خار پاشنه چیست؟ علت ایجاد و درمان خار پاشنه

خار پاشنه بیماری نسبتاً شایعی است که ۱۵ درصد از جمعیت عمومی را درگیر می‌کند. علامت مهم تشخیص خار پاشنه درد‌های شدید پاشنهٔ پا است که در اثر آسیب مکرر به کف پا ایجاد می‌شود. پرهیز از سرپا ایستادن طولانی‌مدت، ورزش‌های آسیب‌زننده به کف پا و استفاده از کفش‌های مناسب در پیشگیری از بروز این عارضه موثر هستند و در صورت ایجاد خار پاشنه، روش‌هایی مثل استفاده از کمپرس سرد، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و جراحی برای درمان آن به کار می‌روند.
در ادامهٔ این مقاله از رامتن به طور کامل‌تر به بررسی علت، تشخیص و درمان خار پاشنه می‌پردازیم.

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه یا heel spur یک برآمدگی استخوانی غیرطبیعی است که به علت رسوب کلسیم در پاشنهٔ پا ایجاد می‌شود. در بسیاری از موارد خار پاشنه به‌صورت برآمدگی نیزه مانندی است که از پاشنه پا به سمت قوس پا (ناحیه میانی پا) کشیده شده است. این ضایعه جزو تومورهای استخوانی خوش‌خیم محسوب می‌شود.

علت ایجاد خار پاشنه چیست؟

علت ایجاد خار پاشنه آسیب مکرر و طولانی‌مدت به استخوان و نیام کف پا است. هنگامی که استخوان در معرض استرس طولانی‌مدت باشد، کلسیم در آن محل رسوب می‌کند تا با ایجاد بافت استخوانی جدید، از آسیب‌های وارد شده به استخوان جلوگیری کند.
در مراحل ابتدایی این اتفاق تاثیری در زندگی فرد ندارد؛ اما با ادامهٔ این روند و گسترده‌تر شدن رسوب کلسیم، زائده خار مانندی در پاشنه ایجاد می‌شود که با فشار آوردن به بافت‌های نرم کف پا، درد نسبتاً شدیدی را ایجاد می‌کند. التهاب نیام‌های کف پا و تاندون آشیل نیز می‌تواند این فرایند را تسریع کند.

روش پیشگیری از خار پاشنه چیست؟

اگرچه خار پاشنه جزو بیماری‌های نسبتاً رایج استخوانی است، اما با رعایت موارد بسیار ساده‌ای می‌توان از ایجاد یا تشدید آن جلوگیری کرد. هر عاملی که فشار و استرس وارد شده به کف پا را تشدید کرده یا باعث التهاب این ناحیه شود، می‌تواند در ایجاد خار پاشنه مؤثر باشد. از مهم‌ترین عوامل ایجاد خار پاشنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فعالیت‌های ورزشی با فشار شدید به کف پا
• پریدن و ایستادن روی سطوح سفت
• سر پا ایستادن برای مدت طولانی
• استفاده از کفش‌های پاشنه‌بلند، صاف و کهنه که توانایی حمایت از ساختارهای کف پا را ندارند
• چاقی و اضافه‌وزن
• کف پای صاف
• هم‌چنین بیماری‌های زمینه‌ای مثل آرتریت و اسپوندیلیت آنکیلوزان هم ممکن است باعث ایجاد خار پاشنه شوند.

روش تشخیص خار پاشنه چیست؟

پزشکان معمولاً از علائم، معاینه و تصویربرداری برای تشخیص خار پاشنه استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد و خصوصاً در مراحل اولیه بیماری، افراد مبتلا معمولاً علائمی ندارند. بااین‌حال ۵ درصد از افراد مبتلا ممکن است درد و علائم واضحی را تجربه کنند.

