فلج بلز | علل، علائم، تشخیص، درمان فلج بلز با فیزیوتراپی و ورزش

آیا تاکنون دچار افتادگی ناگهانی و کج شدن و نامتقارن شدن طرفین صورت خود شده اید؟ ممکن است تاکنون شما با علائمی از جمله ضعف و افتادگی عضلات صورت و یا فلج شدن و عدم توانایی در حرکت دادن عضلات و بروز احساسات با حالت چهره شده باشید. اکثر افرادی که به این علائم دچار می شوند، بسیار می ترسند و نگران این موضوع هستند که دچار سکته مغزی شده باشند. باید گفت درست است که سکته مغزی منجر به از کار افتادن اعصاب و عضلات صورت و دیگر نواحی بدن می شود، اما این علائم فقط مختص به سکته مغزی نیستند و ممکن است شما به فلج بلز (Bell's palsy) مبتلا شده باشید. نگران نباشید و برای اطلاع بیشتر از این عارضه تا پایان مقاله همراه ما باشید. در این مقاله علائم، دلایل، روش های تشخیص و موثرترین راه های درمانی فلج بلز را شرح خواهیم داد

فلج بلز چیست؟

فلج بلز (Bell’s Palsy) از عارضه هایی است که به صورت ناگهانی اتفاق افتاده و ناحیه صورت را درگیر می کند. این عارضه موجب ضعف موقت و افتادگی عضلات صورت شده و به طور معمول در یک سمت صورت ایجاد می شود. در این شرایط یک سمت چهره فرد رو به پایین افتاده و آویزان می شود و ممکن است در بسیاری از حرکات صورت از جمله لبخند زدن، باز و بسته کردن چشم، اخم کردن و.... اختلال ایجاد شود. این بیماری با التهاب و تورم عضلات صورت و همچنین محدودیت حرکتی عضلات صورت همراه می باشد. فلج بلز می تواند در سنین مختلف اتفاق بیفتد. معمولا در اکثر مواقع این عارضه موقت بوده و بعد از چند هفته علائم آن کاملا از بین رفته و صورت به حالت عادی برمی گردد. اما در بعضی از موارد، درمان به صورت خود به خودی انجام نشده و حتما باید جهت بهبود وضعیت صورت به پزشک مراجعه شود.

فلج بلز چگونه اتفاق می افتد؟

همانطور که گفتیم یکی از دلایل ایجاد این عارضه، وجود ویروس های مختلف مزمن در بدن می باشد. ویروس هایی از جمله آبله، سرخچه، زونا، ایدز و ... موجب ایجاد اختلال در بدن شده و معمولا شخص مبتلا به این ویروس ها، ممکن است به مرور زمان و با باقی ماندن بخشی از ویروس در بدن، به این عارضه مبتلا شود. زمانی که فرد به این ویروس ها مبتلا می شود، ممکن است بعد از بهبود، همچنان ویروس به حد کمی در بدن باقی بماند و به صورت غیرفعال در قسمت ریشه های عصب بدن نفوذ پیدا کند. در این وضعیت بیمار هیچ علائمی نداشته و متوجه این موضوع نمی شود. در نتیجه به مرور زمان این ویروس ها فعال شده و موجب التهاب و اختلال در فضای اعصاب محیطی می شوند. در این وضعیت، فرد به عارضه فلج بلز مبتلا می گردد. همچنین پزشکان بر این باورند که التهابات اطراف عصب صورت که از ناحیه مغز وارد قسمت جمجمه می شود، می تواند موجب ایجاد این عارضه و اختلالات عصبی شود.

علت ایجاد فلج بلز

فلج بلز از عوارضی است که معمولا به دنبال عوارض دیگر در بدن اتفاق می افتد. اگر چه تاکنون محققان موفق به کشف علت این عارضه نشده اند، اما می توان گفت یکی از فاکتورها و عواملی که در بروز این عارضه نقش دارد، ابتلا به بیماری ها و آسیب هایی از جمله تومور مغزی و یا بیماری های ویروسی و یا نارسایی عروق کوچک بوده که در نهایت موجب بیماری های ویروسی، عفونت ها و همچنین التهابات عصب هفتم صورت و فلج بلز می شود. در ادامه به چند بیماری ویروسی که ممکن است موجب بروز فلج بلز شوند، اشاره خواهیم کرد:

1. اوریون
2. آنفولانزای نوع B
3. سرخک آلمانی و سرخچه
4. آبله مرغان و زونا (ویروس هرپس زوستر)
5. زخم هایی از جمله تبخال
6. ویروس کوکساکی
7. ویروس اچ آی وی یا همان ایدز

علائم بروز فلج بلز

فلج بلز نیز مانند عوارض دیگر با علائم و نشانه هایی همراه بوده که معمولا در یک سمت صورت مشاهده می شوند. البته این نشانه ها، به علائم مشکلات و بیماری هایی از جمله مشکلات مغری، سکته مغزی، عفونت ها و.... نیز شبیه می باشند. علائم و نشانه های فلج بلز عبارتند از:

1. حالت مضحک چهره
2. بسته شدن ناقص چشم و یا بسته نشدن آن
3. درد در ناحیه فک، پشت گوش و یا یک سمت صورت
4. احساس کشیدگی و یا انقباض در یک سمت صورت
5. تغییرات و اختلالاتی در ترشح بزاق دهان، حس چشایی و یا حساس شدن به سر و صدا
6. سردرد و یا کاهش بینایی
7. افتادگی عضلات صورت و تغییر حالت اصلی چهره
8. ضعیف شدن عضلات صورت و عدم حرکت آسان آن ها
9. از دست دادن حس چشایی به دلیل درگیر شدن یک سمت زبان
10. ایجاد مشکل در گفتار و صحبت کردن به دلیل اختلال در عضلات دو طرف صورت
11. حرکت کردن عضلات یک سمت صورت
12. نامتقارن شدن صورت

 روش های تشخیص فلج بلز

بعد از مشاهده علائم فلج بلز در صورت، فرد جهت تشخیص عارضه و اطمینان از آن، به پزشک مراجعه کرده و از آنجایی که علائم ممکن است شبیه به عوارض دیگر باشند، پزشک به منظور تشخیص دقیق و اطمینان از اینکه فرد دچار آسیب و یا عوارضی از جمله سکته مغزی، عفونت، تومور و... نشده و به فلج بلز یا بل مبتلا می باشد، آزمایشاتی انجام می دهد. این آزمایشات شامل موارد زیر می شوند:

1. مشاهده وضعیت صورت

   ابتدا میزان تغییرات صورت، افتادگی صورت، کج شدن صورت و ناهماهنگی بین طرفین را مورد بررسی قرار داده و سپس با لمس کردن صورت، میزان شل شدن، منقبض شدن و ضعف عضلات را نیز تشخیص می دهد.

2. حرکت دادن عضلات به صورت های متفاوت

   بعد از مشاهده و لمس صورت، ممکن است از فرد بخواهد که عضلات صورت را تکان دهد و چهره را به صورت ناراحت، شاد، عصبی و... در بیاورد. با این حرکت می تواند میزان ناتوانی عضلات و ضعف آن ها را بسنجد.

3. نوار عضله (الکترومیوگرافی)

   بعد از بررسی میزان ضعف و از کارافتادگی عضلات صورت جهت تشخیص آسیب و اختلال ایجاد شده در عصب ها و همچنین میزان اختلال، از تست الکترومیوگرافی یا همان نوار عضله استفاده کرده و میزان فعالیت عصب های عضلات و ماهیچه های صورت را به طور دقیق اندازه می گیرد. البته گاهی فلج بلز و علائم ایجاد شده خفیف بوده و پزشک نیازی به انجام تست الکترومیوگرافی نمی بیند. پزشک اکثرا در موارد متوسط و یا شدید از این تست استفاده کرده و بعد از تشخیص، میزان آسیب دیدگی عصب، میزان احتمال بازگشت و حتی محل این عارضه را نیز بررسی می کند. حتی در بعضی از مواقع ممکن است از نوار مغز نیز استفاده کند. چرا که با استفاده از نوار مغز می تواند میزان آسیب دیدگی مغز و یا اختلال مغزی را نیز مشخص کند. (این تست معمولا باید چند روز بعد از آسیب دیدگی صورت و بروز علائم انجام شود.)

4. تصویر برداری

   یکی دیگر از روش هایی که برای تشخیص این عارضه می تواند به پزشک کمک کند، استفاده از روش های مختلف عکس برداری از جمله عکس برداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی می باشد. عکس برداری از صورت می تواند فشار وارد شده به عصب و علت آسیب و فشردگی عصب را نیز مشخص کند و همچنین در صورت وجود تومور، غده و یا شکستگی جمجمه، پزشک را از این عوارض مطلع سازد.

