اسپاسم عضلانی: درمان انواع گرفتگی عضلات با فیزیوتراپی+علت

بدن ما از ماهیچه و عضلات مختلف و بسیاری تشکیل شده که این ماهیچه ها در سه دسته اصلی (ماهیچه قلب، ماهیچه اسکلتی و ماهیچه های صاف) قرار می گیرند. در طول شبانه روز به دلیل فعالیت های مکرر و فشارهای مداوم امکان بروز انقباض و گرفتگی ناگهانی این عضلات زیاد بوده و می تواند حتی در هنگام استراحت موجب ناراحتی و درد فرد شود. بخشی از این اسپاسم های عضلانی شامل عضلات گردن، کمر و پا شده و باید گفت این نواحی معمولا بیش از دیگر نواحی بدن دچار اسپاسم می شوند. در این مقاله شما را با علائم، علل، روش های تشخیصی، انواع اسپاسم عضلانی و همچنین موثرترین روش های درمانی آن آشنا خواهیم کرد.

اسپاسم عضلانی چیست؟

یکی از عوارض شایعی که می تواند در هر سنی برای هر شخصی اتفاق بیفتد، اسپاسم عضلانی یا همان گرفتگی و انقباض عضلات مختلف بدن است. اسپاسم و انقباض و گرفتگی عضلات می تواند بخش های مختلفی از ماهیچه ها و عضلات بدن را درگیر کند. گاهی این اسپاسم ها، ماهیچه های قلب را درگیر کرده و گاهی ماهیچه های اسکلتی (گردن، کمر، پا و..) و یا ماهیچه های صاف (معده، مری، روده و..) را درگیر می کنند. این انقباض ها به طور ناگهانی و غیر ارادی اتفاق می افتند و با گذشت چند ثانیه بر طرف شده و به طور معمول با درد زیادی همراه می باشند.

علائم اسپاسم عضلانی

به طور کلی گرفتگی‌های عضلانی می‌توانند با ایجاد ناراحتی و یا درد شدید برای فرد همراه باشند.
عضله دچار این نوع عارضه ممکن است تا دارای گره عضلانی قابل مشاهده بوده و تغییر حالت آن به وضوح قابل مشاهده باشد.
مدت زمان بعضی از اسپاسم‌های عضلانی چند ثانیه و برخی دیگر می‌تواند 15 دقیقه و یا بیشتر باشند.
از نشانه‌های کلی آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• ناراحتی شدید
• تورم و قرمزی روی سطح پوست
• ضعف عضلانی
• کشش عضلانی
• احساس سفت شدن عضلات زیر سطح پوست

با این حال هر نوع از اسپاسم‌های عضلانی می‌توانند نشانه‌ها و علائم خاصی نیز داشته باشند که در ادامه مطلب به طور دقیق‌تر به شرح این موارد می‌پردازیم.

انواع اسپاسم عضلانی

گرفتگی و اسپاسم های عضلانی با توجه به علل وقوع آن و تاثیری که بر روی عضلات و عملکرد آن ها می گذارند، به چند دسته تقسیم بندی می شود:

1. گرفتگی واقعی

   گرفتگی واقعی نوعی از اسپاسم عضلانی بوده که در یک بخش از عضله و یا کل عضله اتفاق می افتد. این گرفتگی به دلیل تحریک بیش از حد عصب اتفاق افتاده و از شایع ترین انواع گرفتگی عضلات اسکلتی می باشد. این نوع اسپاسم و گرفتگی می تواند به دلیل کم آبی بدن، کمبود مواد مهم و ضروری، فعالیت شدید و یا بیماری و آسیب دیدگی در نواحی مختلف بدن ایجاد شود.

2. گرفتگی کزازی

   نوعی از گرفتگی و اسپاسم عضلانی با فعال شدن تمام سلول های عصبی و تحریک کننده عضلات همراه بوده و موجب اسپاسم در سراسر بدن می شود. این گرفتگی در بعضی مواقع قابل تشخیص نبوده و با کاهش سطح کلسیم و منیزیم خون همراه می باشد.

3. گرفتگی دیستونیک

   نوعی دیگر از اسپاسم های عضلانی، گرفتگی دیستونیک و یا کشیدگی طبیعی عضلانی می باشد. در این نوع اسپاسم، عضلاتی که نقش خاص حرکتی ندارند و در حرکت دادن بدن مورد نیاز نیستند، با انقباض عضلانی تحریک می شوند. این گرفتگی ها بر روی عضلات کوچک از جمله پلک، فک، حنجره و... نیز اثر می گذارند.

روش های تشخیص اسپاسم های عضلانی

با بروز علائم اسپاسم، بیمار برای رهایی از مشکلات و ناراحتی های ایجاد شده در این نواحی، به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک نیز بعد از بررسی های لازم و پرسیدن چندین سوال، آزمایشات متنوع و متعددی انجام داده، سپس علت عارضه، نوع عارضه و شدت آن را بررسی کرده و جهت درمان آن اقدام می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. بررسی سوابق

   ابتدا پزشک بعد از پرسیدن سوال، بررسی علائم ایجاد شده در کمر، گردن، ستون فقرات و پا، جهت اطلاع از وضعیت و آسیب های ایجاد شده قبل در بدن بیمار، پرونده پزشکی بیمار را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

2. مشاهده و بررسی های فیزیکی

   سپس ناحیه آسیب دیده کمر و گردن و پا را لمس کرده و طی چندین حرکت فیزیکی و تکان دادن پا، گردن و کمر، میزان درد و ناراحتی و محدودیت حرکتی این نواحی را می سنجد.

