شکستگی ترقوه، شانه و کتف | علل، علائم، تشخیص، مراقبتها و درمان

شانه مفصلی پرتحرک بوده که به دلیل ناپایداری و تحرک بیش از حد آسیب پذیر بوده و همواره می تواند به دلایل مختلفی دچار آسیب شود. از شایع ترین این آسیب ها که طی سوانح مختلف ایجاد می شود، می توان به شکستگی استخوان های مختلف شانه اشاره کرد. در این مقاله شما را با انواع استخوان های شانه، شکستگی و علائم آن، علل شکستگی استخوان های شانه، تشخیص و روش های درمانی آن از جمله فیزیوتراپی و جراحی آن آشنا خواهیم کرد.

آناتومی استخوان ها و مفاصل شانه

شانه از مفاصل پرتحرک و حساس بدن بوده که از قسمت های مختلف و بافت های خاصی تشکیل شده است. در ادامه به معرفی آناتومی استخوان ها و مفاصل شانه مهم می پردازیم:

استخوان ها

این بخش شامل سه استخوان اصلی می باشد که این استخوان ها عبارتند از:

• استخوان کتف (اسکاپولا در پشت)

  این استخوان به شکل سه بعدی بوده و بخش بیشتر آن همانند صفحه ای تخت و مثلث شکل در پشت قفسه سینه و روی دنده ها قرار گرفته است. این استخوان دارای حفره گلنوئید و سطح درونی آن نیز با غضروف ها پوشیده شده است. در قسمت اتصال بین استخوان مثلث شکل کتف و گلنوئید، دو برجستگی استخوانی وجود داشته که یکی زائده آکرومیون و دیگری زائده کوراکوئید می باشد.

• استخوان ترقوه (کلاویکل در جلو)

  این قسمت در ناحیه جلویی قفسه سینه قرار با انحنای کمتر از s قرار گرفته و از یک طرف (قسمت خارجی) با زائده آکرومیون از استخوان کتف و از قسمت داخلی با جناق مفصل مرتبط است.

• استخوان هومروس یا بازو

  این استخوان در قسمت خارجی شانه قرار گرفته است.

مفاصل

شانه از 4 مفصل اصلی تشکیل شده است که موجب حرکات شانه و چرخ آن می شوند. این مفاصل عبارتند از:

1. گلنوهومرال

   این مفصل محل اتصال سر استخوان بازو به حفره گلنوئید بوده و به شکل یک گوی و کاسه می باشد. این ناحیه موجب پایداری رباط ها و عضلات اطراف آن می شود.

2. آکرومیوکلاویکولر

   این مفصل در کنار استخوان ترقوه و کنار زاِئده آکرومیون و کتف قرار گرفته است.

3. استرنوكلاويكولار

   این مفصل در قسمتی قرار دارد که استخوان ترقوه و استخوان جناغ سینه کنار هم قرار گرفته اند.

4. اسکاپولوتوراسیک

   این مفصل نقش مفصل کاذب را داشته و بین سطح پشتی قفسه سینه و صفحه استخوان کتف قرار دارد. این مفصل به همراه عضلات آن موجب حرکت دست به سمت بالای سر می شود.

علل شکستگی استخوان های شانه

همانطور که گفته شد، شانه از مهم ترین، پرتحرک ترین و ناپایدارترین مفاصل بدن بوده که همواره در معرض آسیب های مختلف از جمله شکستگی قرار می گیرد. دلایل شکستگی های شانه عبارتند از:

1. ضربه و فشار ناگهانی و یا مکرر

   یکی از دلایل اصلی و مهم شکستگی استخوان های مختلف بدن از جمله شکستگی های استخوان های شانه، ورود فشار و ضربه مکرر و یا ناگهانی و شدیدی بوده که طی یک برخورد و یا یک حرکت نادرست اتفاق می افتد. این ضربه و فشار موجب دررفتگی، شکستگی استخوان و یا ترک آن شده و در نهایت به درد شدید و عدم تحرک شانه ختم می شود. معمولا در طی سوانح ورزشی و یا تصادفات و سقوط از ارتفاع و... ممکن است استخوان های شانه دچار آسیب و شکستگی شوند.

