کرایوتراپی | مراحل، مزایا، هزینه، روشها، کاربردها، عوارض، مراقبتها و سوالات متداول

با پیشرفت علم درمان های بسیار متنوعی در زمینه های مختلف فیزیوتراپی به وجود آمده و مورد استفاده قرار می گیرند. گاهی این درمان فقط بر روی یک قسمت بدن و یک بیماری خاص تاثیر می گذارند و گاهی می توانند به درمان نواحی مختلف بدن بپردازند. یکی از این درمان های پر کاربرد که تاثیر بسزایی در درمان اکثر بیماری ها و درد های بدن دارد، کرایوتراپی (Cryotherapy) می باشد. کرایوتراپی روشی مطمئن در درمان مشکلات پوستی، بیماری های نواحی مختلف بدن، تومورها و... می باشد. در این مقاله شما را با این درمان خاص و انواع آن آشنا کرده و به بررسی چگونگی انجام آن، عوارض، مزایا، کاربردها، مراقبت ها، هزینه و جلسات درمانی آن می پردازیم.

کرایوتراپی چیست؟

یکی از روش های نوین، مناسب، خاص و ایمن برای درمان مشکلات پوستی و دیگر بیماری های بدن، روش درمانی کرایوتراپی یا همان سرما درمانی می باشد. ریشه این کلمه از دو کلمه یونانی kpuoo به معنای سرما و θεραπεια به معنای درمانی تشکیل شده است. در این روش قسمتی از بدن یا کل بدن در معرض سرما قرار گرفته و از دمای آن کاسته می شود. ضایعات سطحی پوست با این روش درمانی و توسط دمای بسیار کم و پایین شروع به یخ زدن کرده و منجمد می شوند. زمانی که دمای بدن کم می شود و پایین می آید، به سیستم عصبی اتونومیک ( سیستمی که مسئول عملکردهای خود به خودی و یا ناخودآگاه است.) سیگنال داده و باعث افزایش فشار خون و همچنین افزایش ضربان قلب می شود. این روش درمانی باعث آزاد کردن نوراپی که نوعی هورمون ضد استرس و تسکین دهنده و همچنین انتقال دهنده عصبی می باشد، می شود. زمانی که بدن شروع به سرد شدن می کند و از دمای آن کاسته می شود، جریان خون به صورت ناخودآگاه با منقبض شدن رگ ها کاهش می یابد و هنگامی که فرد از اتاق سرما بیرون می آید، دوباره رگ ها به حالت قبل برگشته و شل می شوند. در نتیجه پروتئین ضد التهاب بیشتری وارد خون می شود و باعث بهبود مناطق آسیب دیده پوست، جراحی شده و یا ملتهب شده بدن می شود.

کرایوتراپی چگونه انجام می شود؟

این روش به طور معمول به طور سرپایی و بدون بستری انجام می شود. البته قبل از انجام آن بهتر است با پزشک صحبت کنید و از بستری شدن یا نشدن بعد از عمل کرایوتراپی مطلع شوید. اگر کرایوتراپی موضعی باشد، پزشک با استفاده از سوآپ پنبه ای و یا دستگاه اسپری، مقداری نیتروژن مایع را بر روی ناحیه مورد نظر اعمال خواهد کرد. اما اگر کرایوتراپی برای تومورهای عمیق داخل بدن انجام شود، پزشک با استفاده از کرایوپروب های نازک و اپلیکاتورها شروع به درمان خواهد کرد.
ابتدا پزشک مانتیورهای ضربان قلب، فشار خون و نبض را به بدن بیمار وصل کرده و به کمک پرستار مقداری داروی مسکن و آرام بخش را به بازوی بیمار تزریق کرده و یا ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده کرده و بیمار را کاملا بیهوش کند. سپس به اندازه بسیار کمی (در حد سر سوزن) پوست را برش داده و کرایوپروب نازک و یا اپلیکاتور را وارد پوست می کند. با کمک تصویر برداری شروع به قرار دادن کایروپروب و یا اپلیکاتور در محل مورد نظر کرده و آن زمان نیتروژن مایع یا گاز آرگون رها می شود. توپ سرد و یخی در نوک پروب ایجاد شده و تمام آب در ناحیه اطراف آن یخ می زند و به درمان ناحیه مورد نظر می پردازد.

