آرتروز شانه | علل، علائم، تشخیص، انواع و روشهای درمان

آرتروز یا تحلیل رفتگی غضروف ها و مفاصل از عارضه هایی است که می تواند مفاصل مختلف بدن را درگیر کند و در فعالیت های مفصلی فرد مشکل و اختلاات بسیاری ایجاد کند. این عارضه می تواند به شکل های مختلف ایجاد شود که یکی از آن ها عوامل وراثتی می باشد. آرتروز شانه (Shoulder Osteoarthritis) که از مفاصل پرتحرک و ناپایدار است نیز اتفاق افتاده و موجب ایجاد عوارضی در شانه و دست می شود. در این مقاله شما را با این عارضه، علائم، دلایل ایجاد و همچنین موثرترین راه های درمان فیزیوتراپی آن آشنا خواهیم کرد.

آناتومی شانه

شانه مفصل پر تحرک بدن بوده و شامل دو بخش می شود. بخش اول شانه، آکرومیون نام دارد و از اسکاپولا یا همان تیغه شانه (قسمت بالایی شانه) به ترقوه یا کلاویکل متصل است. محل برخورد آکرومیون و کلاویکل با یکدیگر، مفصل آکرومیوکلاویکولر بوده که تقریبا اندازه آن برابر با با مفصل انگشت شست می باشد. مفصل آرومیوکلاویکولر موجب حرکت دست ها به سمت بالا ( بالای سر) شده و دارای بافت ها، غضروف ها، مینیسک ها، عصب ها، رگ های خونی و رباط های متعددی می باشد. این مفصل بسیار آسیب پذیر بوده و از آن به عنوان آسیب پذیرترین نقطه شانه یاد می شود. بخش دیگری از شانه مربوط به مفصل گلنوهومرال می باشد که به آن مفصل شانه نیز می گویند و در ناحیه اتصال هومروس (استخوان بازو) به اسکاپولا قراردارد. این مفصل موجب حرکت دورانی شانه می شود.

آرتروز شانه چیست؟

آرتروز شانه، همان تحلیل رفتگی، سایش و فرسودگی غضروف و مفصل شانه بوده که در ابتدا خفیف بوده و ممکن است احساس نشود و به مرور زمان و به تدریج ممکن است به صورت جدی موجب تغییر حالت استخوان ها و فرسایش آنها شود و در فعالیت های شانه اختلال ایجاد کند.

علائم آرتروز شانه

آرتروز شانه با توجه به میزان آسیب و همچنین درگیر کردن مفاصل شانه، دارای علائم و نشانه هایی بوده که این نشانه ها در ابتدای بیماری به صورت پنهان و خفیف اتفاق افتاده و بعد از مدتی با بالا رفتن سن و گذشت زمان جدی تر و شدیدتر می شوند. مهم ترین و اصلی ترین نشانه ها و علائم آرتروز شانه عبارتند از:

1. احساس درد مزمن در شانه و گردن
2. منقبض شدن و سفتی (اسپاسم) در عضلات شانه، ترقوه و گردن
3. محدودیت های حرکتی در گردن، شانه و دست
4. کاهش انعطاف پذیری در گردن، شانه و بازوها به هنگام فعالیت های ورزشی و سایر فعالیت ها
5. ایجاد احساس ضعف، ناراحتی، بی حسی و ناتوانی در دست، گردن، بازوها و شانه
6. درد در ناحیه ترقوه
7. صدا دادن شانه به هنگام حرکت آن
8. عدم توانایی حرکت دادن دست به سمت بالا و بردن آن به بالای سر
9. حساسیت به لمس شانه و فشار دادن آن
10. تضعیف عضلات شانه و لاغر شدن بازو و شانه
11. انتقال و انتشار درد به سمت بازو و دست
12. التهاب و تورم در شانه
13. اختلال در کار و عملکرد شانه و دست
14. خستگی و خوب نخوابیدن