2. بیماری ها و فعالیت ها

   گاهی علت ایجاد شکستگی استخوان های شانه، در رفتگی مکرر شانه و خارج شدن آن از جایگاه اصلی خود می باشد که این اتفاق نیز به دنبال آسیب ها و عوارض داخلی مربوط به تاندون ها، رباط ها و ... رخ داده و در صورتی که فرد به بیماری هایی از جمله آرتروز شانه و پوکی استخوان مبتلا باشد، با کوچکترین ضربه و فشار و یا در طی فعالیت های مختلف، موجب ترک استخوان، ضعف استخوان و کاهش استحکام آن شده و در نهایت موجب شکستگی استخوان های شانه می شود. ورزش ها و فعالیت های ورزشی از جمله تنیس، شنا، والیبال، بیسبال و.... می توانند، موجب آسیب پذیری و تحریک شانه و کتف شوند و در صورت بیماری های خاص استخوانی و مفصلی موجب بروز شکستگی در استخوان های شانه شوند.

3. ناپایداری مفصل شانه

   یکی از دلایل ایجاد شکستگی استخوان های شانه که ناشی از دررفتگی های مکرر شانه می باشد، ناپایداری مفصل شانه می باشد. ناپایداری شانه زمانی اتفاق می افتد که وضعیت ارگونومی شانه و قرارگیری آن در حالات مختلف نشستن، خوابیدن، فعالیت و ...نامناسب و غلط باشد و شانه متحمل فشار زیادی شود.

علائم شکستگی استخوان های شانه

شکستگی استخوان های شانه در افراد با علائم و نشانه هایی همراه بوده و همان لحظه بعد از سانحه و آسیب فرد با این نشانه ها مواجه خواهد شد:

• درد و کاهش دامنه حرکتی شانه

  شکستگی شانه با درد شدید در ناحیه بازو، ترقوه، شانه که مانع حرکت شانه و بازو می شود.

• تغییر و تفاوت در شکل ظاهری

  بعد از شکستگی استخوان های شانه، ناحیه شکسته شده تغییر شکل داده و ظاهر آن در مقایسه با شانه سالم تفاوت خواهد داشت.

• قرمزی، کبودی، التهاب و تورم

  یکی از نشانه های شکستگی شانه، التهاب، قرمزی و یا کبودی محل شکسته شده و همچنین تورم در شانه و بازو و ترقوه می باشد.

• برآمدگی و برجستگی استخوان

  ایجاد برآمدگی و برجستگی در قسمت شکسته شده (جلو و یا پشت) از علائم شایع شکستگی بوده که در صورت باز بودن شکستگی، بیرون زدگی استخوان نیز مشاهده می شود.

• خونریزی

  در صورت باز بودن شکستگی و بیرون زدگی استخوان های شانه، خونریزی نیز اتفاق افتاده و در این حالت فرد باید سریعا به بیمارستان ارجاع داده شود.

روش های تشخیص شکستگی شانه

بعد از شکستگی استخوان شانه، فرد به بیمارستان ارجاع داده شده و پزشک متخصص به معاینه وضعیت شانه او می پردازد. سپس جهت اطلاع از نوع و محل آسیب بعد از پرسیدن سوالاتی از بیمار و یا همراه او، اقدام به انجام آزمایشاتی می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. مشاهده وضعیت شکستگی

   پزشک ناحیه آسیب دیده را مشاهده کرده و در صورتی که شکستگی از نوع باز نباشد، با تغییر شکل ایجاد شده و تورم و تغییر رنگ پوست، احتمال می دهد، شکستگی استخوان ها رخ داده باشد.

2. عکس برداری با اشعه ایکس

   پزشک به منظور مشاهده ناحیه آسیب دیده و جهت اطلاع از نوع آسیب و میزان و محل آن با استفاده از اشعه ایکس از شانه عکس برداری می کند.

3. سی تی اسکن

   سی تی اسکن یا اسکن سه بعدی از روش تشخیصی دقیق تری بوده که پزشک به منظور بررسی دقیق ناحیه شکسته و آسیب دیده و همچنین بررسی اینکه کدام استخوان به چه دلیل و از چه قسمتی شکسته شده و این شکستگی چه آسیب های دیگری را به شانه فرد وارد کرده و موجب پارگی چه بافت هایی از شانه شده است، از آن استفاده کرده و تصویر سه بعدی از شانه تهیه می کند. سپس جهت بررسی جزئیات بیشتر و دقیق تر و همچنین بررسی بافت های آسیب دیده شانه از ام آر آی نیز استفاده می کند. این روش علاوه بر آسیب وارد شده، عوارض پنهانی موجود در محل آسیب دیده را نیز نشان می دهد.

