سندرم گیر افتادگی عصب | علل، علائم، فیزیوتراپی و تمرین درمانی

کتف، گردن، آرنج، پا، شانه، دست و... همواره به دلایل مختلفی دچار آسیب می شوند. به دنبال این آسیب فرد دچار ناراحتی هایی از جمله درد، تورم، اختلال حرکتی و... شده و در نهایت دچار اختلال کیفیت عملکردی می گردد. گاهی این ناراحتی ها در بخش عصبی اتفاق می افتند. در اینجا شما را با یکی از این آسیب ها که به آن سندرم گیر افتادگی عصب (Nerve Compression Syndrome) می گویند، آشنا کرده و بررسی علائم، علل، تشخیص و همچنین موثرترین روش های درمانی آن می پردازیم.

سندرم گیر افتادگی عصب چیست؟

هنگامی که عصب های نواحی مختلف بدن و اندام ها بر اثر ضربه، فشار، آسیب و... دچار فشردگی می شوند و تحت فشار قرار می گیرند، عارضه سندرم گیر افتادگی عصب ایجاد می شود. در این حالت عصب تحت فشار در حالتی قرار می گیرد و به اصطلاح گیر می افتد و موجب ایجاد ناراحتی و اختلال در عملکرد ناحیه آسیب دیده می شود. این سندرم معمولا در یک نقطه اتفاق می افتد. این عارضه با نام های نوروپاتی فشاری، گرفتگی نوروپاتی و گیر افتادگی عصب نیز شناخته شده است.

سندرم گیر افتادگی عصب در چه افرادی شایع است؟

این عارضه می تواند در سنین مختلف و برای هر شخصی اتفاق بیفتد، اما برخی از افراد بیشتر دچار این عارضه می شوند. این افراد عبارتند از:

• زنان: بانوان بیشتر از آقایان دچار این نوع سندرم می شوند و شایع ترین آن سندرم تونل کارپال می باشد.
• فعالیت و شغل: شغل و فعالیت هایی که به طور مکرر و با حرکات تکراری دست، پا و... همراه می باشند. از جمله تایپیست ها که در طولانی مدت از انگشتان و دست خود استفاده می کنند، بیشتر از دیگر افراد در معرض ابتلا به سندرم گیر افتادگی عصب قرار دارند.
• افراد بالای ۳۰ سال: این عارضه در بزرگسالان و افراد بالای ۳۰ سال شایع تر است.
• ابتلا به بیماری های خاص: بیماری های خاصی از جمله روماتیسم مفصلی، آرتروز ها، تومور و کیست، دیابت، فشارخون، چاقی و... می تواند احتمال ابتلا به عارضه سندرم گیر افتادگی را افزایش دهد. در نتیجه افرادی که به این عوارض مبتلا هستند، مستعد ابتلا به سندرم های تونل کارپال، تونل کوبیتال و کلیه سندرم های گیر افتادگی عصب هستند.

علائم گیر افتادگی عصب

گیر افتادگی عصب نیز مانند سایر بیماری ها با توجه به میزان آسیب و ناحیه آن و همچنین مقاومت بدن فرد با علائم و نشانه هایی همراه می باشد. این علائم و نشانه ها به فرد هشدار می دهند که ممکن است قسمتی از بدن دچار گیر افتادگی عصب شده باشد:

1. اختلال در عملکرد ناحیه آسیب دیده و یا اندام
2. ایجاد قرمزی بر روی پوست آن ناحیه
3. تورم و التهاب در ناحیه آسیب دیده
4. احساس درد های خفیف و یا شدید
5. ناتوانی و احساس ضعف در عضلات ناحیه آسیب دیده
6. کاهش انعطاف پذیری
7. گزگز و بی حسی در ناحیه آسیب دیده
8. خواب رفتگی نواحی مختلف از جمله دست و پا

علل گیر افتادگی عصب

گیر افتادگی عصب و تحت فشار قرار گرفتن آن همواره در نقاط مختلف بدن و به دلایلی مختلفی ایجاد شده و در عملکرد آن ناحیه از بدن و نواحی مرتبط با آن اختلال ایجاد می کند. گیر افتادگی عصب به دلایل زیر اتفاق می افتد:

1. آسیب دیدگی های مکرر: فشار و ضربه در فعالیت های مختلف و همچنین آسیب های ورزشی مکرر و یا سوانح مختلفی از جمله تصادفات می تواند منجر به تغییرات ساختاری عصب، تورم در عصب، کاهش جریان خون و در نهایت نیز موجب فشردگی عصب و گیرافتادن آن شود.
2. بیماری ها: بیماری ها نیز تاثیر بسزایی در ایجاد عارضه سندرم گیر افتادگی عصب دارند. بیماری هایی از جمله روماتیسم مفصلی، تومورها و کیست ها، اختلالات عصبی، فشار خون بالا، اختلالات تیروئیدی، بارداری و... نیز می تواند موجب بالا رفتن احتمال ابتلا به سندرم گیر افتادگی عصب شود.
3. مشکلات مادرزادی: گاهی از بدو تولد به دلیل مشکلاتی که در دوران شکل گیری جنین و یا تولد او وجود داشته، سندرم گیر افتادگی عصب اتفاق می افتد.
4. چاقی: اضافه وزن و چاقی موجب تحت فشار قرار گرفتن عصب شده و در نهایت ممکن است باعث ابتلا به سندرم گیر افتادگی عصب شود.

تشخیص گیر افتادگی عصب

بعد از مشاهده علائم ایجاد شده در نقاط مختلف بدن و اختلال در حرکت و عملکرد آن ناحیه، فرد به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک بعد از بررسی سوابق بیماری های فرد و انجام آزمایشات متعدد و تشخیص نوع و شدت عارضه و همچنین علت ایجاد آن، جهت درمان مناسب و سریع تر اقدام می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. مشاهده و لمس ناحیه آسیب دیده: ابتدا میزان تورم، التهاب و قرمزی را بررسی کرده و با لمس ناحیه درد و میزان اختلال عملکردی و حرکتی را نیز می سنجد.
2. اشعه ایکس: بعد از بررسی و مشاهده علائم، برای تشخیص بهتر، از ناحیه آسیب دیده و با استفاده از اشعه ایکس عکس برداری کرده و یک عکس کلی می گیرد.
3. .تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): برای اینکه بهتر بتواند عارضه را تشخیص دهد و جهات مختلف ناحیه آسیب دیده را بررسی کند، از این روش استفاده می کند.
4. الکترومیوگرافی (EMG) یا نوار عصب و عضله: با این روش میزان فعال بودن عصب را در هنگام استراحت اندازه گرفته و میزان اختلال ایجاد شده در آن را می سنجد.
5. سونوگرافی با وضوح بالا: گاهی علاوه بر تمام این موارد، پزشک از سونوگرافی نیز استفاده می کند تا بتواند بهتر آسیب دیدگی را تشخیص دهد.
6. بررسی هدایت عصبی: این روش توسط الکترودها انجام گرفته و به بررسی عصب و میزان عملکرد عضلات پرداخته و آنها را اندازه می گیرد.
7. سی تی اسکن: این آزمایش بخش آسیب دیده و عصب فشرده شده را واضح تر نشان داده و مشخص می کند.
8. ام آر آی: این آزمایش نسبت به دیگر آزمایشات دقیق تر بوده و می تواند علل ایجاد آسیب، شدت فشردگی و آسیب عصب و نوع آن را بطور کامل و دقیق مشخص کند.

انواع سندرم گیر افتادگی عصب

سندرم گیر افتادگی عصب با توجه به ناحیه درگیری انواع مختلفی دارد. شایع ترین انواع این عارضه در نقاط تونل دار اتفاق می افتد و عبارتند از:

1. سندرم تونل کیوبیتال

   این عارضه از انواع شایع سندرم گیر افتادگی عصب بوده و در ناحیه آرنج اتفاق می افتد. در این نوع سندرم گیر افتادگی عصب، عصب اولنار تحت فشار قرار گرفته و دچار فشردگی می شود. هنگام وارد شدن ضربه به استخوان، عصب اولنار فشرده شده و آسیب می بیند و در نهایت موجب اختلال در عملکرد آرنج، تورم و درد آرنج می شود. این نوع سندرم، سندرم تونل کیوبیتال نام دارد.