علل ایجاد آرتروز شانه

با تحلیل رفتن استخوان ها، غضروف ها و مفاصل شانه، احساس درد و ناراحتی در شانه و نواحی مرتبط با آن ایجاد شده و موجب اختلال در فعالیت های شانه می شود. از دلایل اصلی و رایج آرتروز در شانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عوامل مادرزادی و ژنتیکی

   آرتروز شانه می تواند به دلیل بیماری های وراثتی و به صورت ژنتیکی و مادرزادی اتفاق بیفتد. اگر اطرافیان نزدیک فرد سابقه مشکلاتی از جمله ضعف در غضروف ها و مفاصل، تحلیل رفتگی خود به خودی غضروف و مفاصل و همچنین بیماری هایی مانند پوکی استخوان، نرمی استخوان و... را داشته باشند، ممکن است فرد نیز به طور ژنتیکی دچار این عارضه شود.

2. سوابق بیماری ها

   بیماری های مختلف و سابقه آسیب و عارضه هایی همچون پوکی استخوان، راشیتیسم، نقرس، روماتیسم و... موجب ایجاد آرتروز و شدیدتر شدن عارضه آرتروز می شود.

3. فشار و ضربه های شدید، ناگهانی و یا مکرر

   از دیگر دلایل مهم ایجاد آرتروز در شانه، فشار و ضربه های شدید و یا ناگهانی در طی انجام فعالیت ها و سوانح مختلف می باشد. این اتفاق موجب ضعیف شدن مفاصل و در نهایت آسیب پذیری بیشتر شده و در طول زمان به تدریج، موجب تحلیل رفتگی غضروف ها می شود.

4. آسیب و جراحات در سوانح و فعالیت ها

   رباط ها، غضروف ها، کپسول های مفصلی و... می توانند به دلایل مختلفی و به هنگام آسیب در فعالیت های ورزشی و یا سوانح و تصادفات رانندگی دچار پارگی، کشیدگی، دررفتگی و... شوند و در نهایت با گذشت زمان، این آسیب ها موجب ایجاد تحلیل رفتگی غضروف ها و همچنین آرتروز در مفصل شانه خواهند شد.

5. اضافی وزن

   چاقی و اضافی وزن همواره از علل مهم و پنهانی است که می تواند در طول زمان موجب ایجاد مشکلات متعدد در بدن شود که یکی از این مشکلات آرتروز می باشد که بر اثر فشار در نواحی مختلف بدن از جمله گردن، شانه و... اتفاق می افتد.

6. سن

   افزایش سن از عواملی است که همواره موجب آسیب پذیرتر شدن بدن می شود. با بالا رفتن سن، غضروف ها، بافت ها و مفاصل آکرومیوکلاویکولر و گلنوهومرال تضعیف شده و خیلی سریع با کوچکترین فشار و ضربه دچار آسیب می شوند.

7. طرز قرارگیری نامناسب گردن و شانه ها

   قرار گرفتن گردن شانه و بدن درشرایط نامناسب، خوابیدن در جای نامناسب، انجام حرکات ورزشی به شکل نادرست همگی می توانند در طول زمان موجب ایجاد فشار بر غضروف و مفاصل و درنهایت آسیب دیدگی و تحلیل آن ها شوند.

تشخیص آرتروز شانه

با بروز علائم و نشانه هایی از جمله درد، ناتوانی، ضعف، محدودیت حرکتی و... در ناحیه شانه، بازو، گردن و ترقوه، فرد برای تشخیص بیماری و عارضه ایجاد شده و همچنین بررسی و اطلاع از علت ایجاد آن و همچنین درمان مناسب، به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک نیز با انجام آزمایشات متنوع، علت ایجاد عارضه، نوع آن، ناحیه آسیب دیده شانه و.. را به دقت بررسی کرده و جهت درمان مناسب اقدام می کند. آزمایشات و روش های تشخیصی آرتروز شانه شامل موارد زیر می شوند:

1. بررسی سوابق آسیب و بیماری ها: ابتدا پزشک پرونده پزشکی و سوابق بیمار و فرد را بررسی می کند.
2. بررسی های فیزیکی با انجام حرکت مختلف: پزشک بعد از بررسی سوابق پزشکی فرد، با لمس کردن و مشاهده میزان تورم و درد شانه و نواحی مرتبط با آن و همچنین تکان دادن و حرکت دادن شانه در جهات مختلف، میزان آسیب و ناراحتی ایجاد شده را می سنجد.
3. عکس برداری با اشعه ایکس: پزشک به منظور مشاهده داخلی ناحیه آسیب دیده و مفصل مبتلا به آرتروز و همچنین مشاهده زوائد استخوانی و بررسی مشکلات ایجاد شده در آن مانند عفونت ها، تومورها و... با استفاده از اشعه ایکس، از مفصل شانه عکس می گیرد.
4. سی تی اسکن: سی تی اسکن روش تشخیص دقیق تری بوده و می تواند تا حدودی جزئیات محل آسیب دیده را نیز نشان دهد.
5. ام آر آی: ام آرآی از روش های دقیق تری بوده و پزشک با استفاده از آن، ناحیه آسیب دیده شانه را به طور دقیق تری بررسی کرده و میزان آسیب وارد شده، علت آن و همچنین عصب های تحت فشار را نیز می سنجد.
6. هدایت عصبی: این روش از آزمایشاتی بوده که قدرت و سرعت سیگنال های عصبی را به خوبی بررسی می کند و در صورت اختلال در سیگنال ها پزشک متوجه می شود که عصب ها آسیب دیده اند.
7. الکترومیوگرافی یا تست عصب: پزشک با این روش تشخیصی، میزان فعالیت الکتریکی عصب ها و انتقال دادن پیام به عضلات را در هنگام اقباض و یا شل شدگی اندازه گرفته و می سنجد.

انواع آرتروز شانه

آرتروز شانه در مفاصل آکرومیوکلاویکولر و گلنوهومرال اتفاق می افتد که عبارتند از:

1. آرتروز در مفصل آکرومیوکلاویکولر

   در طی انجام حرکات تکراری شانه، سطوح غضروف بین ترقوه و تیغه شانه دچار ساییدگی و فرسایش شده و در نهایت موجب آرتروز در مفصل آکرومیوکلاویکولر می شود. با ادامه فعالیت های فشاری و سنگین این مفصل دچار فرسودگی بیشتر و عمیق تر شده و آرتروز اتفاق می افتد.

2. آرتروز در مفصل گلنوهومرال

   عارضه آرتروز در مفصل گلنوهومرال شانه با تخریب غضروف های پوشش دهنده استخوان ها همراه بوده و با ساییدگی این غضروف ها،استخوان ها نیز روی یکدیگر ساییده شده و منجربه تولید خارهای استخوانی می شوند. در نتیجه با ایجاد خارها وزوائد استخوانی، بر روی استخوان های دیگر نیز فشار وارد شده و موجب کاهش دامنه حرکتی شانه می شود.

روش های درمان آرتروز شانه

بعد از اینکه فرد به آرتروز شانه مبتلا شد و با توجه به میزان آسیب و گستردگی عارضه و همچنین بروز علائم و نشانه های آن در شانه و نواحی مرتبط با آن، می توان در خانه از روش های درمانی مختلفی استفاده کرد. بخشی از این درمان ها مربوط به درمان های اولیه بوده و در خانه انجام می گیرند. (این روش ها به تنهایی مفید نیستند و حتما باید در کنار دیگر روش های درمانی موثر از جمله تمرین درمانی و فیزیوتراپی صورت بگیرند تا بهبود سریع تر حاصل شود.) روش های درمان اولیه آرتروز شانه شامل موارد زیر می شوند:

1. استفاده از شانه بند طبی و استراحت دادن به شانه

   بستن شانه با شانه بندهای طبی به ثبات مفصل شانه، جلوگیری و کاهش درد و تورم و همچنین آسیب بیشتر در شانه کمک کرده و برای مدتی به شانه استراحت می دهد و از فشار وارد شده به شانه می کاهد. در نتیجه موجب بهبود وضعیت شانه می شود و درد شدید آرتروز شانه را کاهش می دهد.