4. هدایت عصبی

   بعد از ام آر آی در صورتی که پزشک احساس کند علاوه بر شکستگی استخوان ها بافت های عصبی دچار آسیب شده اند و یا موضوع و عامل مشکوکی در رابطه با آن ها وجود دارد، جهت اطمینان کامل از این اتفاق از تست هدایت عصبی استفاده کرده و با بررسی قدرت و سرعت سیگنال های عصبی، میزان اختلالات و آسیب ایجاد شده در بافت های عصبی را نیز تشخیص می دهد.

5. الکترومیوگرافی یا تست عصب

   همچنین بعد از بررسی هدایت عصبی از روش الکترومیوگرافی نیز استفاده کرده تا میزان فعالیت عصب و همچنین انتقال دادن پیام به عضلات را بررسی کند و اندازه بگیرد.

انواع شکستگی شانه

شکستگی شانه با توجه به میزان آسیب، استخوان شکسته شده و همچنین سن بیماران در انواع مختلفی قرار گرفته و موجب ناراحتی های عملکردی و همچنین درد و عوارض دیگر می شود. انواع شکستگی های شانه عبارتند از:

1. شکستگی کتف

   این شکستگی به ندرت و در شرایطی که ضربه شدیدی در سوانح رانندگی و یا سقوط از موتور و دوچرخه به شانه وارد شود، اتفاق می افتد.

2. شکستگی ترقوه

   این شکستگی از رایج ترین انواع شکستگی استخوان های شانه بوده و بیشتر به دلیل زمین خوردن اتفاق می افتد. این شکستگی در سنین مختلف از کودک تا سالمند می تواند اتفاق بیفتد.

3. شکستگی بازو

   این نوع شکستگی در قسمت بالایی استخوان بازو و هومروس اتفاق افتاده و بیشتر در سنین بالای ۶۵ سال مشاهده می شود. گاهی ممکن است در این حالت، فرد ابتدا با یک ترک خوردگی و اختلال در حرکت شانه مواجه شود و به تدریج این ترک خوردگی به شکستگی تبدیل شود.

روش های درمان شکستگی شانه

بعد از شکستگی استخوان های شانه با توجه به نوع استخوان شکسته شده، شکستگی باز و بسته و همچنین میزان شکستگی استخوان از روش های مختلف درمانی استفاده می شود. این روش ها عبارتند از:

1. گچ گیری

   گچ گرفتن استخوان شکسته شانه از دیگر روش های درمانی این عارضه بوده که با توجه به استخوان شکسته، میزان و نوع شکستگی استخوان و بعد از جای اندازی صحیح استخوان ها جهت جوش خوردگی آن ها صورت می گیرد.

2. دارو درمانی

   مصرف داروهای ضدالتهاب، ضد درد، همچنین داروهای ضد اسپاسم عضلانی با دوزهای مشخص شده توسط پزشک، از دیگر روش های درمانی است که جهت کنترل و کاهش درد و تورم مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین داروهایی که می توانند به جوش خوردگی سریع استخوان ها و همچنین استحکام آن ها کمک کنند، نیز از دیگر داروهای مصرفی بعد از شکستگی استخوان های شانه می باشد.