3. عکس برداری با اشعه ایکس

   پزشک به منظور تصویر برداری از ناحیه آسیب دیده و بررسی علت اسپاسم و ناراحتی و همچنین مشاهده زوائد استخوانی و بررسی عارضه هایی از جمله تومور، عفونت و... از اشعه ایکس استفاده کرده و از ناحیه آسیب دیده ستون فقرات، مهره ها و همچنین کمر، گردن و پا به صورت کلی عکس می گیرد.

4. سی تی اسکن

   در صورتی که پزشک نتواند علت عارضه و شدت آن را به طور قطعی تشخیص دهد، از روش سی تی اسکن استفاده کرده تا جزئیات آسیب را بهتر شناسایی کند.

5. ام آر آی

   ام آر آی روش دقیق تری برای بررسی میزان آسیب عضلانی و بافت های نواحی کمر، گردن و یا پا و محل دقیق آن ها بوده و بعد از روش سی تی اسکن، در صورتی که پزشک نتواند میزان آسیب و علت آن را به طور کامل تشخیص دهد و جهت اطلاع از هر آسیب و بیماری پنهان در این نواحی از ام آر آی استفاده کرده و جزئیات آسیب را مورد بررسی قرار می دهد.

6. الکترومیوگرافی

   گاهی ممکن است پزشک احتمال دهد که فرد در ناحیه آسیب دیده (گردن، پا و یا کمر) دچار آسیب عصبی شده است. بدین منظور جهت بررسی وضعیت عصب از روش الکترومیوگرافی استفاده کرده و فعالیت عصب را مورد بررسی قرار می دهد.

اسپاسم عضلانی گردن

انقباض ماهیچه و عضلات گردن به صورت ناگهانی و غیر ارادی که موجب کاهش دامنه حرکتی و بروز درد در ناحیه گردن و ستون فقرات و سر می شود، اسپاسم عضلانی گردن می باشد. با وقوع این اسپاسم و گرفتگی عضلات فرد قادر به حرکت آسان گردن در جهات مختلف و خم و راست کردن آن نخواهد بود.

علل ایجاد اسپاسم عضلانی در گردن

علل و عواملی که موجب وقوع این عارضه در گردن می شوند، عبارتند از:

1. خون رسانی ضعیف بدن به نواحی مختلف گردن، دست، بازو و شانه
2. فشار و تنش ایجاد شده در نواحی مختلف گردن به هنگام فعالیت های ورزشی و فعالیت های شغلی
3. قرار گیری در حالت نامناسب و عدم رعایت ارگونومی بدن
4. ضربه و تنش ایجاد شده در گردن به هنگام سوانح و تصادفات
5. آسیب های عصبی و تنش و استرس
6. خستگی شدید عضلات گردن به دلیل انجام فعالیت های مکرر و مداوم با آن و یا قرار گرفتن در یک حالت (مثلا خم بودن گردن)
7. حرکات ناگهانی و با عجله (چرخش و خم و راست کردن گردن در حین ورزش و بدون گرم کردن و آماده سازی بدن
8. کمبود مواد معدنی بدن و مواد ضروری از جلمه آب، منیزیم، پتاسیم و...
9. عدم وجود کلسیم کافی در بدن زنان باردار
10. انواع آسیب های مهره ها، دیسک ها، رباط ها، تاندون ها، عصب ها و سایر بافت های عضلانی گردن
11. افزایش سن و ابتلا به عوارض مختلف از جمله دیسک گردن، آرتروز گردن و...

علائم اسپاسم عضلانی در گردن

اسپاسم های عضلانی گردن نه تنها می توانند نشانه ای از بروز یک عارضه جدی در گردن و بدن باشند، بلکه با نشانه ها و علائمی همراه می باشند که موجب ناراحتی فرد و ایجاد اختلال در فعالیت های گردن و فرد می گردد. شایع ترین این نشانه ها عبارتند از:

1. بروز دردهای عضلانی در گردن

   این دردها بیشتر با تیر کشیدن همراه بوده و به هنگام لمس گردن و یا حرکت آن، فرد دچار درد بسیار شدید و تیزی می شود.

2. سفتی بیش از حد عضلات گردن

   اسپاسم عضلانی گردن با سفتی شدید گردن همراه بوده و در این وضعیت فرد نمی تواند گردن خود را به راحتی تکان دهد.

3. دردهای عصبی

   این دردها به گونه ای هستند که ممکن است فرد در ناحیه دست ها و یا پاها نیز دچار درد و سوزش شود. گاهی نیز اسپاسم گردن با بی حسی در نواحی پا و دست ها همراه بوده و یا ممکن است، در قسمت پشت سر درد عصبی احساس شود.

4. سر درد

   در بعضی موارد اسپاسم عضلانی به حدی شدید بوده که فرد در نواحی پشت سر و کناره های سر دچار درد می شود.

5. قفل شدن گردن

   یکی دیگر از علائم و نشانه های اسپاسم های عضلانی در گردن، قفل شدن گردن به صورت ناگهانی و عدم توانایی در حرکت دادن آن می باشد.

6. کاهش دامنه حرکتی

   از علائم شایع و بارز این عارضه، عدم توانایی در حرکت گردن و کاهش دامنه حرکتی گردن می باشد.

7. تولید مایع زیر پوستی

   یکی از نشانه ها و علائم این عارضه، تشکیل مایع زیر پوستی و مفصلی و سفت و دردناک شدن عضلات گردن می باشد.

8. داغی و تورم

   گاهی علاوه بر تورم و خشکی گردن فرد احساس داغی در گردن خواهد داشت. این نیز از نشانه های دیگر اسپاسم عضلانی گردن می باشد.

اسپاسم عضلانی کمر

کمر نیز از نواحی حساس بدن بوده که ممکن است به دلایل مختلفی دچار گرفتگی و انقباض ناگهانی شود. در این وضعیت می گویند، عضلات کمر گرفته و دچار اسپاسم شده است. اسپاسم عضلانی کمر بر روی پاها نیز اثر گذاشته و منجر به بروز درد و ناراحتی کمر و همچنین اختلال فعالیتی فرد می شود.