دستگاه کرایوتراپی چگونه عمل می کند؟

دستگاه کرایوتراپی حاوی نیتروژن مایع، دمایی بین -100 تا - 150 فارنهایت داشته و در حدود چند دقیقه می تواند دمای پوست را پایین آورده و پوست را خنک سازد. سرمای شدید آن باعث می شود که سیستم ایمنی فرد به صورت ناگهانی قدرت پیدا کرده و بتواند با عوامل بیماری زا مقابله کند.

هزینه کرایوتراپی

هزینه این درمان نیز مانند سایر درمان ها بر اساس چندین عامل محاسبه می شود. این عوامل عبارتند از:

1. محل درمان

   خصوصی و عمومی بودن مرکز درمانی در کاهش و افزایش هزینه تاثیر بسزایی دارد.

2. مهارت و تخصص پزشک

   دستمزد هر پزشک با توجه به مهارت تجربه او متفاوت خواهد بود. معمولا هر چقدر پزشک سرشناس تر باشد، هزینه بیشتر و کیفیت درمان نیز بهتر خواهد بود.

3. میزان و شدت آسیب

   میزان و شدت آسیب در روش درمانی و مدت درمان تاثیر بسزایی دارد. چنانچه آسیب جزئی و کم باشد، هزینه کمتری پرداخته می شود.

4. روش درمانی

   روش درمانی با توجه به صلاح دید پزشک و بر اساس نتیجه معاینات و آسیب و مشکل بیمار صورت می گیرد. اگر عارضه و مشکل بیمار شدید باشد، نیاز به کرایوتراپی از روش جراحی بوده و در این صورت هزینه بالاتر می رود. زیرا دستگاه ها، داروها و تجهیزات بیشتری مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین امکان بستری فرد نیز وجود خواهد داشت.

5. بیمه

   در صوتی که فرد بیمه باشد، بخشی از هزینه را بیمه تقبل خواهد کرد.

6. دوره درمان و تعداد جلسات

   هر چقدر درمان طولانی تر شود، هزینه آن نیز افزایش می یابد. البته نباید سلامت خود را قربانی پول کرد و باید تمامی جلسات کرایوتراپی را به طور منظم و کامل انجام داد. تعداد جلسات بر اساس شدت عارضه و صلاح دید پزشک و همچنین روند بهبود ممکن است کاهش و یا افزایش بیابد.

مزایای کرایوتراپی

1. کاهش درد ها

   کاهش و برطرف کردن دردهایی نظیر کمر درد، اسپاسم های عضلانی و گرفتگی و خشکی عضلات

2. انقباض رگ ها و کاهش خون ریزی

   این درمان باعث کاهش دمای بدن و منقبض شدن رگ ها شده و خونریزی ها را به سرعت کاهش می دهد.

3. درمان میگرن

   کرایوتراپی به طور معمول بر گردن متمرکز بوده و باعث کاهش و بهبود دردهای سرد می شود و همچنین این سرما درمانی می تواند تا حد زیادی موجب از بین رفتن سردردهای میگرنی شود.

4. کاهش استرس و افسردگی

   تحقیقات نشان داده که این روش درمانی بر روی مشکلات و شرایط سخت ذهنی نیز تاثیر مثبت می گذارد و می تواند به کاهش استرس، افسردگی و... کمک کند.

5. بهبود علائم بیماری اگزما

   التهاب های پوستی موجب خارش شدید فرد می شوند و افرادی که دچار بیماری اگزما هستند می توانند تا حد زیادی با انجام کرایوتراپی علائم اگزما را کاهش بدهند.

6. پیشگیری از سرطان و درمان آن

   در صورت خوش خیم بودن سرطان می توان با انجام کرایوتراپی تا حد زیادی به درمان آن کمک کرد و با فریز شدن سلول های سرطانی بر روی پوست می توان سرطان را از بین برد. همچنین با این روش می توان از ابتلای فرد به سرطان تاحد زیادی جلوگیری کرد.