  روش های درمان فلج بلز 

 فلج بلز نیز با علائم و نشانه هایی همراه است که پزشک با توجه به این نشانه ها و با استفاده از روش های درمانی مختلف به درمان بیمار می پردازد. روشهای درمان فلج بلز شامل درمان های زیر می شوند:

1. درمان فلج بلز با دارو

   یکی از بخش های درمانی هر عارضه ای استفاده از داروهای مخصوص با دوز های مشخصی است که پزشک معالج برای بیمار تجویز کرده و بیمار با مصرف منظم آن می تواند به بهبود وضعیت سلامت خود کمک کند.

   • کورتیکواستروئیدها

     مصرف داروهای ضد التهاب قوی مانند پردنیزون، موجب کاهش تورم صورت و کاهش درد و تورم عصب های صورت شده و در نهایت اجازه می دهد تا عصب بدون فشار و خیلی راحت در مسیر استخوان مربوطه قرار بگیرد.

   • داروهای آنتی‌ویروس

     این دارو نقش آنتی ویروسی داشته و به جلوگیری از ابتلا به بیماری های ویروسی و تشدید این عارضه کمک می کند و همچنین در مقابل ویروس ها مقاومت کرده و در نهایت به بهبود افراد مبتلا به فلج بل کمک می کند. گاهی ‌اوقات پزشک بعد از بررسی وضعیت فرد و در صورت شدید بودن عارضه، داروهای والاسیکلوویر (Valtrex) یا آسیکلوویر را همراه با پردنیزون، تجویز خواهد کرد.

2. درمان فلج بلز با فیزیوتراپی و تمرین درمانی

   فیزیوتراپی و توانبخشی از دیگر روش های موثر در درمان فلج بلز بوده و می تواند موجب بهبود وضعیت صورت از جمله تعادل و توازن در صورت، تقویت عضلات صورت، بهبود افتادگی و شل شدگی عضلات صورت، ایجاد تقارن در طرفین صورت، تسکین و کاهش درد در نواحی مختلف صورت، پشت گوش و همچنین سر شود. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های دستی و غیر دستی فیزیوتراپی و همچنین با استفاده از حرکات و تمرینات خاص، متنوع و کاربردی صورت، به افزایش گردش خون در بافت ها، سلول های عصبی و عضلات صورت کمک کرده و در نهایت موجب حرکت عضلات و تقویت آن ها و همچنین کاهش درد صورت می شود. در ادامه با چندین روش کاربردی و موثر فیزیوتراپی در درمان فلج بلز آشنا خواهید شد:

   1. حرکات و تمرینات ورزشی مخصوص صورت

      بخش مهمی از روش ها و تکنیک های درمانی فیزیوتراپی جهت بهبود مبتلایان به فلج بلز به تمرینات و ورزش های مناسب صورت در کلینیک فیزیوتراپی اختصاص دارد. در رابطه با این تمرینات باید گفت، در صورتی که فرد در مراحل حاد فلج بلز باشد، این ورزش ها می تواند به کاهش مدت زمان و دوره بهبود کمک کند و بیمار در اسرع وقت بهبود یابد. همچنین در مراحل مزمن نیز این ورزش ها موجب بهبود عملکردهای عضلانی صورت شده و به افزایش دامنه حرکتی عضلات، بروز احساسات با چهره، تغییر عضلات و کاهش تورم و افتادگی عضلات صورت کمک می کنند. ورزش های صورت در ابتدا توسط فیزیوتراپیست انجام شده و در صورتی که فیزیوتراپیست تشخیص دهد که بیمار می تواند به تنهایی این ورزش ها را انجام دهد، بعد از ارائه آموزش و برنامه ورزشی اجازه انجام این تمرینات را به بیمار خواهد داد. تکنیک های ورزش ارائه شده در خصوص درمان فلج بلز عبارتند از:
      1. حرکات دهان و فک
      2. بازو بسته کردن چشم ها
      3. باز و بسته کردن لب ها
      4. باد کردن صورت و لپ ها و بازگشت به حالت عادی
      5. چرخاندن لب ها و عضلات اطراف آن ها
      6. اخم کردن و بالا و پایین انداختن ابروها
      7. تغییر حالت چهره به شکل غمگین، شاد، عصبی و...
      8. لبخند زدن با دهان بسته و باز
      9. کشیدن پلک ها با استفاده از انگشتان هر دو دست
      10. تکان دادن عضلات زیر چشم با استفاده از دو انگشت
      11. کشش عضلات صورت از مرکز بینی به طرفین
      12. کشش پیشانی با استفاده از دو انگشت هر دست (به سمت بالا و پایین و همچنین طرفین)
      13. چپ و راست بردن دهان، عضلات اطراف آن و همچنین فک
      14. کشیدن ابرو ها به سمت بالا توسط دو انگشت
      15. بالا کشیدن بینی همراه با چروک کردن آن
      16. کشیدن ابرو و پلک به طور هم زمان از سمت بالا و پایین (در جهات مخالف)