علائم خار پاشنه را بشناسید

مهم‌ترین علامت خار پاشنه، درد شدید و تیز (چاقو مانند) در پاشنهٔ پا است. این درد معمولاً صبحگاهی و پس از بیدارشدن است و به هنگام گذاشتن پا روی زمین یا تلاش برای راه‌رفتن پس از مدتی بی‌تحرکی، بدتر می‌شود. هر چند ممکن است درد خفیف پاشنهٔ پا در بقیه مواقع روز نیز وجود داشته باشد. تورم، التهاب و گرم بودن کف پا نیز وجود دارد که معمولاً در قسمت پاشنه شدید‌تر است.

معاینه پزشکی را فراموش نکنید

در معاینه ممکن است لمس ضایعه استخوانی در پاشنهٔ پا وجود داشته باشد. درد و حساسیت در پاشنهٔ پا هنگام لمس تیز علامت دیگری برای وجود خار پاشنه است.

تصویربرداری دقیق انجام دهید

تشخیص قطعی خار پاشنه از طریق تصویربرداری با اشعه X است. در گرافی X Ray بیرون‌زدگی استخوانی در پاشنه دیده می‌شود که ممکن است تا ۲ سانتی‌متر طول داشته باشد.

درمان خار پاشنه چیست؟

درمان‌های مختلفی برای خار پاشنه عنوان می‌شود که اساس همهٔ آن‌ها برداشتن فشار از روی پاشنهٔ پا و کمک به کاهش التهاب کف پا است. کاهش التهاب حتی در حضور وجود خار پاشنه می‌تواند درد را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد. انواع درمان‌های خار پاشنه شامل موارد زیر است:

اصلاح سبک زندگی:

کاهش وزن و ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات کف پا و ساق پا می‌توانند در بهبود خار پاشنه موثر باشند. افرادی که به خار پاشنه دچار هستند ممکن است به علت درد از انجام فعالیت و ورزش خودداری کنند درحالی‌که عضلات قدرتمند پا می‌توانند میزان فشار و استرس وارد شده به کف پا را کاهش دهند و از پیشرفت خار پاشنه جلوگیری کنند.

درمان بیماری زمینه‌ای:

گفتیم که در بعضی موارد ممکن است علت ایجاد خار پاشنه یک بیماری زمینه‌ای مثل آرتریت باشد؛ بنابراین توجه به بیماری‌های زمینه‌ای و درمان آن‌ها می‌تواند منجر به درمان خود‌به‌خودی خار پاشنه شود.

استراحت برای خار پاشنه:

ساده‌ترین روش درمان خار پاشنه، استراحت و خودداری از سر پا ایستادن است. بهتر است مدتی در خانه استراحت و از راه‌رفتن و فشار آوردن به کف و پاشنهٔ پا خودداری کنید. به‌این‌ترتیب ممکن است به‌مرور و در اثر برداشته‌شدن فشار از روی استخوان و بافت‌های نرم التهاب کاهش پیدا کرده و علائم بهبود پیدا کنند.

استفاده از کمپرس سرد:

سرد کردن محل درد یکی از راه‌های سریع برای کاهش درد است و می‌تواند به کاهش گرما و التهاب ایجاد شده کمک کند. بهتر است روزانه در چند نوبت و هر بار ۱۵-۲۰ دقیقه از این روش استفاده کنید.

فیزیوتراپی برای خار پاشنه:

تمرینات فیزیوتراپی شامل تمرینات مقاومتی و تمرینات کششی هستند. تمرینات مقاومتی به افزایش قدرت عضلات و تمرینات کششی به باز شدن نیام کف پا و افزایش انعطاف‌پذیری تاندون آشیل و عضلات کمک می‌کنند. نتیجهٔ همهٔ این عوامل کاهش درد پاشنهٔ پا و درمان خار پاشنه خواهد بود. در صورت انجام درست و مداوم تمرینات فیزیوتراپی، درد شما به طور قابل‌توجهی کاهش پیدا خواهد کرد.

استفاده از کفش و کفی مناسب:

افراد مبتلا به خار پاشنه باید از کفش‌هایی استفاده کنند که ضربه‌های وارد شده به کف پا را به‌خوبی خنثی کرده و از ساق پا حمایت می‌کنند. استفاده از کفش‌ها و کفی‌های مخصوصی که فشار را به طور مساوی بین بخش‌های مختلف کف پا تقسیم می‌کنند، می‌تواند باعث کاهش فشار و تنش وارد شده به پاشنه و درمان خار پاشنه شود.