علل ایجاد اسپاسم عضلانی در کمر

اسپاسم عضلانی در کمر به دلیل وقوع مشکلات مختلفی در بدن اتفاق افتاده و موجب کاهش تحرک و همچنین بروز درد و تورم و ناراحتی می شود. این علل عبارتند از:

1. افزایش سن و ابتلا به بیماری هایی از جمله آرتروز کمر، آسیب های عصبی (عصب سیاتیک)، فتق دیسک کمر، پوکی استخوان و...
2. خستگی های شدید عضلات کمر به دلیل فعالیت های سنگین، مکرر و مداوم
3. خون رسانی ضعیف بدن و کاهش گردش خون در بافت های آسیب دیده کمر
4. فشار و تنش ایجاد شده در نواحی مختلف کمر به هنگام فعالیت های ورزشی و فعالیت های شغلی و همچنین قرار گرفتن در حالت نامناسب و ارگونومی اشتباه
5. حرکات ناگهانی و با عجله (چرخش و خم و راست کردن کمر در حین ورزش و بدون گرم کردن و آماده سازی بدن و کمر
6. کمبود و کاهش مواد معدنی بدن و مواد ضروری از جمله آب، منیزیم، پتاسیم و...
7. کاهش کلسیم در بدن زنان باردار

علائم اسپاسم عضلانی در کمر

به دنبال این عارضه نشانه و علائمی در کمر و بدن پدیدار شده و موجب ناراحتی و همچنین اختلالات حرکتی کمر و پاها می شود. شایع ترین این نشانه ها عبارتند از:

1. کاهش دامنه حرکتی و عدم توانایی در حرکت آسان کمر نیز از علائم این عارضه می باشد.
2. گاهی ممکن است فرد علاوه بر تورم و خشکی کمر، در کمر خود احساس داغی داشته باشد.
3. درد شدید در پاها و کمر از علائم اسپاسم عضلانی و همچنین آسیب عصبی سیاتیک در کمر است.
4. سفتی و خشکی بیش از حد عضلات کمر، طوری که فرد نتواند کمر خود را تکان دهد.
5. یکی دیگر از علائم و نشانه های اسپاسم های عضلانی در کمر، قفل شدن کمر و عدم توانایی در حرکت دادن و خم و راست کردن آن می باشد.
6. دردهای عضلانی در کمر که هنگام لمس تشدید می شوند.

اسپاسم عضلانی پا

ممکن است کف پا، مچ پا، ساق پا، زانو و ران پا دچار اسپاسم و گرفتگی عضلات شوند که در صورت بروز این عارضه در فعالیت پا از جمله خم و راست کردن و تکان دادن آن و همچنین راه رفتن اختلال ایجاد شده و در بعضی مواقع فرد قادر به ایستادن نیز نخواهد بود.

علل ایجاد اسپاسم عضلانی در پا

علل و عواملی که موجب اسپاسم های عضلانی در پا می شوند، عبارتند از:

1. عدم خون رسانی کافی و کاهش گردش خون در پاها
2. فشار و تنش ایجاد شده در پاها به هنگام راه رفتن و سایر فعالیت های ورزشی
3. ضربه و تنش در برخورد با اشیا و اجسام در سوانح مختلف
4. حرکات ناگهانی و با عجله ورزشی بدون گرم کردن و آماده شدن بدن
5. کم بودن آب بدن
6. آسیب ها و تنش های عصبی
7. کمبود کلسیم در زنان باردار
8. کمبود مواد مفید در بدن از جمله منیزیم و پتاسیم
9. افزایش سن و ابتلا به بیماری هایی از جمله آرتروز، پوکی استخوان و...
10. خستگی شدید عضلات پا به دلیل فعالیت های مکرر و مداوم
11. انواع آسیب های رباط ها، تاندون ها، عصب ها و سایر بافت های عضلانی پا بخصوص در نواحی کف، ساق و ران

علائم اسپاسم عضلانی در پاها

این عارضه موجب کاهش دامنه حرکتی پا و اختلالات حرکتی و عملکردی پا شده و بر روی کیفیت زندگی فرد نیز تاثیر منفی می گذارد. نشانه ها و علائم این عارضه عبارتند از:

1. کاهش دامنه حرکتی و عدم توانایی در حرکت آسان پاها
2. کاهش و اختلالات تعادلی به هنگام ایستادن و راه رفتن
3. احساس داغی و تورم در ناحیه عضلات گرفته و خشک پا (کف پا، مچ، ساق، ران)
4. بروز دردهای عصبی شدید به همراه سوزن سوزن شدن و گز گز پاها
5. سفتی و خشکی بیش از حد عضلات نواحی مختلف پا و عدم حرکت آن ها
6. قفل شدن ناگهانی پا و عدم تکان دادن آن از جمله عدم توانایی در خم کردن و باز و بسته کردن پا
7. درد انتشاری که از یک ناحیه پا شروع شده و به قسمت های دیگر پا و حتی لگن انتشار می یابد.

گرفتگی و اسپاسم عضلانی در پشت

گرفتگی‌ها و اسپاسم‌های عضلات مربوط به پشت بدن می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله ایجاد تنش در عضلات، استرس، خستگی، حرکات ناگهانی بدن، ضعف بدن و ... ایجاد شوند.
استفاده از کمپرس گرم و ماساژ ستون فقرات می‌تواند در درمان این نوع گرفتگی کمک دهنده باشد.