   2. ماساژ دادن

      یکی از تکنیک های بسیار موثر در درمان افتادگی و شل شدن عضلات صورت، ماساژ به حالت های مختلف می باشد. فیزیوتراپیست با ماساژ صورت موجب بهبود جریان و گردش خون در عضلات شده و به کاهش تورم و همچنین اکسیژن رسانی بهتر به بافت ها موجب بهبود شل شدگی و افتادگی عضلات می شود. ماساژ های صورت می تواند به شکل های ضربه ای، ضربه ای در مرکز، ورز دادن با انگشت، نوازش و ... انجام شوند. از تکنیک های ماساژ می توان به تکنیک های زیر اشاره کرد:
      • ماساژ stroking از وسط صورت به سمت گوش
      • ماساژ finger kneading بدون کشش عضلات
      • لرزش vibration با نوک انگشت

   3. جریان فارادیک

      در این تکنیک فیزیوتراپیست با اعمال جریان فارادیک به هیپرتونی مداوم عضلات صورت پرداخته و در نهایت موجب انقباض و سفت شدن عضلات شل شده و افتاده صورت می شود و به بهبود وضعیت صورت بیمار کمک می کند.

   4. جریان گالوانیک

      یکی دیگر از جریان های مورد استفاده در فیزیوتراپی عضلات صورت، جریان گالوانیک می باشد. این روش درمانی به صورت منقطع انجام شده و موجب تکانش سریع عضلات صورت می گردد. به دنبال این اتفاق عضلات شل شده و افتاده صورت سفت و منقبض شده و وضعیت افتادگی و ضعف عضلات صورت بهبود می یابد.

   5. لیزر تراپی

      یکی از روش های کاربردی و موثر در درمان عارضه فلج بلز، لیزرتراپی می باشد. لیزرتراپی با لیزر کم توان و لیزر پرتوان به بهبود عملکرد عصب های صورت، کاهش درد و همچنین التهابات صورت کمک کرده و موجب بهبود و ترمیم عصب های آسیب دیده می شود. در صورتی که افتادگی صورت و درد خفیف و یا متوسط باشد، بیشتر از لیزر کم توان استفاده شده و در صورت حاد بودن وضعیت بیمار فیزیوتراپیست از لیزر پرتوان استفاده می کند. (همچنین این روش درمانی به فعال سازی آنژیوژنز نیز کمک می کند.)

   6. بیوفیدبک

      آموزش ها و خدماتی که جهت بهبود وضعیت عضلات صورت و همچنین کاهش و التیام درد و تورم صورت به بیمار ارائه می شود، بخش بازخورد یا همان بیوفیدبک می باشد و فیزیوتراپیست به منظور التیام بیمار، از این آموزش ها و خدمات استفاده می کند.

   7. دیاترمی

      دیاترمی (درمان با اعمال حرارت) از دیگر روش های فیزیوتراپی بوده که در آن امواج با طول موج کوتاه به داخل بافت های صورت نفوذ پیدا کرده و موجب بهبود وضعیت فلج بلز، شل شدگی و افتادگی عضلات و همچنین کاهش درد و افزایش تحرک عضلات و متابولیک شده و در نهایت به انقباض عضلات صورت و برگشتن صورت به حالت عادی خود کمک می کنند.

   8. مادون قرمز

      مادون قرمز و اعمال آن به صورت به روش های مختلف انجام شده و موجب افزایش جریان و گردش خون در بافت ها و عضلات صورت می شود. در نهایت با افزایش گردش خون به بهبود درد و تورم عضلات صورت کمک کرده و می تواند به درمان افتادگی و شل شدگی عضلات صورت فرد مبتلا به فلج بلز کمک کند.