شاک‌ویوتراپی:

شاک‌ویوتراپی (extracorporeal shock wave therapy) یا ESWT یکی دیگر از روش‌های غیرتهاجمی مؤثر در درمان خار پاشنه است. از این روش در درمان التهاب نیام کف پا و تاندون‌ها استفاده می‌شود. بعد از مدت طولانی التهاب بافت‌های کف پا، ممکن است بدن دست از تلاش برای درمان این التهاب بردارد. در این روش درمانی، با استفاده از امواج مکانیکی، بافت‌های کف پا مجدداً برای ترمیم‌شدن تحریک خواهند شد. به‌این‌ترتیب التهاب کاهش‌یافته و پروسهٔ بهبود تسریع می‌شود.

داروهای ضدالتهاب:

از داروهای ضدالتهابی مثل آسپرین و ایبوپروفن می‌توان برای تسکین درد استفاده کرد. باتوجه‌به عوارض این دارو‌ها لازم است فقط پس از مراجعه به پزشک و در صورت صلاحدید و تجویز وی و در مواقع درد شدید استفاده شوند.

کورتون (کورتیکواستروئید‌ها):

در صورت وجود درد شدیدی که با ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی کنترل نشود، می‌توان از کورتون‌ها استفاده کرد. برای رفع درد خار پاشنه، کورتون‌ها معمولاً به‌صورت تزریقی استفاده می‌شوند. این روش می‌تواند تا حدود یک ماه دردهای ناشی از خار پاشنه را بهبود ببخشد. از جمله عوارض تزریق کورتون‌ها می‌توان به آسیب به اعصاب کف پا، پارگی نیام کف پا و ایجاد سوزش پس از تزریق اشاره کرد. تزریق کورتون‌ها نیز باید حتماً زیر نظر پزشک باشد.

جراحی:

۲۰ تا ۷۵ درصد از کسانی که از این درمان‌های غیرتهاجمی استفاده می‌کنند، بهبود پیدا کرده و طی یک سال آینده علائمی از خار پاشنه نخواهند داشت. بااین‌حال در درصد کمی از افراد ممکن است این روش‌ها کارآمد نباشند. جراحی معمولاً آخرین گزینهٔ پیشنهادی برای کسانی است که با هیچ یک از روش‌های فوق بهبود پیدا نکرده باشند. جراحی تنها روش قطعی درمان یا پاشنه است.

کلام آخر

در این مقاله به بررسی علت، تشخیص، پیشگیری و درمان خار پاشنه پرداختیم. خار پاشنه ضایعه استخوانی است که معمولاً در اثر آسیب بافت‌های کف پا، در محل پاشنه‌ ایجاد شده و با ایجاد درد و التهاب، فعالیت‌های عادی زندگی فرد را مختل می‌کند. درمان خار پاشنه شامل استراحت، استفاده از کمپرس سرد، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، کورتون، فیزیوتراپی و در مرحله آخر پس از بی‌جواب ماندن همهٔ این روش‌ها، درمان‌های تهاجمی مثل جراحی است.

سؤالات متداول:

1. سن شایع ابتلا به خار پاشنه چیست؟
   خار پاشنه معمولاً در افراد میان‌سال و پیر مشاهده می‌شود و رایج‌ترین سن ابتلا به آن ۴۰ تا ۸۰ سال است. افراد زیر ۴۰ سال به‌ندرت دچار خار پاشنه می‌شوند.
2. آیا پیاده‌روی برای خار پاشنه مضر است؟
   به‌طورکلی درد خار پاشنه با بی‌تحرکی افزایش می‌یابد و پیاده‌روی می‌تواند به کاهش درد خار پاشنه کمک کند. هر چند پیاده‌روی با کفش‌های نامناسبی که فشار ایجاد شده روی پاشنه را افزایش می‌دهند، می‌تواند باعث بدتر شدن وضعیت خار پاشنه شود.