2. درمان آرتروزشانه با مصرف دارو

   مصرف دوزهای تعیین شده داروها و قرص های ضد درد، ضد التهاب و تسکین دهنده عضلات و کاهش دهنده خشگی و گرفتگی عضلانی با تجویز پزشک موجب بهبود وضعیت درد و تورم شانه می شود.

3. ماساژدرمانی

   یکی دیگر از روش های درمانی خانگی ماساژ شانه با پمادهای ضد درد و گرفتگی عضلات، آب ولرم و گرم، روغن های گیاهی، کمپرس گرم و... می باشد. این روش درمانی به بهبود عضلات و ناراحتی های شانه و همچنین کاهش درد و تورم ایجاد شده در مفصل شانه کمک می کند.

4. درمان آرتروز شانه با تمرینات ورزشی

   بخشی از درمان های کاربردی و موثر آرتروز شانه به تمرین درمانی و استفاده از ورزش ها و نرمش های مناسب ویژه شانه اختصاص دارد. با این تمرینات، فیزیوتراپیست به بهبود گردش خون، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده، ایجاد تعادل، هماهنگی، انعطاف پذیری، بهبود دامنه حرکتی مفصل شانه و همچنین کاهش درد و تورم و خشکی و گرفتگی عضلات شانه کمک می کند. کلیه تمرینات ورزشی شانه مانند دیگر تمرینات ورزشی به برنامه ریزی دقیق توسط فیزیوتراپیست نیاز دارد و فیزیوتراپیست با توجه به میزان آسیب دیدگی و شدت آرتروز و درد ناشی از آن این برنامه را تنظیم می کند. این تمرینات ورزشی عبارتند از:
   1. ابتدا روی زمین دراز کشیده و بر روی شکم قرار بگیرید. کف دست ها و دست ها را بر روی زمین قرار دهید. سپس آن ها را درجهت عقربه ساعت (ساعتگرد) و با زاویه ۱۸۰ تکان دهید و بالای سرخود قرار دهید.
   2. ابتدا روی زمین و به پشت دراز بکشید. دست ها را از هم باز کرده و همانطور که آرنج زاویه ۹۰ درجه دارد، موازی با بدن قرار دهید. آرنج هایتان را روی زمین نگه دارید و خیلی آرام دست ها را به سمت بالا بیاورید. دست ها را از ناحیه آرنج با زاویه ۱۸۰ درجه بالا برده و مجددا پایین بیاورید و این حرکت را چندین مرتبه انجام دهید.
   3. ابتدا روی شکم دراز بکشید و دستهایتان را بدون اینکه خم شوند به پشت کمر خود ببرید. دستهایتان را بکشید و انگشتان دست ها را درهم قفل کنید. دستی که شانه آن دچار آرتروز شده را خیلی آرام به کمک دست دیگر به سمت بالا ببرید.
   4. ابتدا یکی از دستهای خود را روی دیوار قرار دهید. دست شما باید زاویه ۹۰ درجه با دیوار بسازد. انگشت های خود را به سمت بالای دیوار حرکت داده و تا جای ممکن به بالا ببرید. به حالت عادی خود برگشته و این تمرین را مجددا با دست دیگر خود تکرار کنید.
   5. در حالیکه هر دو شانه خود را به سمت بالا برده اید، کمی مکث کنید و آن ها را پایین آورید. برای تقویت عضلات خود، هنگام بالا بردن شانه از وزنه استفاده کرده و وزنه را در دست نگه دارید. می توانید شانه خود را عقب و جلو ببرید. این کار به کاهش خشکی عضلات شانه نیز کمک می کند.
   6. در حالی که یکی از دستانتان روی میز قرار دارد و دست دیگر از روی میز آویزان است، دست آویزان خود را مانند آونگ ساعت حرکت دهید و به سمت جلو و عقب ببرید. سپس آن را در جهت عقربه های ساعت چرخانده و بعد از آن خلاف جهت عقربه های ساعت نیز بچرخانید.