7. کاهش التهابات

   التهابات معمولا بر اثر مبارزه سیستم ایمنی بدن با عفونت ها به وجود می آیند. سرما درمانی و کرایوتراپی به کاهش التهابات کمک کرده و سلامت بدن را تا حد زیادی افزایش می دهد.

8. بهبود دردهای عضلانی

   کمپرس های سرد و یخ موجب افزایش گردش خون می شوند و معمولا در درمان های مختلف از آن استفاده می کنند. افزایش گردش خون به کاهش درد و تورم کمک می کند و می تواند دردهای رماتیسمی و مفصلی و... را تا حد زیادی کاهش داده و یا از بین ببرد. کرایوتراپی یا همان سرما درمانی باعث کاهش و از بین رفتن دردهای عضلانی شده و می تواند بعد از انجام فعالیت های سنگین ورزشی درد را از بین ببرد.

9. پیشگیری از جنون

   کرایوتراپی می تواند فشار اکسیداتیو را کاهش داده و در نتیجه از جنون، نامتعادلی های مغزی و دیگر مشکلات مربوط به آن جلوگیری کند.

10. کاهش وزن

    کرایوتراپی به تنهایی به کاهش وزن و همچنین حمایت از فرایند کاهش وزن کمک می کند. گرم شدن بدن باعث متابولیسم بالا شده و درد عضلانی را کاهش می دهد و در نهایت فرد می تواند راحت تر ورزش کند و وزن خود را کاهش دهد.

11. کاهش تب

    کاهش دمای بدن به کاهش تب کمک می کند. همانطور که می دانید زمانی که فردی تب می کند و دمای بدنش بالا می رود، با استفاده از حوله و دستمال خیس سعی می کنیم دمای بدن او را پایین بیاوریم. با انجام کرایوتراپی نیز به سرعت دمای بدن کاهش پیدا کرده و عملکرد فیزیولوژی بدن بهبود یافته و در نهایت تب فرد قطع می شود.

12. کاهش تشنج

    با سرما و خنک کردن بدن می توان باعث انعطاف عضلات و رفع تنش های عصبی، خستگی ها و همچنین مشکلاتی از جمله تشنج در بیماران ام اس شد.

13. بهبود شرایط حاد بعد از جراحی ها

    برای کمک به قطع خونریزی، کاهش التهابات شدید و درد و تورم بعد از جراحی و همچنین بهبود و ترمیم زخم ها می توان از کرایوتراپی استفاده کرد. این روش در درمان سریع این گونه عوارض بسیار مفید است.

14. مقرون به صرفه

    نسبت به جراحی های تهاجمی پوست ارزان تر می باشد.

کاربرد های کرایوتراپی

• دردهای عضلانی و آسیب های عضلانی، انواع اسپاسم های عضلانی
• درمان زگیل های پوستی و زگیل تناسلی
• درمان سرطان از جمله سرطان کبد، سرطان پروستات، سرطان گردنه رحم، سرطان شبکیه
  چشم و..
• درمان تومورهای کلیه، ستون فقرات، ریه و سینه ها و...
• درمان میگرن و سر دردهای شدید
• کنترل و درمان یوبوست، بواسیر
• از بین بردن چربی های اضافی بدن
• درمان بیماری ویتیلیگو یا برص
• درمان انواع ضایعات پوستی
• درمان اگزما
• درمان تب و تشنج
• التهابات و تورم های پوستی
• درمان امراض پوستی از جمله : کک و مک، برامدگی ها و خال های گوشتی و...

مراحل تاثیرگذاری کرایوتراپی

تاثیر کرایوتراپی بر سلول ها و ضایعات پوستی در سه فاز تقسیم بندی می شود. این فازها عبارتند از:

1. فاز انتقال حرارت

   فاز اول انتقال حرارت است. نیتروژن مایع جزء رایج ترین مواد مورد استفاده در کرایوتراپی می باشد. این نیتروژن در نقطه جوش قرار گرفته و بر روی ضایعه، حرارتی ایجاد می کند. این حرارت از پوست به مایع فریز کننده منتقل شده و روند تخریب سلول های موجود در محل ضایعه را آماده می کند.