گرفتگی و اسپاسم عضلات شانه

مواردی از جمله دیسک گردن، فشرده سازی عصب گردن، نشستن طولانی مدت پشت میز، روماتیسم و ... از دلایلی هستند که می‌تواند سبب ایجاد اسپاسم در عضلات شانه شوند. ورزش منظم، استفاده از کمپرس گرم، استراحت و ... در کاهش درد ناشی از این نوع گرفتگی مؤثر هستند.

اسپاسم عضلانی قلب

زمانی که عضلات در عروق کرونری به صورت ناگهانی دچار گرفتگی شوند، اسپاسم عضله قلب رخ می‌دهد که این اتفاق می‌تواند از عبور جریان خون به قلب جلوگیری کرده و تنگ شدن عروق را به دنبال داشته باشد.
رایج‌ترین علل آن، فشار خون و کلسترول بالا هستند و معمولاً افرادی که به آترواسکلروز مبتلا هستند، درگیر اسپاسم عروق کرونری می‌گردند.

علائم اسپاسم عضلانی قلب

این عارضه معمولاً با علائم و نشانه‌های خاصی همراه نیست که در این وضعیت احتمال حمله قلبی وجود دارد.
با این حال موارد زیر می‌توانند نشان دهنده گرفتگی عضلات قلب باشند:

• درد در ناحیه قفسه سینه
• درد در بخش چپ سینه
• احساس خفگی و تنگی نفس
• احساس تنگی قفسه سینه

در برخی از مواقع ممکن است تا این درد به طرف بازوها، استخوان‌های فک و گردن راه پیدا کند.

اسپاسم عضلانی شکم

زمانی که عضلات شکم و یا روده دچار انقباض می‌شوند، گرفتگی و اسپاسم عضلانی شکم رخ می‌دهد. از نظر شدت و مدت زمانی که با این عارضه درگیر می‌شوید، باید گفت که می‌تواند بسیار متغیر باشد.
این عارضه در اکثر موارد به بدن آسیبی وارد نمی‌کند، اما احتمال دارد تا نشان دهنده اختلال مهمی باشد که نیاز به بررسی و ارزیابی خواهد داشت.
از علل بروز آن می‌توان به مواردی از جمله کم آبی بدن، یبوست، دفع گاز، التهاب معده، عفونت کولون و ... اشاره داشت.

علل اسپاسم عضلانی در خواب

این عارضه در زمان خواب بیشتر در عضلات ساق پا رخ می‌دهد، اما احتمال بروز آن در ماهیچه ران نیز وجود دارد.
لازم به ذکر است که افراد با سن بالا و خانم‌های باردار بیش از دیگران به این عارضه دچار می‌شوند.
علت دقیقی برای اسپاسم عضلانی در خواب مشخص نبوده و البته این گرفتگی به طور معمولاً با خطر همراه نیست، اما بااین‌حال برخی از موارد مؤثر در بروز این عارضه را با هم بررسی می‌کنیم:

1. برخی اختلالات از جمله تنگی کانال نخاعی و بیماری‌های عروقی
2. برخی مشکلات متابولیکی از جمله انواع دیابت، اختلالات تیروئید، نارسایی کلیه
3. مصرف برخی داروها مانند قرص‌های ضد بارداری، استاتین‌ها، داروهای کاهش دهنده کلسترول خون، داروهای فشار خون، داروهای ادرارآور و دیالیز کلیه
4. دیگر مواردی مانند بیماری پارکینسون، خشکی عضلات، کم آبی بدن، بارداری، اسهال و ...

اسپاسم عضلانی در کودکان

معمولاً در کودکان مواردی از جمله خستگی، انجام حرکات تکراری، ورزش‌های سنگین، نشستن و خوابیدن در حالت بد فرم در طولانی مدت می‌توانند سبب بروز گرفتگی موقتی عضلات شوند.
اگر فرزند شما با چنین عارضه‌ای روبرو شد، می‌توانید عضله مربوطه را به آرامی ماساژ دهید و از کمپرس گرم نیز استفاده داشته باشید.
گرفتگی عضلات شاید در کودکتان استرس و نگرانی ایجاد کند، پس بهتر است تا برای جلوگیری از بروز این عارضه توجه کافی به مواردی از جمله نوشیدن آب کافی، ورزش کردن و مصرف ویتامین‌های ضروری در بدن فرزند خود داشته باشید.

روش های درمان اسپاسم های عضلانی 

اسپاسم های عضلانی می توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و نواحی مختلف بدن از جمله پاها، کمر و گردن را به شدت درگیر کنند. در انواع مختلف این عارضه با توجه به شدت و علت بروز، روش های درمانی مختلفی ارائه شده و انجام می گیرد. این روش های درمانی عبارتند از:

1. درمان های خانگی

   این بخش از درمان ها خانگی و اولیه بوده و توسط بیمار و یا مراقب او انجام گرفته و جنبه مراقبتی دارد. در صورتی که این روش های درمانی به تنهایی انجام شوند و وضعیت فرد به طور دقیق مشخص نباشد، ممکن است هیچ بهبودی در وضعیت فرد اتفاق نیفتد. اما اگر در کنار سایر روش های درمانی از جمله فیزیوتراپی، از این روش ها نیز استفاده شود، حتما موثر بوده و نتیجه بسیار مطلوبی به همراه خواهد داشت.
   • استراحت: استراحت دادن به گردن، کمر و پاها و بستن آن ها با آتل یا بریس های مخصوص
   • کمپرس: استفاده از کمپرس گرم و سرد بر روی ناحیه آسیب دیده گردن، کمر و پاها به منظور کاهش اسپاسم، التهاب و درد
     نرمش: انجام نرمش های مناسب و سبک گردن، کمر و پاها
   • ماساژ درمانی: ماساژ ناحیه گرفته، سفت، خشک شده و دردناک گردن، کمر و پاها همراه با استفاده از آب ولرم و گرم، پمادهای ضد اسپاسم و ضد درد و التهاب و یا روغن های گیاهی
   • دارو درمانی: مصرف داروهای ضدالتهاب، ضد درد و ضد اسپاسم عضلانی با دوزهای مشخص شده توسط پزشک، از دیگر روش های درمانی هستند که جهت کنترل و کاهش درد و تورم مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها عبارتند از: ایبوپروفن، پیروکسیکام و دیکلوفناک، تری هگزیفنیدیل، دیازپام و باکلوفن، لوودوپا و رزرپین