5. درمان آرتروز شانه با فیزیوتراپی

   بخش دیگری از روش های درمانی درجهت بهبود و درمان آرتروز شانه، فیزیوتراپی و توانبخشی به شکل ها و متدهای مختلف می باشد. این روش بسیار ایمن، کاربردی و موثر بوده و در آن فیزیوتراپیست با به کارگیری دستگاه های خاص و نوین و همچنین روش های دستی مختلف به بهبود ناحیه آسیب دیده شانه کمک می کند و حتی می تواند موجب جلوگیری از شدت گرفتن آرتروز شانه نیز شود. فیزیوتراپی با تکنیک های دستی و غیردستی در کلینیک فیزیوتراپی، ناراحتی های ایجاد شده در شانه را از بین برده و یا تسکین و کاهش می دهد و در نهایت به بهبود دامنه حرکتی شانه، انعطاف پذیری، گردش خون، بازگشت عملکرد شانه و ترمیم بافت های آسیب دیده کمک می کند.این روش درمانی با تکنیک ها و متدهای مختلف خود چه قبل از جراحی شانه و چه بعد از آن بسیار موثر و مفید می باشد. تکنیک های فیزیوتراپی شامل موارد زیر می شوند:

   1. آب درمانی

      آب ولرم، شنا و سایر روش های آب درمانی موجب ریلکس شدن عضلات و جلوگیری از اسپاسم های عضلانی شده و همچنین به کاهش درد و تورم شانه نیز کمک می کند. این روش درمانی می تواند به تنهایی و یا به همراه ماساژ درمانی صورت بگیرد.

   2. کایروپراکتیک و ماساژ درمانی

      گروهی از درمان ها به صورت دستی صورت گرفته و فیزیوتراپیست با حرکات مختلف دست خود بر روی ناحیه آسیب دیده شانه، موجب بهبود جریان و گردش خون شده و موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و کاهش درد و تورم شانه می شود. کایروپراکتیک یا ماساژ درمانی جزئی از درمان های غیر دستی بوده که با ماساژ دورانی دست فیزیوتراپیست موجب بهبود ناحیه آسیب دیده می شود و گره های عضلانی ایجاد شده را باز می کند.

   3. سرما و گرما درمانی

      سرما درمانی و گرما درمانی به حالت های مختلف و قرار دادن کمپرس های سرد و گرم در ناحیه آسیب دیده شانه از دیگر روش های موثر درمان های فیزیوتراپی می باشد که به کاهش تورم، درد و همچنین افزایش گردش خون و ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده کمک می کند و در نهایت موجب بهبودی وضعیت شانه می شود.

   4. تحریکات الکتریکی

      از روش هایی که با اعمال جریان الکتریکی و انتقال آن توسط الکترودها در شانه همراه بوده و موجب ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده می شود و همچنین به افزایش جریان خون و دامنه حرکتی و انعطاف پذیری شانه کمک می کند، می توان به تحریکات الکتریکی اشاره کرد. این روش درمانی به جلوگیری از آسیب های جدی در شانه و گسترش آرتروز شانه کمک کرده و موجب بازگشت عملکرد شانه بعد از شانه می شود.

   5. اولتراسوند تراپی

      دستگاه اولتراسوند با اعمال و انتقال امواج فراصوت به ناحیه آسیب دیده و دردناک شانه کمک کرده و به تحریک، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه می پردازد.

   6. لیزر درمانی

      این روش درمانی توسط لیزر و با اعمال اشعه و نور آن به ناحیه آسیب دیده شانه انجام گرفته و موجب تحریک، ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده شانه، غضروف ها، عصب ها و سایر بافت های آسیب دیده شانه شده و در نهایت موجب کاهش درد و تورم شانه می شود.