3. فیزیوتراپی و تمرین درمانی شکستگی شانه

   بخشی از درمان های بعد از شکستگی استخوان های مفصل شانه به توانبخشی و فیزیوتراپی مربوط بوده و توسط فیزیوتراپیست و دستگاه های پیشرفته چه قبل از جراحی و چه بعد از جراحی انجام می گیرد. این درمان دارای روش ها و متدهای مختلف دستی، غیر دستی و تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی بوده که با توجه به وضعیت بیمار و همچنین میزان، نوع و ناحیه شکستگی استخوان شانه، طبق یک برنامه جامع درمانی توسط فیزیوتراپیست در خانه و کلینیک فیزیوتراپی انجام می گیرد. باید گفت این تکنیک ها موجب بهبود سریع تر وضعیت شانه و جوش خوردگی استخوان ها، ترمیم بافت های شانه بعد از جراحی و آسیب، کاهش درد و تورم شده و از اسپاسم عضلانی شانه و آسیب مجدد آن جلوگیری می کنند.همچنین موجب افزایش گردش خون، افزایش دامنه حرکتی، افزایش انعطاف پذیری، می شوند. در صورتی که بعد از شکستگی جراحی انجام شده باشد، این تکنیک ها می توانند به بازگشت سریع عملکرد و حرکت شانه و همچین بهبود سریع تر فرد کمک کنند. هر چه قدر شکستگی شدید تر باشد و بافت ها و عصب ها دچار آسیب دیدگی بیشتری شوند، متدهای مورد استفاده و جلسات فیزیوتراپی نیز بیشتر خواهند بود. در ادامه شما را با چندین تکنیک مهم و لازم که در بهبود وضعیت آسیب دیدگی و شکستگی شانه موثر می باشند، آشنا خواهیم کرد:

   1. تمرین درمانی

      تمرین درمانی و ورزش جزئی از درمان های فیزیوتراپی بوده که توسط فیزیوتراپیست و با اجازه پزشک صورت می گیرد. این تمرینات شامل تمرینات تقویتی، کششی و همچنین تعادلی و عملکردی شده و به بهبود سریع وضعیت عملکردی شانه بعد از باز کردن گچ و یا جراحی ناشی از شکستگی، اسپاسم های عضلانی، تقویت عضلات و همچنین انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی شانه (قبل و بعد از جراحی) پرداخته و مانع بروز آسیب های مجدد و شکستگی استخوان ها می شود. تمامی این تمرینات توسط متخصص تمرین درمانی و با توجه به میزان آسیب و شکستگی استخوان شانه، ناحیه شکسته شده و نوع شکستگی تعیین و تنظیم می شود. این تکنیک های ورزشی عبارتند از:

      • حرکت آونگ

        برای انجام این حرکت ابتدا بایستید و کمر خود خم کرده و یک از بازوهای چپ خود را آویزان کنید. برای شروع حرکت بدن را حرکت داده و خیلی آرام بازوی خود را به سمت جلو بیاورید و سپس عقب ببرید. این حرکت چرخشی را در الگوی دایره ای و مانند حرکت آونگ انجام دهید.

      • بالا انداختن شانه

        برای انجام این حرکت ابتدا شانه های خود را به سمت بالا برده و سپس تیغه شانه را به سمت عقب جمع کرده و بهم نزدیک کنید. چندین ثانیه این حالت نگه داشته و دوباره به آرامی به حالت عادی برگردید. (این تمرین را چندین مرتبه انجام دهید.)

      • حرکت ایزومتریک چرخش به داخل و خارج

        برای انجام چرخش به سمت داخل، در حالی که مقابل در یا در گوشه و کنار دیوار ایستاده اید. آرنج دستتان را در کنار بدن برده و سفت و منقبض کنید. سپس ساعد را نسبت به بازو در زاویه ۹۰ درجه قرار دهید. کف دستتان را در حالیکه انگشت شست به سمت بالا قرار گرفته بر روی دیوار قرار دهید. برای انجام چرخش به سمت خارجی نیز در همین حالت و درحالیکه پشت دستتان بر روی دیوار قرار گرفته، نوک انگشت خود را به سمت بالا گرفته و با دست به دیوار فشار وارد کنید. ۵ ثانیه این حالت را نگه داشته و سپس به حالت اول برگردید.

      • حرکت کششی سراندن بدن بر روی دیوار

        ابتدا روبه روی دیواری بایستید وهر دو دست خود را روی دیوار قرار دهید. سپس دست ها و بازوها را به سمت بالا برده و بکشید. هنگامی که این حرکت را انجام می دهید باید بدن شما به دیوار نزدیک تر شود. ۱۰ ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس دست خود را به دیوار فشار داده و با سر دادن بازو روی دیوار، آن را پایین بیاورید و به حالت اولیه خود برگردید.

