن این نواحی، می توانند از فیزیوتراپی فک و صورت و روش های مختلف آن استفاده کنند.
2. کسانی که دچار سندرم های دردناک و اختلال آمیز در مفصل فک هستند:
   این افراد در ناحیه فک و صورت دچار درد های مبهم شده و همچنین دچار محدودیت و انحراف در ناحیه پایین فک به هنگام باز شدن آن می شوند. برای درمان این عارضه می توانند از تحریکات الکتریکی، FES، لیزر درمانی و... استفاده کنند تا موجب تسکین درد و کاهش التهابات فک و صورت شوند.
3. کسانی که دچار جلو و عقب و بودن فک و نا فرم بودن و بدشکلی آن هستند:
   افرادی که برای توازن و زیبایی ظاهری در صورت و فک و همچنین برطرف کردن بد شکلی فک (جلو وعقب بودن های فک)، جراحی فک انجام داده اند، بهتر است در جهت بهبود سریع و عملکرد بهتر فک، اقدام به فیزیوتراپی فک و صورت کنند.
4. کسانی که جراحی در ناحیه صورت و فک انجام داده اند و دچار اختلال در عملکرد صورت و فک هستند: این افراد نیز برای بازگشت عملکرد صورت و تکان دادن عضلات صورت و تقویت فک، به فیزیوتراپی فک و صورت و همچنین انجام تمرینات آن نیاز دارند.
   فیزیوتراپی فک و صورت برای کلیه عارضه های فک و صورت از جمله در رفتگی فک، شکستگی فک، آسیب های گیجگاهی و... استفاده شده و گزینه مناسبی برای درمان افرادی است که مبتلا به این عارضه ها هستند.

فیزیوتراپی فک و صورت در منزل

روش های درمانی فیزیوتراپی در درمان بسیاری از مشکلات از جمله مشکلات فک و صورت، موثر و مفید می باشند. توانبخشی و فیزیوتراپی علاوه بر کلینیک و مراکز درمانی می تواند در خانه نیز انجام شود. در مواقعی که بیمار واجد شرایط مراجعه به کلینیک و مرکز درمانی نباشد، دچار کهولت سن، معلولیت های جسمی و ... باشد و یا به دلایل دیگری از جمله صرفه جویی در وقت، کاهش استرس و تنش و... طالب انجام درمان های فیزیوتراپی فک و صورت در منزل باشد، فیزیوتراپیست به منزل بیمار آمده و بعد از آشنایی با بیمار و اطرافیان او (خانواده)، شروع به بررسی وضعیت فک و صورت بیمار و همچنین سوابق بیماری های دیگر می کند. سپس یک برنامه درمانی مناسب تعیین و تنظیم کرده و طبق آن به درمان فک و صورت بیمار می پردازد. ابتدا با استفاده از حرکات فیزیکی خاص، نرمش و ورزش های مناسب فک و صورت، به بهبود وضعیت فک و صورت از جمله اسپاسم، دررفتگی، فلج صورت، قفل شدگی، دردهای شدید، سرگیجه و ... پرداخته و در نهایت برای سرعت بخشیدن به درمان، شروع به انجام تکنیک های مختلفی از جمله کایروپراکتیک، لیزرتراپی، تکار تراپی، الکترومغناطیس و... می کند.

هزینه فیزیوتراپی فک و صورت

یکی از فاکتورهای مهم درمانی که بیماران همیشه به آن توجه می کنند، هزینه فیزیوتراپی می باشد. باید گفت این محاسبه هزینه فیزیوتراپی فک به عواملی بستگی دارد:

1. مهارت فیزیوتراپیست : هر چه فیزیوتراپیست ماهر تر و با تجربه تر باشد، دستمزد بیشتری دریافت کرده و هزینه افزایش می یابد.
2. تعداد جلسات درمانی: با افزایش تعداد جلسات درمانی فیزیوتراپی فک و صورت هزینه بیشتر می شود.
3. روش و تکنیک درمانی: استفاده از تکنیک درمانی در هزینه فیزیوتراپی تاثیر داشته و می تواند موجب افزایش و کاهش هزینه فیزیوتراپی شود.
4. محل فیزیوتراپی: فیزیوتراپی در مراکز خصوصی نسبت به فیزیوتراپی فک و صورت در مراکز دولتی هزینه بیشتری دارد.
5. نوع و شدت عارضه: شدت عارضه و نوع آن در تعداد جلسات درمانی و تعداد درمان ها و نوع آن تاثیر داشته، در نتیجه بر روی هزینه کلی فیزیوتراپی نیز تاثیر می گذارد.
6. بیمه: در صورتی که فیزیوتراپی جنبه زیبایی نداشته باشد و کاربرد درمانی داشته باشد، بیمه به آن تعلق می گیرد. البته بیمه های متفاوتی وجود دارند که با توجه به شرکت خود، درصد های متفاوتی از هزینه کلی را تقبل کرده و می پردازند. همچنین مراکز درمانی نیز با بیمه های متفاوتی قرارداد می بندند.

هزینه فیزیوتراپی فک و صورت در حالت کلی طبق تعرفه سال (1399) و به صورت جلسه ای محاسبه می شود.

فواید و مزایای فیزیوتراپی فک و صورت

فیزیوتراپی و توانبخشی فک و صورت موجب بهبود عارضه ها و مشکلات موجود در نواحی مختلف صورت، عضلات صورت و مفصل فک می شود و تاثیرات زیادی بر روی صورت و فک فرد می گذارد. این روش توانبخشی و درمانی با استفاده از تکنیک های متفاوت و نوینی انجام می گیرد.

• در صورتی که فرد فلج و یا معلول باشد و همچنین در افرادی که سن آن ها بالاست و نمی توانند به کلینیک درمانی مراجعه کنند، درمان و فیزیوتراپی در خانه انجام خواهد شد. از آنجایی که خانه محل امن تر و آرام تری نسبت به کلینیک است، فیزیوتراپی در خانه به کاهش استرس و فشارهای عصبی بیمار و همچنین درمان راحت تر و ایمن تر، کمک می کند.
• روش های فیزیوتراپی فک و صورت غیرتهاجمی و بدون عارضه خطرناک بوده و کاملا ایمن است.
• هزینه فیزیوتراپی فک و صورت نسبت به دیگر درمان های تهاجمی کم تر و مناسب تر است.
• این روش درمانی به بهبود عارضه های مربوط به فک و صورت می پردازد. این عوارض و مشکلات عبارتند از:

  1. در رفتگی فک

     فیزیوتراپی فک و صورت در جهت درمان و جا انداختن مفصل فک انجام شده و به بهبود وضعیت فک بیمار کمک می کند.

  2. شکستگی فک

     فیزیوتراپی فک و صورت بعد از آسیب هایی از جمله شکستگی فک انجام شده و به درمان و بهبود سریع استخوان ها کمک کرده و همچنین باعث کاهش درد و تورم صورت می شود.

  3. فلج شدن فک

     از کار افتادن و فلج قسمتی از فک (فک بالا یا پایین) نیز به وسیله تکنیک های فیزیوتراپی درمان شده و بهبود می یابد.

  4. فلج شدن صورت( فلج بل) و ضعف عضلات صورت

     فیزیوتراپی صورت به تحریک عضلات صورت، افزایش گردش خون در بافت ها پرداخته و موجب ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده می شود. در نتیجه می تواند، عضلات را تحریک کند و تقویت کند.

  5. تورم و دردهای شدید صورت و فک

     تکنیک های مختلف درمانی فیزیوتراپی به همراه انجام تمرینات فیزیوتراپی به کاهش تورم های صورت و دردهای صورت پرداخته و باعث از بین رفتن آن ها می شود. همچنین این روش درمانی با تکنیک های مختلف می تواند، به درمان قفل شدن فک، صدا دادن فک، عصب فاشیال و آرتروز فک ... پرداخته و در جهت زیبایی نیز مفید واقع شود.