2. سندرم تونل کارپال

   شایع‌ترین سندرم گیر افتادگی عصب، سندرم تونل کارپال می باشد.این عارضه هنگامی ایجاد می شود که عصب میانی مچ دست دچار آسیب و فشردگی شود. عصب میانی از بالای بازو تا انتهای شست ادامه داشته و از مچ دست و تونل کارپال عبور می کند. با وارد شدن فشار به این ناحیه و آسیب آن، عصب در تونل کارپال فشرده شده و موجب اختلال عملکردی در دست و درد و تورم آن می شود.

3. سندرم گیر افتادگی عصب سوپرا اسکاپیولار

   این نوع سندرم با بروز علائمی در شانه همراه بوده و در ناحیه شانه اتفاق می افتد.

4. سندرم گیر افتادگی عصب رادیال

   این نوع سندرم گیر افتادگی عصب، بر عملکرد مچ تاثیر گذاشته و با آسیب و فشردگی عصب رادیال همراه می باشد. این سندرم می تواند روی انگشتان دست نیز اثر منفی بگذارد و در عملکرد آن ها نیز اختلال ایجاد کند.

5. پاراستتیک مرالژیک

   سندرم پاراستتیک به بروز علائمی در ران همراه بوده و روی عصب زیر پوست ران، تاثیر می گذارد.

6. سندرم کانال گویان

   این نوع سندرم روی عصب اولنا اثر گذاشته و موجب اختلال در دست و عملکرد و فعالیت های آن می شود.

روش های درمان سندرم گیر افتادگی عصب

این عارضه با توجه به میزان و شدت آسیب ایجاد شده و همچنین ناحیه آسیب دیده، شرایط بیمار و مرحله بیماری (خفیف، متوسط و شدید) به روش های مختلفی قابل درمان می باشد و روش های درمان سندرم گیر افتادگی عصب شامل موارد زیر می شوند:

1. درمان های اولیه سندرم گیر افتادگی عصب

   بعد از اینکه فرد دچار گیر افتادگی عصب شد، با توجه به میزان آسیب و گستردگی عارضه و همچنین بروز علائم و نشانه های آن و بعد از مراجعه به پزشک ارتوپدی و تشخیص و صلاح دید پزشک، می تواند در خانه از روش های درمانی مختلف خانگی نیز استفاده کند تا بهبود، سریع تر حاصل شود. این روش های درمانی تا حدی به کاهش درد و همچنین بهبود موقت بیمار کمک می کنند و شامل موارد زیر می شوند:

   1. استفاده از تجهیزات ارتوپدی از جمله مچ بند، شانه بند و...

      این کار موجب حفاظت از ناحیه آسیب دیده و همچنین استراحت دادن به آن می شود. در نتیجه فشار را از روی ناحیه آسیب دیده برداشته و موجب بهبود وضعیت گیر افتادگی عصب می شود.

   2. مصرف دارو

      مصرف دوزهای تعیین شده داروها و قرص های ضد درد، ضد التهاب و تسکین دهنده عضلات و کاهش دهنده خشکی و گرفتگی عضلانی با تجویز پزشک موجب بهبود وضعیت درد و تورم ناحیه آسیب دیده بدن و عصب گیر افتادگی شود.

   3. ماساژ درمانی

      یکی دیگر از روش های درمانی خانگی ماساژ ناحیه آسیب دیده با پمادهای ضد درد و گرفتگی عضلات، آب ولرم و گرم، روغن های گیاهی، کمپرس گرم و... می باشد. این روش درمانی به بهبود عضلات و ناراحتی های ایجاد شده درمفاصل مختلف بدن و همچنین کاهش درد و تورم ایجاد شده در آنها کمک می کند.