      • بلند کردن غیر فعال بازو به شکل تاق باز

        بری انجام این تمرین ابتدا روی زمین و به پشت دراز بکشید. مچ دست آسیب دیده (دستی که شانه آن دررفته است) را با دست سالم گرفته و با کمک دست سالم و با استفاده از قدرت آن دست آسیب دیده را به سمت بالای سر برده و بکشید. سپس خیلی آرام دست را به محل اولیه خود برگردانید.

      • چرخش خارجی به شکل طاق باز

        برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین و به پشت دراز بکشید. بازوی دست آسیب دیده خود را طوری خم کنید که زاویه ۹۰ درجه داشته باشد. با استفاده از یک عصا و یا چوبی بلند و حرکت دادن آن توسط دست، موجب چرخش بازوی آسیب دیده به سمت خارجی شده و این وضعیت را حدود ۱۰ ثانیه حفظ کنید. سپس به آرامی به حالت عادی خود برگردید. این تمرین را چندین مرتبه و طبق برنامه فیزیوتراپی انجام دهید.

      • کشش ضربدری سینه به صورت طاق باز

        برای انجام این تمرین ابتدا روی تشک و یا زمین قرار گرفته و به پشت دراز بکشید. در همین حالت آرنج دستی که آسیب دیده است را به کمک دست سالم خود بگیرید و خیلی آرام به سمت شانه سالم خود ببرید. حدود ۱۰ ثانیه این وضعیت را حفظ کرده و سپس به آرامی به حالت اولیه خود برگردید.

      • حرکت خم کردن به جلو در حالت ایستاده

        برای انجام این تمرین، ابتدا مقابل یک آیینه بایستید و دستهای خود را جمع کنید. (انگشتان شست باید رو به جلو قرار بگیرند.) دست خود را به طرف بالا برده و سپس آرنج را صاف کنید. دقت کنید تا جای ممکن بازو را به کمک شانه و حرکت دادن تیغه های شانه و تا رسیدن به زاویه ۹۰ درجه انجام بالا ببرید. این تمرین را حدود ۱۰ مرتبه انجام داده و تکرار کنید.

      • چرخش به داخل در پشت کمر

        برای انجام این تمرین ابتدا روی صندلی قرار گرفته و یا می توانید بایستید. دست آسیب دیده خود را به سمت پشت کمر برده و به خط کمربند نزدیک کنید. به کمک دست سالم دست آسیب دیده را به سمت بالا برده و به تیغه شانه نزدیک کنید.۱۰ ثانیه در این وضعیت مانده و سپس بدن را شل کرده و در حالت ریلکس قرار بگیرید و مجددا این تمرین را انجام دهید.

      • حرکت کششی دست در پشت سر

        برای انجام این تمرین ابتدا رو ی زمین و به پشت دراز بکشید. دست هایتان را در یک دیگر قفل کنید و سپس در حالتی قرار بگیرید که آرنج هایتان مقابل بدن قرار بگیرند. خیلی آرام آرنج ها را به پهلو و در جهت پایین قرار داده و شانه های خود را در حالت کشیده نگه دارید. ۱۰ ثانیه در این وضعیت مانده و مجددا به حالت قبل و عادی برگردید.

   2. منوال تراپی و کایروپراکتیک

      کایروپراکتیک یا همان تکنیک ماساژ دورانی با دست، از روش های موثر و کاربردی منوال تراپی یا درمان های دستی بوده که توسط فیزیوتراپیست انجام می شود. این تکنیک موجب افزایش گردش خون در ناحیه آسیب دیده (جراحی شده و شکسته شده) شانه شده و به جای اندازی صحیح استخوان های شانه در جایگاه اصلی خود و همچنین کاهش درد و تورم شانه کمک می کند.

   3. تحریکات الکتریکی

      تحریکات الکتریکی به روش ها و متدهای مختلفی و در صورت واجد شرایط بودن فرد انجام می گیرد. این روش با اعمال جریان الکتریکی و انتقال آن توسط الکترودها در ناحیه آسیب دیده، جراحی شده و شکسته شانه همراه بوده و موجب ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه، مفصل و استخوان های شکسته (ترقوه، بازو و کتف) می شود. این روش می تواند به افزایش جریان خون در عضلات مفصل آسیب دیده و همچنین افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری شانه کمک کند. همچنین باید گفت این روش فیزیوتراپی مانع آسیب های شدیدتر و عوارض بعد از شکستگی و جراحی می شود و به بهبود سریع تر و بازگشت عملکرد شانه نیز کمک می کند.