2. فیزیوتراپی و تمرین درمانی

   یکی از روش های درمانی رایج، کاربردی، موثر و ایمن فیزیوتراپی و توانبخشی می باشد. این روش درمانی توسط دستگاه ها و فیزیوتراپیست صورت گرفته و شامل متدها و تکنیک های متنوع و نوین دستی و غیر دستی و همچنین تمرینات فیزیوتراپی می شود. کلیه تکنیک های این روش درمانی موجب افزایش گردش خون در بافت های آسیب دیده بدن شده و به کاهش اسپاسم و خشکی عضلانی کمک می کند. این روش درمانی از تشدید اسپاسم عضلانی و وقوع آسیب های بعدی نیز جلوگیری کرده و با توجه به وضعیت و شرایط جسمی بیمار و میزان آسیب و نوع آن و طبق برنامه تنظیم شده توسط فیزیوتراپیست صورت می گیرد. در نتیجه عوارض جانبی خاصی و خطرناکی نداشته و می تواند به طور ایمن به بهبود فرد کمک کند. این تکنیک ها شامل موارد زیر می شوند:

   1. تمرین درمانی

      تمرین درمانی بخشی از پروسه درمان را به خود اختصاص می دهد. افرادی که دچار اسپاسم های عضلانی می شوند، باید با دقت و آرامش بیشتری این تکنیک ها را انجام دهند. این تکنیک ها در بخش های تقویت و بیشتر از همه انعطاف پذیری و کششی صورت گرفته و به افزایش دامنه حرکتی، رفع درد و گره های عضلانی و کشیدگی عضلات می پردازند. تعداد هر تمرین و مدت زمان انجام هر تمرین نیز با توجه به برنامه تنظیم شده توسط فیزیوتراپیست مشخص شده و انجام داده می شود. در ادامه چندین نمونه از تمرینات مختص به رفع و بهبود اسپاسم عضلانی را شرح خواهیم داد. این ورزش ها به ترتیب به بهبود وضعیت گرفتگی گردن، کمر و پاها کمک می کنند:

      • چرخش گردن به طرفین

        

        برای انجام این تمرین ابتدا صاف ایستاده و بازوهایتان را در طرفین دراز کرده و زانوهای خود را خم کنید. به صورت مستقیم رو به رو را نگاه کرده و سر را به سمت راست بچرخانید. این کار را تا جایی انجام دهید که نگاهتان از روی شانه به طور مستقیم به سمت راست باشد. چند ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس سر خود را به جای قبل برگردانید و این تمرین را با سمت دیگر نیز انجام دهید. (دقت کنید تمام این مراحل به آرامی انجام شود.)

      • انقباض چانه

         

        ابتدا در حالی که ایستاده اید و یا نشسته اید، پشت بدن و گردن خود را صاف کرده و شانه هایتان را نیز به عقب ببرید. چانه خود را تا جای ممکن (بدون احساس کردن درد) منقبض و سفت کنید. باید در این حالت کشش خفیف و یا متوسطی احساس کنید. سپس چشم ها و بینی را به سمت جلو آورده و حدود ۲ ثانیه این حالت را حفظ کنید.

      • بالا بردن شانه ها

        

        برای انجام این تمرین ابتدا عضلات شانه های خود را در حالی که صاف ایستاده اید، شل کرده و زانوها را نیز کمی خم کنید. سپس شانه ها را به سمت بالا و گردن آورده و در همین حالت عضلات شانه و گردن را منقبض و سفت کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی به وضعیت عادی خود برگردید و عضلات خود را شل کنید. این تمرین را حدود ۲۰ مرتبه انجام دهید.

      • خم و راست کردن گردن

        

        

        سر خود را به آرامی به سمت پایین برده و چانه را به گردن نزدیک کنید، سپس خیلی آرام و با احتیاط سر را بلند کرده و تا جایی که ممکن است به عقب ببرید، ۲ ثانیه صبر کنید و به آرامی سر را به حالت طبیعی خود برگردانید.

      • انقباض کتف

        

        برای انجام این تمرین ابتدا به صورت صاف و مستقیم نشسته و یا بایستید. پشت بدن را صاف کنید و کتف های خود را تا جای ممکن (بدون احساس درد) طوری فشار دهید که عضلات پشت به هم نزدیک شوند. باید کشش خفیف و یا متوسطی احساس کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس در صورتی که دردی احساس نکردید، مجددا این تمرین را انجام دهید.

      • حرکت گاو و گربه

        

        

        ابتدا روی زمین نشسته و روی زانو و دستانتان قرار بگیرید. همانطور که در حال چرخاندن قسمت فوقانی کمر هستید، به پشت سر خود فشار وارد کرده و چانه را به سمت قفسه سینه آورده و به آن نزدیک کنید. (این حالت حرکت گربه می باشد.) سپس در حالی که شکم را به سمت زمین نزدیک می کنید، سرشانه های خود را به سمت عقب ببرید.( این حالت حرکت گاو می باشد.) ۴ الی ۱۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس به حالت عادی خود برگردید.