2. درمان گیر افتادگی عصب با تمرین درمانی

   بخشی از درمان های کاربردی و موثر گیر افتادگی عصب به تمرین درمانی و استفاده از ورزش ها و نرمش های مناسب اختصاص دارد. با این تمرینات، فیزیوتراپیست به بهبود گردش خون، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده، عصب های تحت فشار، انعطاف پذیری، بهبود دامنه حرکتی ناحیه آسیب دیده و همچنین کاهش درد و تورم و خشکی و گرفتگی عضلات کمک می کند. کلیه این تمرینات ورزشی به برنامه ریزی دقیق توسط فیزیوتراپیست نیاز دارد و فیزیوتراپیست با توجه به میزان آسیب دیدگی و شدت فشردگی و آسیب عصب و درد ناشی از آن این برنامه را تنظیم می کند. در ادامه بخشی از تمرینات مختص به گیر افتادگی در نواحی بازو، کتف، آرنج، مچ و... را به شما ارائه خواهیم کرد:
   1. چرخش گردن: برای انجام این تمرین ابتدا نشسته و پشت بدن را کاملا صاف نگه دارید. شانه ها را کمی به سمت عقب برده و تا جای ممکن سر خود را بر روی شانه ها بچرخانید. (نباید در این حالت دردی احساس کنید و فقط باید کمی کشش احساس کنید.) گردن را به سمت مخالف چرخانده و صاف نگه دارید. (اجازه ندهید در حین حرکت، گردن به سمت جلو خم شود.) این تمرین را حدود ده مرتبه و با هر دو طرف بدن تکرار کنید.
   2. خم کردن گردن : برای انجام این تمرین ابتدا نشسته و پشت بدن را کاملا صاف نگه دارید. (سر، گردن، نیم تنه فوقانی و شانه‌ها، همگی باید صاف باشند.) در همین حالت گردن را تا جای ممکن و تا هنگامی که درد احساس نشده، در جهت راست یا چپ خم کرده و سعی کنید گوشتان به شانه نزدیک شود. این حرکت را با هر دو سمت بدن انجام دهید و مواظب باشید که گردنتان در حین انجام این تمرین، نچرخد و شانه ها نیز به سمت بالا برده نشود. این تمرین را روزانه با هر سمت بدن ۱۰ مرتبه تکرار کرده و انجام دهید.
   3. خم و راست کردن گردن به سمت جلو: ابتدا بدن را صاف کرده و به آرامی گردن و سر خود را به سمت جلو خم کنید و چانه خود را به گردنتان بچسبانید، سپس به آرامی گردن را بالا آورده و سر را بلند کنید. در این حالت گردن شما باید کاملا صاف شود. این تمرین را ده مرتبه انجام دهید و دقت کنید هیچ فشار و حرکت ناگهانی نباید اتفاق بیفتد.
   4. اکستنشن گردن: ابتدا بدن را صاف کرده و به آرامی گردن و سر خود را به سمت عقب خم کنید. (چانه باید رو به سقف باشد.) سپس به آرامی گردن را رو به جلو آورده و صاف کنید. این تمرین را ده مرتبه انجام دهید و دقت کنید هیچ فشار و حرکت ناگهانی نباید اتفاق بیفتد.
   5. صاف ایستاده و شانه هایتان را به سمت بالا ببرید: ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید و کتف ها را از پشت بدن به یکدیگر نزدیک کنید و مجددا ۵ ثانیه در این حالت بمانید. خیلی آرام کتف ها را به سمت پایین برده و بدن را آزاد کنید. عضلات را شل کرده و کمی استراحت کنید. این تمرین را چندین مرتبه انجام دهید.

3. درمان گیر افتادگی عصب با فیزیوتراپی

   فیزیوتراپی از درمان های کاربردی، ایمن و مقرون به صرفه بوده و با استفاده از دستگاه ها و متد های متنوع به افزایش گردش خون در بافت های آسیب دیده، تحریک و ترمیم بافت ها از جمله عصب، کاهش تورم و التهاب، کاهش و تسکین درد و فشار بر ناحیه آسیب دیده، انعطاف پذیری بهتر، کاهش خشکی و گرفتگی و اسپاسم های عضلانی، افزایش دامنه حرکتی و کاهش ضعف کمک کرده و باعث عملکرد بهتر ناحیه آسیب دیده و بهبود سریع تر گیر افتادگی عصب می شود. فیزیوتراپیست در کلینیک فیزیوتراپی با توجه به وضعیت بیمار، برنامه درمانی خاص و مناسبی را برای او تجویز کرده و ارائه می دهد. این برنامه شامل تکنیک ها و متد های مختلفی از درمان های دستی و غیر دستی می شود. کلیه روش ها و تکنیک های درمانی بدون عارضه جانبی خاصی بوده و افراد واجد شرایط می توانند از آن استفاده کنند. این روش ها عبارتند از:

   1. کایروپراکتیک و ماساژ درمانی

      یکی از روش های دستی و کاربردی که توسط دست فیزیوتراپیست و با اعمال ماساژ دایره ای شکل بر روی ناحیه آسیب دیده انجام می گیرد، کایروپراکتیک می باشد. این روش درمانی به افزایش گردش خون و کاهش درد و تورم ناحیه آسیب دیده کمک کرده و موجب بهبود فشردگی عصب می شود.