   4. لیزر تراپی

      تاباندن اشعه و نور لیزر و نفوذ آن در محل شکسته شده، جراحی شده و آسیب دیده شانه، موجب افزایش گردش و جریان خون در عضلات و بافت های آسیب دیده شانه شده و به تحریک و ترمیم آن ها، کاهش تورم، کاهش درد و اسپاسم های عضلانی کمک می کند و موجب جوش خوردگی بهتر استخوان ها می شود. در نهایت نیز می تواند موجب جلوگیری از آسیب ها و عوارض احتمالی بعدی شود.

   5. شاک ویو تراپی

      فیزیوتراپیست در این روش درمانی با اعمال جریان صوتی کنترل شده به ناحیه آسیب دیده، شکسته و یا جراحی شده شانه، موجب کاهش و رفع درد و تورم شده و در نهایت می تواند به بهبودی مفصل، بافت ها و استخوان های آسیب دیده آن کمک کند. البته این روش نیز از عوارض و آسیب های احتمالی بعد از جراحی و شکستگی جلوگیری کرده و موجب پیشرفت سریع تر روند درمان می شود.

   6. اولتراسوند تراپی

      اولتراسوند تراپی از روش های موثر و کاربردی درمانی فیزیوتراپی بوده که بعد از شکستگی و یا جراحی شانه می تواند به کاهش سفتی و خشکی (اسپاسم عضلانی) کمک کند. در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از دستگاه اولتراسوند و اعمال جریان و امواج فراصوت به ناحیه آسیب دیده شانه، به تحریک و ترمیم بافت های آسیب شانه پرداخته و علاوه بر اینکه موجب کاهش درد و تورم شانه می شود، از وقوع آسیب های جدید در شانه نیز جلوگیری می کند.

   7. استفاده از شانه بند و آتل

      بعد از شکستگی و گچ گیری، پزشک و فیزیوتراپیست جهت پایداری شانه و حفاظت از آن در برابر آسیب های مجدد و همچنین کاهش درد و تورم و جوش خوردگی بهتر استخوان ها، شانه شکسته را درون آتل و یا شانه بند قرار می دهد.

4. جراحی شانه

   به طور کلی شکستگی استخوان های شانه با توجه به میزان شکستگی و نوع شکستگی استخوان ها بدون جراحی و با گچ گیری و روش های درمانی دیگر از جمله فیزیوتراپی و تمرین درمانی بهبود یافته و بعد از مدتی، شانه به حالت اول خود باز می گردد. اما بعضی مواقع در صورتی که شکستگی استخوان بسیار حاد باشد، یعنی استخوان از محل اصلی خود جا به جا شده باشد و یا به چندین قطعه تقسیم شده باشد، تنها گچ گیری و فیزیوتراپی کافی نبوده و ابتدا باید جراحی صورت بگیرد. همچنین در مواقعی که شکستگی با خونریزی و بیرون زدگی استخوان همراه باشد، باید جراحی انجام شود. این جراحی با توجه به وضعیت آسیب دیدگی شانه و شکستگی استخوان ها و با صلاح دید جراح، به روش های مختلفی انجام می گیرد.

مراقبت های بعد از جراحی شانه

بعد از اینکه جراح، شانه فرد مصدوم را جراحی کرد، مراقبت هایی لازم است انجام شود تا بهبود سریع تر اتفاق بیفتد. این مراقبت ها عبارتند از:

1. معمولا حدود ۳ الی ۴ هفته باید از اسلینگ استفاده شود.
2. بهتر است روزی چند مرتبه جهت کاهش تورم از کمپرس سرد و یخ استفاده کنید.
3. به هیچ عنوان نباید وسیله ای با بیش از وزن ۵ پوند جابه جا کنید.
4. حتما تحت نظر پزشک و فیزیوتراپیست ورزش های سبک مربوط به شانه را انجام دهید.

سوالات متداول

این مطلب به زودی به روز رسانی می شود.