      • خم شدن رو به جلو 

        

        برای انجام این تمرین، پاهای خود را جمع کنید و به حالت چهار زانو بنشینید. کمر را صاف کرده و دستان خود را بالای سرتان برده و تا جایی که دست ها روی زمین قرار بگیرند، خم شوید. حدود یک دقیقه در این وضعیت بمانید و دستان خود را بکشید. جای پاها را با هم عوض کرده و مجددا این تمرین را انجام دهید.

      • کشش زانو به قفسه سینه

        

        برای انجام این تمرین ابتدا زانوهای خود را خم کنید و در حالی که کف پاها به صورت صاف قرار گرفته اند به پشت دراز بکشید. در حالی که شانه ها بر روی زمین قرار گرفته اند، کمی زانوهای خود را خم کرده و به یک سمت بچرخانید. حدود ۵ الی ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت سابق خود برگردید. خیلی آرام زانوهای خود را در حالیکه خم شده در جهت دیگر چرخانده و مجددا ۵ الی ۱۰ ثانیه صبر کنید و به حالت اول خود برگردید.

      • چرخاندن و حرکات پنجه پا

        

        برای انجام این تمرین، ابتدا روی صندلی نشسته و سپس پاهای خود را روی زمین قرار دهید. سپس یکی از پاها را بلند کرده و روی پای دیگر قرار دهید. به کمک دست خود پنجه پایی که بالا قرار گرفته است را بگیرید و پنجه پا را در جهات مختلف (پایین، بالا، چپ و راست) حرکت دهید.

      • خم و راست کردن زانو

        

        برای انجام این تمرین روی زمین و تشک به صورت ریلکس قرار گرفته و پاهای خود را دراز کنید. سپس پای آسیب دیده را از زانو خم کرده و کف پا را روی زمین قرار دهید. در حرکت بعد کف پا را در همان حالت از روی زمین بردارید و کمی از زمین فاصله دهید و پای خود را به صورت صاف و مستقیم باز کرده و به سمت جلو بکشید. مجددا پا را پایین آورده و این تمرین را چندین مرتبه و با هر دو پا تکرار کنید.

      • کشش همسترینگ

        

        برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین و تشک دراز بکشید و یکی از پاهایتان را از زانو خم کنید و کف پا را روی زمین حفظ کنید. در حرکت بعدی، پای دیگر را نیز بلند کرده و به صورت صاف و کشیده، تا جای ممکن بالا نگه دارید. یک طناب و یا کش را از پشت پنجه پای خود عبور داده و با کمک دستان خود آن را بکشید. (باید در پشت زانو و ران خود کمی کشش احساس کنید.) بعد از ۳۰ ثانیه پا را پایین آورده و کمی استراحت کنید. سپس مجددا این تمرین را با پای دیگر انجام دهید.

   2. کایروپراکتیک و ماساژ درمانی

      یکی از درمان های دستی در منوال تراپی، کایروپراکتیک و یا همان ماساژ به شکل دایره ای می باشد. در این روش فیزیوتراپیست با دست خود و به صورت دوار محل خشک و سفت شده گردن، کمر و پا را ماساژ داده و با این عمل موجب موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و بهبود گردش خون در این نواحی شده و در نهایت به تسکین درد و تورم و بهبود اسپاسم عضلانی کمک می کند.

   3. سرمایش و گرمایش

      یکی دیگر از روش های درمانی استفاده از سرما و گرما درمانی و همچنین استفاده از کمپرس های سرد و گرم در ناحیه آسیب دیده و متورم و سفت و خشک شده گردن، کمر و پا، موجب بهبود و رفع گره های عضلانی شده و به کاهش درد، تورم و اسپاسم عضلانی و همچنین افزایش گردش خون و بهبود بافت های آسیب دیده کمک می کند و در نهایت موجب بهبود وضعیت فرد می شود.

   4. آب درمانی

      استفاده از آب ولرم، حمام، شنا و روش های آب درمانی موجب بهبود گره ها و سفتی و خشکی عضلات شده و به آرامش و تسکین عضلات بدن نیز کمک می کند. این روش می تواند به کمک فیزیوتراپیست و یا به تنهایی انجام شود و می تواند، در کنار ماساژ درمانی و حرکات فیزیوتراپی بسیار مفید واقع شود.

   5. درای نیدلینگ

      در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از سوزن بلند و باریک و توسط فیزیوتراپیست انجام می گیرد. فیزیوتراپیست یک الی چند سوزن را به طور عمقی و مکرر در یک نقطه (نواحی حساس و نقاط ماشه ای بدن و پشت گردن) فرو کرده و با این عمل، به تحریک و بهبود بافت های آسیب دیده کمر، پا و گردن می پردازد.

   6. اولتراسوند تراپی

      در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از دستگاه اولتراسوند و اعمال جریان و امواج فراصوت به ناحیه آسیب دیده بدن (گردن، کمر، پا) صورت گرفته و به تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده گردن، کمر و پا و همچنین کاهش درد و تورم این نواحی کمک کرده و از وقوع آسیب های جدید نیز جلوگیری می کند.

   7. تراکشن

      تراکش یا کشش ستون فقرات از روش های درمانی کششی بوده که جهت جای اندازی دقیق و صحیح مهره ها در جایگاه اصلی خود و همچنین کشش و انعطاف در ناحیه ستون مهره های کمر و گردن انجام می گیرد. این روش درمانی به دو صورت دستی و مکانیکی انجام گرفته و موجب بهبود وضعیت مهره ها و کاهش فشار، اسپاسم و دردهای عضلانی می شود.

   8. لیزر درمانی

      لیزر درمانی به شکل های مختلف لیزر پر توان و لیزر کم توان صورت می گیرد. این روش درمانی توسط نور و اشعه لیزر انجام شده و فیزیوتراپیست طی این روش درمانی اشعه لیزر را به ناحیه آسیب دیده بدن (گردن، کمر، پا) تابانیده و با تحریک بافت های آسیب دیده، گره های عضلانی را کاهش داده و رفع می کند.