2. فاز تخریب سلول

   به دنبال فریز شدن ضایعه، تخریب ناگهانی، سریع و غیرمنتظره ای در سلول ها اتفاق می افتد. بر اساس تحقیقات انجام شده مشخص شده است که بعد از تخریب سریع سلولی، تولید کلاژن فیبروبلاست به حداقل رسیده و به درمان ضایعاتی مانند کلوئید ها کمک می کند.

3. فاز التهابی

   این فاز آخرین فاز تاثیر کرایو بر سلول و ضایعات می باشد. با انجام کرایوتراپی معمولا پوست ملتهب و قرمز می شود و این اتفاق کاملا طبیعی است. چرا که بعد از انجام کرایو سلول های آسیب دیده شروع به از بین رفتن می کنند و می میرند. مرگ این سلول ها با قرمزی و التهاب همراه می باشد. البته اگر به خوبی کنترل نشود، می تواند موجب تشکیل تاول و اسکار شود.

روش های کرایوتراپی

کرایوتراپی نیز مانند دیگر درمان ها دارای انواع مختلفی می باشد. این روش درمانی به سه صورت انجام می گیرد :

1. کرایوتراپی با استفاده از نیتروژن مایع

   یکی از مواد رایج و اصلی در درمان کرایوتراپی، نیتروژن مایع می باشد.(جالب است بدانید نیتروژن مایع می تواند دمای -196 درجه را به وجود بیاورد.) کرایوتراپی با استفاده از نیتروژن مایع به عمق ضایعات نفوذ کرده و به سرعت موجب از بین رفتن آن می شود. البته اینکه چند ثانیه زمان ببرد تا ضایعه از بین برود، به نوع ضایعه بستگی دارد. در این روش گاهی چندین بار از کرایوپروب یا اپلیکاتور استفاده می شود تا ذوب شدن و انجماد به طور کامل انجام شوند. از این حالت بیشتر برای درمان سرطان های پوستی و زگیل های ویروسی شدید استفاده می شود و به آن انجماد- ذوب دوبل می گویند.

2. کرایوتراپی با DMEP

   DMEP برای درمان زگیل ها مورد استفاده قرار می گیرد و در قوطی های آئروسل عرضه می گردد. این ماده در دمای -57 سانتی گراد کار می کند. در این روش با توجه به سایز و اندازه و همچنین محل قرار گیری ضایعه پوستی به مدت 10 تا 40 ثانیه اپلیکاتور فومی را روی ضایعه قرار می دهند. هنگام انجام این روش درمانی ممکن است در ناحیه تحت درمان کمی سوزش و درد احساس شده و همچنین التهاب، قرمزی و تورم ایجاد شود. نگران نباشید این عوارض با خوردن آسپرین خوراکی تا حد زیادی کاهش می یابند.

3. کرایوتراپی با استفاده از برف کربن دی اکسید

   در این روش از سیلندر دی اکسید کربن استفاده می شود و دی اکسید کربن منجمد شده را با دمای -78 سانتی گراد و به طور مستقیم بر روی ضایعه پوستی قرار داده و به آن اعمال می کنند.
   این روش حدود 20 سال قبل از روش های متداول کرایوتراپی بوده است.

دوره درمانی و جلسات کرایوتراپی

دوره درمانی کرایوتراپی بر اساس شدت و نوع بیماری فرد تعیین می شود. به طور معمول حداقل تعداد جلسات کرایوتراپی در صورتی که عارضه بسیار کم و خفیف باشد حدود 5 جلسه خواهد بود. معمولا بین 10 تا 20 جلسه برای هر فرد کرایوتراپی تعیین شده و انجام می گیرد و حتی ممکن است در صورت شدید بودن عارضه این تعداد بیشتر نیز شود. جلسات کرایوتراپی باید با فاصله دو تا سه روز انجام بگیرند. مثلا بهتر است در هفته 3 بار کرایوتراپی انجام بگیرد تا تاثیر مثبت داشته و همچنین عوارض کمتری داشته باشد. هر جلسه کرایوتراپی حدود 20 تا 30 دقیقه طول می کشد. در زمان کرایوتراپی باید دقت کافی را داشت، زیرا اگر این زمان طولانی شود، می تواند خطرات جدی و شدیدی برای بیمار داشته باشد.