   2. اولتراسوند تراپی

      این روش با استفاده از دستگاه اولتراسوند و با اعمال امواج فراصوت انجام شده و موجب تحریک و ترمیم بافت ها، عصب ها و...می شود.

   3. گرما و سرما درمانی

      روش های سرما درمانی و گرما درمانی به کاهش درد و تورم و افزایش جریان خون کمک کرده و می تواند موجب بهبود وضعیت ناحیه دردناک و آسیب دیده بیمار شود.

   4. لیزرتراپی

      در این تکنیک فیزیوتراپیست با اعمال و انتقال اشعه و نور لیزر به بخش آسیب دیده و عصب تحت فشار، موجب بهبود عصب و ناحیه آسیب دیده شده و به کاهش درد و التهاب آن کمک می کند. همچنین از آسیب های شدیدتر نیز جلوگیری می کند.

   5. تراکشن

      این روش درمانی به قرارگیری صحیح مهره ها، کشش و ... کمک کرده و از تحت فشار قرار گرفتن عصب جلوگیری کرده و همچنین از شدت فشردگی عصب می کاهد. (تراکشن به دو روش دستی و مکانیکی انجام می گیرد.)

4. درمان گیر افتادگی عصب با جراحی

   جراحی از روش های درمانی است که معمولا در مراحلی که فشردگی عصب و گیر افتادگی آن موجب ایجاد آسیب و عوارض و اختلالت شدید شده باشد، انجام می گیرد. البته گاهی نیز پزشک تشخیص می دهد که تنها راه حل قطعی درمان، جراحی می باشد. معمولا گیر افتادگی عصب با انجام تمرین درمانی و فیزیوتراپی بهبود می یابد و فرد می تواند به فعالیت های مختلف خود ادامه دهد. اما در صورتی که جراح تشخیص دهد که وضعیت بیمار حاد می باشد، از جراحی استفاده می کند. جراحی گیر افتادگی عصب با هدف رها کردن و آزادسازی عصب و برداشتن عامل ایجاد کننده فشار بر روی آن انجام می گیرد.

سوالات رایج

1. آیا می توانیم از عارضه گیر افتادگی عصب جلوگیری کنیم؟

   باید گفت روش خاصی برای جلوگیری از این عارضه وجود نداشته و برای جلوگیری از آن باید به چندین نکته دقت کنید:
   • به وضعیت بدن خود توجه کنید و در حالت صحیح قرار بگیرید. یعنی درست بخوابید، درست بنشینید، درست بایستید و...
   • از تکیه زدن بر روی آرنج، قرار گیری پاها در مدت طولانی در یک وضعیت و یا بر روی یکدیگر و... خودداری کنید.
   • از مبل، تخت، نشیمنگاه، صندلی و... استاندارد با رعایت اصول ارگونومی استفاده کنید.
   • تا جای ممکن از انجام حرکات تکراری بپرهیزید.
   • روزانه مدتی را به انجام نرمش و ورزش های سبک اختصاص دهید.

2. آیا آسیب عصب در عارضه سندرم گیر افتادگی عصب دائمی می باشد؟

   بسیاری از بیماران نگران این موضوع هستند که شاید سندرم گیر افتادگی عصب موجب آسیب دائمی به عصب شود. باید گفت تعداد زیادی از مبتلایان به این بیماری، با انجام تکنیک های تمرین درمانی، فیزیوترا‍ی و...بهبود یافته و عده بسیار کمی نیاز به جراحی خواهند داشت. ممکن است، آسیب های عصب در این عارضه دائمی باشد و علائمی مانند درد و بی حسی در ناحیه گیر افتادگی عصب نمایان شود. به طور کلی جالب است بدانید در دوران اولیه درمان، نمی توان به طور قطعی دائمی بودن و یا نبودن آسیب عصب را مشخص کرد و باید اجازه دهید، چندین هفته یا چندین ماه از شروع درمان گذشته باشد تا بتوان این مسئله را تشخیص داد.