مراحل و چگونگی فیزیوتراپی فک و صورت

توانبخشی فیزیوتراپی فک و صورت به روش های گوناگون و بر روی نواحی مختلف صورت و فک انجام می گیرد. این درمان هم به شکل نرمش و تمرینات مناسب و خاص بوده (حرکت دادن عضلات و نرمش صورت) و هم به همراه روش ها و تکنیک های مختلف درمانی توسط دست فیزیوتراپیست یا دستگاه و تجهیزات نوین و متفاوت انجام می شود. در ابتدا پزشک، بیمار را برای درمان نزد فیزیوتراپیست مجرب می فرستد، سپس:

1. آشنایی و مشاوره: در جلسه اول، بیمار و فیزیوتراپیست با یکدیگر آشنا شده و در مورد مشکلات فک و صورت بیمار، شرایط بیمار و همچنین نگرانی های او، نحوه عملکرد فیزیوتراپیست و روش های فیزیوتراپی صحبت می کنند.
2. معاینه و بررسی سوابق: بعد از بررسی شرایط بیمار و سوابق پزشکی او و همچنین انجام معاینات فیزیکی لازم( لمس صورت، فشار دادن، باز و بسته کردن فک و...) درجه آسیب و عارضه را بررسی کرده و تشخیص می دهد. بعد از آن درمان های لازم را به بیمار گفته و نگرانی های بیمار را برطرف می کند.
3. ارائه روش ها و تمرینات ورزشی: بعد از انجام معاینات لازم تمرینات مفید، کاربردی، مناسب و خاصی را برای درمان فک و صورت برای بیمار تعیین و تنظیم می کند و تک تک جزئیات مرتبط و به آن از جمله: تعداد دفعات تکرار، مدت زمان انجام نرمش ها و چگونگی انجام آن ها و... را به بیمار ارائه می دهد.
4. ارائه روش ها و تکنیک های درمانی: در مرحله ی بعد، درمان های دیگر از جمله متدها و تکنیک های خاص فیزیوتراپی فک و صورت ( اولتراسوند تراپی، کایروپراکتیک، تحریکات الکتریکی، لیرز تراپی و..) را با توجه به ناحیه آسیب دیده فک و صورت و همچنین میزان و شدت آسیب و عارضه تعیین کرده و تعداد آن و نوع آن را نیز به بیمار اعلام می کند.
5. تکمیل فرم و برنامه درمانی: سپس فرم ارائه شده به بیمار تکمیل شده فیزیوتراپیست برنامه کامل درمانی را همراه با روز و ساعت جلسات درمانی به بیمار تحویل داده و یک پرونده درمانی فیزیوتراپی برای فرد تشکیل می دهد. این پرونده تا آخرین جلسه درمانی و هر جلسه بررسی می شود و روند بهبود و پیشرفت در آن ثبت می شود.
6. در آخر، فیزیوتراپیست کلیه جلسات، روش های درمانی، تعداد تکنیک ها و نحوه انجام آن ها را بررسی و محاسبه کرده و سپس هزینه کلی را به بیمار اعلام می کند. سپس با توافق طرفین (بیمار و فیزیوتراپیست) هزینه فیزیوتراپی به صورت کامل یا جلسه ای پرداخت می شود و درمان طبق برنامه درمانی ارائه شده، آغاز می گردد.

سوالات متداول

1. فیزیوتراپی فک و صورت چه تاثیری بر روی پوست دارد؟

   با انجام روش های درمانی فیزیوتراپی بر روی صورت و عضلات آن، موجب افزایش گردش خون در بافت ها، تحریک بافت های آسیب دیده و مرده شده و همچنین به کلاژن سازی پوست کمک می شود. در نتیجه با کلاژن سازی پوست، پوست درخشان تر، شفاف تر و سالم تر خواهد شد. همچنین با انجام فیزیوتراپی صورت می توان از پیر شدن و افتادگی پوست و چین و چروک های پوستی نیز جلوگیری کرد.

2. برای درمان عارضه های فک و صورت، چند جلسه فیزیوتراپی نیاز است؟

   عارضه و مشکلات فک و صورت، طی چند جلسه درمان می شوند، ولی هیچ تعداد جلسه قطعی برای درمان نمی توان تعیین کرد. این که چه مدت زمان طول بکشد تا بیمار بهبود یابد، به شرایط بیمار و نوع تکنیک ها و همچنین وضعیت آسیب و بیماری بستگی دارد. گاهی در 10 جلسه و گاهی بیشتر از آن، به انجام فیزیوتراپی فک و صورت نیاز می باشد. مثلا در درمان فلج بلز، فیزیوتراپی حدود 1 الی 3 بار در هفته انجام می شود و مدت زمان هر جلسه حدود 48 دقیقه می باشد. هر چه عارضه شدید تر باشد، جلسات فیزیوتراپی نیز بیشتر خواهد بود.