اقدامات قبل از کرایوتراپی

1. ابتدا باید وضعیت سلامت بیمار بررسی شود و اگر بیمار جزء موارد منع کرایوتراپی بود نباید این درمان را انجام بدهد.
2. بررسی میزان آسیب و بیماری و انتخاب روش درمانی و تعیین تعداد جلسات درمانی
3. مشاوره با بیمار و گفتن نکات مراقبتی بعد از درمان و همچنین مطلع ساختن بیمار از عوارض احتمالی بعد از کرایوتراپی

هنگام کرایوتراپی نیز باید به مدت زمان توجه شود و بیشتر از حد درمان طولانی نشود و همچنین بیمار در حین کرایوتراپی نباید بخوابد.

مراقبت های لازم بعد از عمل کرایوتراپی

1. شست و شوی زخم ها

   بعد از اینکه پزشک اجازه شست و شو زخم را به بیمار داد، باید بلافاصله زخم را با آب گرم و صابون آنتی باکتریال تمیز و پاکسازی کرد. این ناحیه بادی باید هر روز با آب و صابون های غیر عطری شست و شو داده شود و سپس روی آن را نبسته و اجازه دهید هوا بخورد. اگر در ناحیه ترشحاتی مشاهده کردید می توانید روی آن را با بانداز ببندید. اگر ناحیه معالجه شده دچار دلمه شد می توانید از وازلین استفاده کنید.

2. پانسمان زخم

   بلافاصله بعد از پاکسازی زخم و تمیز کردن آن باید بانداژ را عوض کرد. گاهی ممکن است فرد چند روز اول و یا چند هفته اول پس از عمل کرایو، به بانداژ هیدرواکتیو نیاز پیدا کند. این نوع بانداژ دارای موادی است که باعث بهبود سریع زخم ها می شود و همچنین از بروز عفونت زخم جلوگیری می کند.

3. جلوگیری از عفونت

   برای اینکه زخم ها دچار عفونت نشوند، بیمار باید دو بار درهفته از صابون آنتی باکتریال استفاده کرده و قبل از بانداژ زخم کمی ژل پترولیوم به ناحیه درمان شده بزند.

4. مصرف دارو های مجاز و تجویز شده

   بیمار باید دارو های تجویزی پزشک را به طور مرتب مصرف کند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها و مسکن ها می شوند. البته بیمار می تواند برای کاهش و تسکین دردهای خفیف هر سه یا 4 ساعت استامینوفن مصرف کند.

5. مراجعه به پزشک

   فرد برای چکاب زخم ها و وضعیت بهبود و یا عوارض از جمله تاول، تورم والتهاب، قرمزی و ترشحات باید به پزشک مراجعه کند. اگر دچار تب یا دردهای شدید شد نیز باید فورا به پزشک مراجعه کند و در صورت داشتن خونریزی شدید باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کند.

6. جلوگیری از خونریزی

   اگر زخم دچار خونریزی شد فرد باید با استفاده از یک گاز تمیز و حدود 15 دقیقه محل موردنظر را فشار داده و نگه دارد. درصورت متوقف نشدن دوباره همین کار را انجام داده و اگر مجددا نیز خونریزی ادامه داشت باید سریعا به پزشک مراجعه کند.

7. درمان تاول

   در صورتی که زخم دچار تاول شد، باید از پمادهای زینک اسید و یا کورتون های موضعی استفاده شود البته می توان از آنتی بیوتیک ها نیز استفاده کرد تا تاول ها عفونت ایجاد نکنند.

عوارض کرایوتراپی

عوارضی که ممکن است بعد از انجام کرایوتراپی اتفاق بیفتند، بر اساس شدت و دوام به سه بخش تقسیم می شوند:

1. عوارض حاد

   این عوارض شامل سر درد، تاول و درد در ناحیه ضایعه می شوند. معمولا این عارضه ها در مورد کلوئید ها بیشتر و شدیدتر از بقیه مشکلات پوستی اتفاق می افتند.

2. عوارض با تاخیر

   این عوارض شامل خونریزی، عفونت های زخم و پوست و...، تشکیل بیش از حد گرانولاسیون یا همان بافت ترمیمی و از دست دادن حس بوده و با تاخیر ایجاد می شوند.