   7. درای نیدلینگ

      این روش درمانی توسط فیزیوتراپیست و با سوزن هایی در سایز های مختلف انجام می شود و با فرو رفتن آن ها در نواحی مختلف شانه و بدن و نقاط ماشه ای و حساس، بافت های آسیب دیده تحریک و ترمیم شده و در نهایت بهبود می یابند. این روش درمانی به تسکین و کاهش درد شانه نیز کمک می کند.

   8. اوزون تراپی

      اوزون گازی است با خاصیت ضد التهابی که به کاهش التهاب و تورم شانه، بهبود جریان خون در بافت های آسیب دیده شانه و همچنین بهبود آسیب های دیگر شانه کمک می کند و فیزیوتراپیست با تزریق آن در مفصل شانه، موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده شده و در نهایت به افزایش سرعت روند درمان عارضه نیز کمک می کند.

6. درمان آرتروز شانه با جراحی

   جراحی از روش های درمانی است که معمولا در مراحلی که بیماری به شدت پیشرفت کرده باشد و موجب ایجاد آسیب و عوارض و اختلالت شدید شده باشد، انجام می گیرد. البته گاهی نیز پزشک تشخیص می دهد که تنها راه حل قطعی درمان، جراحی می باشد. این روش در بیماران آرتروزی کمتر و به ندرت اتفاق می افتد و اکثرا بیمارانی که دچار آرتروز شانه هستند، با تمرین درمانی و فیزیوتراپی بهبود یافته و می توانند به فعالیت های مختلف خود ادامه دهند. در صورتی که جراح تشخیص دهد وضعیت بیمار حاد بوده از جراحی به روش های مختلفی استفاده می کند که دو تا از اصلی ترین این روش های جراحی عبارتند از:

   1. جراحی آرتروسکوپی

      این جراحی با برش بسیار کوچک در محل مفصل آسیب دیده شانه اتفاق افتاده و توسط دوربین آرتروسکوپ انجام می گیرد. در این روش، جراح بافت های زیادی را از مفصل شانه برداشته و موجب کاهش درد بیمار به صورت موقتی می شود.

   2. جراحی تعویض مفصل شانه

      این روش جراحی آخرین اقدام جراح برای درمان آرتروز بوده و در آن مفصل بیمار با مفصل مصنوعی یا پروتز، تعویض می شود. (این جراحی یک روش درمانی قطعی می باشد.)

سوالات متداول

1. چگونه از عارضه آرتروز شانه و یا تشدید آن جلوگیری کنیم؟

   این بیماری می تواند به صورت ارثی و مادرزادی بین افراد خانواده شما ایجاد شود. راه و روش خاصی برای جلوگیری از این عارضه وجود ندارد، اما با انجام برخی نکات می توان از بروز آن و یا تشدید شدن آن جلوگیری کرد. این نکات عبارتند از:
   1. تقویت تاندون ها و عضلات بدن (شانه) با مصرف ویتامین های ضروری و مورد نیاز بدن به همراه دیگر مواد غذایی از جمله مواد پروتئینه، کلسیم دار و ...
   2. نرمش روزانه و دقت در انجام آن به صورت اصولی (از نرمش های عجولانه و ورزش های نادرستی که موجب آسیب به بدن می شود بپرهیزید.)
   3. قرار گرفتن بدن در حالت مناسب، بالا نبردن بیش از حد دست ها به بالای سر، درست نشستن و قوز نکردن، درست خوابیدن و همچنین نحوه قرار گرفتن شانه به شکل صحیح، از مواردی است که موجب جلگیری از این عارضه و تشدید آن می شود.
   4. از حمل و بلند کردن وسایل سنگین با شانه و دست خود بپرهیزید. (مخصوصا تا بالای سر)
   5. در فصول سرد حتما شانه های خود را گرم نگه دارید.