   9. تحریکات الکتریکی

      در این روش جریان الکتریکی کنترل شده ای از طریق دستگاه و الکترودهای متصل به بدن به ناحیه آسیب دیده و خشک و سفت گردن، کمر و پا اعمال شده و با انتقال این جریان به داخل بافت های آسیب دیده، بافت ها تحریک شده و رو به بهبود می روند. در نتیجه موجب افزایش جریان خون، تولید اندروفین و همچنین افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری عضلات خشک، سفت و منقبض شده گردن، کمر و پا شده و از وقوع آسیب های شدیدتر نیز جلوگیری می کند.

   10. شاک ویو تراپی

       این روش فیزیوتراپی نیز با اعمال جریان صوتی به ناحیه سفت و منقبض شده کمر، پا و گردن کمک کرده و با ایجاد شوک به بافت های آسیب دیده، موجب تحریک و ترمیم بافت ها و همچنین کاهش درد و تورم و سفتی و خشکی عضلات می شود.

3. تزریق درمانی

   یکی دیگر از روش های درمانی اسپاسم های عضلانی که می تواند موجب کاهش درد اسپاسم و خشکی نواحی گردن، کمر و پاها شود، تزریق می باشد. این تزریق به صورت های مختلف انجام شده و موجب بهبود و کاهش دردهای شدید عضلانی ناشی از اسپاسم های عضلانی می شود. یکی از این تزریقات، تزریق استروئیدی می باشد. اصولا در مواردی که درد با قرص بهبود نیابد، از این روش درمانی استفاده می شود. تزریق استروئیدی به درون عضله خشک و سفت گردن، کمر و یا پاها انجام شده و موجب کاهش درد و گرفتگی عضلات می شود.

اسپاسم عضلانی در بارداری

در دوران بارداری بروز اسپاسم عضلانی می‌تواند ترس‌ها و نگرانی‌هایی را ایجاد نماید، اما باید بدانید که در هر سه دوره بارداری این اتفاق رایج و طبیعی است.
مواردی از جمله کم آبی بدن، تغییراتی در جریان خون، زیاد کار کشیدن از یک عضله، فشرده شدن عصب، کمبود مواد معدنی مانند منیزیم، پتاسیم و کلسیم در بدن می‌توانند از دلایل بروز گرفتگی‌های عضلات در این دوران گردند.

در چه زمان باید نگران گرفتگی عضلات در بارداری بود؟

با وجود اینکه بیان کردیم که چنین مواردی در این دوران کاملاً طبیعی و عادی می‌باشند، اما باید برخی از اسپاسم‌های غیرعادی را در نظر داشته باشید و به آنها توجه کنید. در شرایطی که با نشانه‌های زیر روبرو شدید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید:

1. اگر اسپاسم عضلانی شما با خونریزی همراه بود، زیرا در این صورت احتمال سقط جنین وجود دارد.
2. اگر به اسپاسمی دچار شدید که با درد شدید همراه است.
3. اگر در هنگام ادرار کردن با درد زیادی همراه هستید، ممکن است تا به عفونت مبتلا شده باشید.

برای اسپاسم عضلانی چه بخوریم؟

برخی از مواد غذایی تا حدودی می‌توانند در کاهش این عارضه مؤثر باشند که در ادامه این موارد را برایتان بیان می‌کنیم:

1. آب

   نوشیدن آب فراوان و کافی در طول روز یکی از بهترین مواردی است که باید در نظر داشته باشید.

2. هندوانه

   همان‌طور که می‌دانید کم آبی بدن یکی از موارد مهمی است که می‌تواند در بروز گرفتگی عضلانی مؤثر باشد. هندوانه یکی از میوه‌های سرشار از آب و همچنین پتاسیم و منیزیم بوده که می‌توانید میل کنید.

3. آب نارگیل

   برای ترمیم و تجدید قوای الکترولیت‌ها، آب نارگیل می‌تواند گزینه بسیار مؤثری باشد. این نوشیدنی همچنین دارای پتاسیم، منیزیم، کلسیم و سدیم بوده که تمام این املاح نقش مؤثری در رفع اسپاسم عضلات دارند.

4. سیب زمینی شیرین

   سالم‌ترین سبزیجاتی که می‌توانید میل کنید، سیب زمینی شیرین بوده که از مواد معدنی و ویتامین‌های مغذی بهره‌مند می‌باشد.

5. برگ چغندر

   گیاه چغندر با داشتن برگ‌های مغذی حاوی املاح معدنی شامل فسفر، ویتامین‌های B، منیزیم، پتاسیم و کلسیم می‌تواند سبب بهبود عملکرد رگ‌های خونی گردد. زمانی که جریان خون بهینه سازی شود، اسپاسم عضلانی نیز کاهش پیدا می‌کند.

6. ویتامین D

   ویتامین D یک ویتامین بسیار ضروری و مهم برای سلامت استخوان‌ها و عضلات می‌باشد. پایین بودن سطح آن می‌تواند سبب بروز اسپاسم‌های عضلانی گردد.

7. سدیم

   درست است که همواره به مصرف نمک کم توصیه می‌شود، اما اگر میزان سدیم از حد معمول خود کمتر باشد، می‌تواند سبب بروز گرفتگی عضلات گردد.

8. لوبیا و عدس

   لوبیا و عدس به دلیل اینکه سرشار از منیزیم و فیبر هستند، می‌توانند به تسکین گرفتگی عضلات نیز کمک کنند.