3. عوارض دائم

   یکی از عارضه های دائمی بعد از درمان کرایوتراپی، آلوپسی یا همان از بین رفتن دائمی فولیکول می باشد و از دیگر عوارض دائمی آن می توان به آتروفی و تحلیل پوست، اسکارهای دائمی، کم رنگ شدن محل ضایعه مخصوصا در افرادی که پوست تیرهای دارند نیز اشاره کرد.

ممنوعیت های کرایوتراپی

کرایوتراپی نیز مانند بسیاری از درمان های دیگر برای تمامی افراد مناسب نیست و می تواند سلامت آن ها را تهدید کند. افراد باردار نباید از این درمان استفاده کنند. همچنین کودکان و افراد زیر 18 سال گزینه مناسبی برای انجام این درمان نیستند. افرادی که به بیماری های قلبی، تنفسی، فشار خون بالا مبتلا هستند و یا اختلال در گردش خون دارند نیز نباید از این روش درمانی استفاده کنند. کسانی که در بدن پلاتین و شی فلزی دارند نیز نباید از این روش درمانی استفاده کنند. همچنین افرادی که سابقه حمله و بیماری های کلیوی و تومور های آنمی دارند نیز نباید از این درمان استفاده کنند.

رابطه جنسی بعد از انجام کرایو

در صورتی که کرایو بر روی ناحیه تناسلی انجام نشده باشد، هیچ محدودیتی در انجام رابطه جنسی وجود نخواهد داشت و می توان بلافاصله بعد از درمان، روابط جنسی را ادامه داد. اما اگر این درمان بر روی ناحیه تناسلی انجام شود تا زمانی که زخم ها بهبود بیابند، معمولا حدود یک هفته باید از انجام روابط جنسی پرهیز کرد تا زخم ها به طور کامل بهبود بیابند. توصیه می شود در صورت انجام روابط جنسی از محافظ و یا کاندوم استفاده شود، چرا که این محافظ باعث جلوگیری از ساییده شدن زخم شده و مانع بهبود بیمار نخواهد شد.

سوالات متداول

1. آیا این روش بی خطر است؟

   بله این روش درمانی روشی بی خطر و ایمن است و عوارض آن نیز به سرعت از بین می روند. تنها در حالتی این روش درمانی می تواند خطرناک باشد که برای موارد منع و در زمان طولانی انجام شود. به طور کلی این روش هیچ خطری نداشته و تاکنون حدود 30 سال است که از این روش درمانی استفاده می شود و در طول این مدت هیچ واکنش منفی و اتفاق ناخوشایندی گزارش نشده و کاملا ایمن و موثر بوده است.

2. آیا بعد از این درمان کسل و بی حال خواهیم شد؟

   خیر، این روش درمانی به هیچ وجه باعث کسل شدن و بی حال شدن شخص نخواهد شد و بیشتر به شادابی و پر انرژی بودن فرد کمک می کند. در طول جلسات درمانی کرایوتراپی، اندورفین بدن بالا رفته و موجب ایجاد شادی و نشاط و همچنین بالا بردن سطح انرژی فرد می شود. بعد از هر جلسه درمانی فرد احساس خوشایندی داشته و پر انرژی تر از قبل می شود و این حس می تواند به مدت چندین روز ادامه داشته باشد.

3. قبل از ورود به اتاق کرایوتراپی چه باید کرد؟

   قبل از ورود به اتاق مخصوص ابتدا باید لباس های محافظتی پوشیده و سپس با یک باند نخی که به شما داده می شود، گوش های خود را بپوشانید و همچنین یک ماسک یک بار مصرف بر روی دهان خود قرار دهید.

4. آیا قبل از کرایوتراپی نیاز به دوش گرفتن داریم؟

   خیر، این روش با استفاده از سرمای خشک انجام می شود و هیچ نیازی به خیس کردن بدن و دوش گرفتن نیست زیرا پوست مرطوب نمی شود.

5. بعد از انجام کرایو از چه داروها و وسایلی باید استفاده کرد؟

   1. صابون های آنتی باکتریال
   2. چسب و بانداژ
   3. داروهای توصیه و تجویز شده پزشک
   4. پمادها
   5. ژل پترولیوم
   6. هیدوژن پراکسید
   7. داروی استامینوفن