9. شیر

   شیر سرشار از الکترولیت‌های مغذی مانند پتاسیم، سدیم و کلسیم می‌باشد. این ماده علاوه بر اینکه می‌تواند برای ترمیم بافت عضلات مؤثر باشد، در کاهش اسپاسم‌های عضلانی نیز تأثیرات بسزایی دارد.

10. آب پرتقال

    برای هیدراته کردن بدن یک لیوان آب پرتقال بنوشید. این نوشیدنی سرشار از کلسیم و منیزیم بوده و یک نوشیدنی مغذی برای بدن به شمار می‌رود.

11. گوجه فرنگی

    گوجه فرنگی دارای آب فراوان و پتاسیم بوده که در پیشگیری از بروز گرفتگی عضلانی در بدن مؤثر است.

عوارض اسپاسم های عضلانی

اسپاسم و خشکی و گرفتگی شدید عضلات باید در اسرع وقت درمان شود چرا که در صورت عدم درمان آن ممکن است ماهیچه ها متحمل آسیب های جدی شوند. همچنین در صورت تکرار شدن اسپاسم عضلانی در یک ناحیه احتمال بروز آسیب های ماهیچه ای بیشتر خواهد شد. گاهی نیز به دنبال اسپاسم های شدید عضلانی ممکن است رگ های اصلی از جمله سرخرگ دچار فشردگی و اختلال گردش خون شوند و یا حتی مشکلات عصبی مختلفی از جمله فشردگی عصب در نواحی مبتلا به اسپاسم ایجاد گردد. از دیگر عوارض این بیماری می توان به کمبود خواب نیز اشاره کرد، چرا که به دنبال درد و گرفتگی شدید عضلات پا، گردن و کمر ممکن است فرد نتواند به راحتی بخوابد و دچار اختلالات خواب شود.

سوالات متداول

1. چه مدت طول می کشد تا اسپاسم های عضلانی بهبود پیدا کنند؟

   دوره درمان اسپاسم های عضلانی با توجه به شدت و میزان آن و همچنین ناحیه درگیر شده، روش های درمانی و مراقبت های لازم متغیر می باشد. گاهی اسپاسم عضلانی خفیف بوده و با مراقبت و درمان به موقع بعد از گذشت ۲ هفته بهبودی حاصل می شود. گاهی نیز اسپاسم شدید و حاد بوده و ناشی از یک عارضه جدی تر می باشد که در این صوت بعد از گذراندن کامل دوره درمانی با فیزیوتراپی بهبود حاصل خواهد شد.

2. چگونه از بروز اسپاسم عضلانی جلوگیری کنیم؟

   برای جلوگیری از این عارضه بهتر است:
   1. حتما روزانه ساعاتی را به ورزش های تقویت کننده عضلات و همچنین ورزش های سبک انعطاف پذیری اختصاص دهید.
   2. قبل از انجام ورزشهای سنگین و جدی حتما نرمش کرده و بدن خود را آماده سازید.
   3. بعد از پیاده روی و فعالیت های سنگین با کمر و پا، حتما دوش گرم گرفته و تعضلات خود را با آب گرم و ولرم ماساژ دهید.
   4. در صورت آسیب دیدگی در نواحی عضلانی حتما جهت درمان آن اقدام کرده و تمام مراحل درمان را به طور مرتب انجام داده و تکمیل کنید.
   5. روزانه حتما ۸ لیوان آب بنوشید.
   6. از مواد خوراکی مغذی و حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم استفاده کنید.
   7. از پوشیدن کفش های بسیار تنگ خودداری کنید.
   8. از انجام حرکات ناگهانی و سریع با گردن، کمر و پا خودداری کنید.
   9. به ارگونومی بدن توجه داشته باشید و در زمان هر گونه فعالیت و یا استراحت در وضعیت بدنی مناسب قرار بگیرید.

3. چه کسانی بیشتر به اسپاسم های عضلانی مبتلا می شوند؟

   اسپام عضلانی در هر سنی و برای هر شخصی ممکن است، اتفاق بیفتد و یکی از عضلات بدن از جمله گردن، پا، کمر و یا سایر عضلات بدن را درگیر کند. انقباض و خشکی عضلات در بعضی از افراد بیشتر اتفاق می افتد. معمولا این عارضه در بین کسانی که بدن آن ها با کمبود مواد معدنی، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و همچنین آب مواجه است و افرادی که بیش از حد فعالیت های مکرر انجام می دهند و همچنین افراد سالمند و مبتلا به عوارض آرتروز، بیماری های نخاعی، دیابت، عفونت مزمن، پوکی استخوان و... بیشتر اتفاق می افتد.

4. اسپاسم و گرفتگی عضلات در هنگام خواب به چه دلیل اتفاق می افتد؟

   یکی از شایع ترین گرفتگی های عضلانی که بیشتر در ناحیه پا اتفاق می افتد، اسپاسم عضلانی به هنگام استراحت و خواب می باشد. این اتفاق می تواند در سنی اتفاق بیفتد و دلایل آن نیز می تواند فعالیت های شدید، پیاده روی زیاد در طول روز، پوشیدن کفش های تنگ، فشار وارد شده زیاد به عضلات، کمبود ویتامین، آب و مواد معدنی و یا گردش خون ضعیف در بدن باشد.

5. داروی اسپاسم عضلانی چیست؟

   برای مصرف دارو حتماً باید با پزشک خود هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. برای این عارضه معمولاً داروهایی از جمله ایبوپروفن، دیکلوفناک، تری هگزیفنیدیل، لوودوپا، رزرپین و پیروکسیسام تجویز می‌شوند.

6. کدام آمپول برای اسپاسم عضلانی مؤثر است؟

   انواع تزریقات استروئیدی و تزریقی مانند اورفنادرین (Orphenadrine) می‌توانند در رفع اسپاسم عضلانی مؤثر باشند.