   9. تکنیک کابات

      در این تکنیک، فیزیوتراپیست عضلات صورت را از دو طرف و به یک اندازه کشیده و موجب تقویت عضلات، تحرک بهتر عضلات و همچنین بهبود شل شدگی و یا سفتی ناگهانی و بیش از حد عضلات صورت می شود. این تکنیک نیز مانند میم درمانی به بهبود ابراز احساسات با چهره کمک می کند.

   10. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی

       یکی دیگر از تکنیک های مورد استفاده در درمان وضعیت صورت و عارضه فلج بلز، استفاده از تحریکات الکتریکی عصبی عضلانی و جریان های الکتریکی محرک عصبی می باشد. این تکنیک به تقویت عضلات صورت کمک کرده و منجر به تاخیر آتروفی عضلانی می شود. به طور معمول فیزیوتراپیست زمانی از این تکنیک استفاده می کند که بیمار در مرحله مزمن فلج بلز قرار گرفته باشد.

   11. میم درمانی

       این روش درمانی به بهبود وضعیت جمع شدگی عضلات صورت و همچنین انقباض و سفت شدن ناگهانی عضلات کمک کرده و با تمرکز بر روی عضلات صورت، حرکات آن به شکل های مختلف و با هماهنگی بین طرفین صورت موجب بهبود عضلات، تحرک بهتر عضلات و همچنین بهبود شل و یا سفت شدن بیش از حد عضلات صورت می گردد و به وضعیت بهبود صورت بیمار کمک می کند. (این تکنیک به بهبود ابراز احساسات فرد به کمک چهره و تغییر حالت چهره کمک می کند.)

3. درمان فلج بلز با ترزیق بوتاکس

   یکی از روش های درمانی که علاوه بر زیبایی می تواند به شل شدن عضلات بیش از حد منقبض شده صورت کمک کند و موجب کاهش انقباض این عضلات شود، تزریق بوتاکس به قسمت آسیب دیده و فلج شده صورت است. تزریق بوتاکس می تواند در صورتی که عضلات سالم بیش از حد در حال فعالیت هستند، به کاهش فعالیت این عضلات و ایجاد تعادل در عضلات صورت نیز کمک کند.

4. درمان فلج بلز با جراحی

   جراحی، به منظور بهبود وضعیت صورت بیمار مبتلا به فلج بلز از گزینه های آخر و نادری بوده که پزشک به بیمار پیشنهاد می کند. این روش در صورتی که وضعیت صورت بسیار حاد باشد و با انجام فیزیوتراپی هیچ بهبودی صورت نگیرد، توسط جراحان زیبایی و ارتوپدی انجام گرفته و علاوه بر ترمیم و بازسازی عضلات آسیب دیده صورت و همچنین بافت های عصبی، به زیبایی و ایجاد تقارن و هماهنگی در صورت می پردازد. این جراحی به چندین صورت انجام می گیرد:

   1. ترمیم عصب

      معمولا رایج ترین و موثرترین نوع جراحی ترمیم عصب آسیب دیده صورت بوده و این روش جراحی در شاخه جراحی های میکروسکوپی قرار می گیرد.

   2. انتقال ماهیچه

      انتقال عضله به همراه عصب متصل به آن و قرار دادن آن در ناحیه آسیب دیده، از دیگر روش های جراحی مبتلایان به فلج بلز می باشد.

   3. انتقال عصب

      یکی از روش های جراحی صورت افراد مبتلا به فلج بلز، در حالی که عصب ترمیم نشود، انتقال عصبی از جمجمه و اتصال آن به عصب آسیب دیده می باشد. با این کار عصب آسیب دیده، مجددا به فعالیت خود ادامه می دهد.

   4. عمل میکروسکوپی

      در این حالت جراح با برداشتن پوشش از روی عصب و باز کردن آن، فشار از روی عصب را برداشته و به بهبود وضعیت عصب های صورت کمک کرده و موجب بهبود بیمار می شود.

سوالات متداول

1. فلج بلز بیشتر در چه کسانی اتفاق می افتد؟

   در رابطه با آمار مبتلایان به فلج بلز و اینکه چه کسانی بیشتر دچار این عارضه می شوند، باید گفت، این عارضه بین زنان و مردان به صورت یکسان ایجاد شده و معمولا در افراد بین سنین ۱۵ تا ۶۰ بیشتر رخ می دهد. افراد مبتلا به بیماری هایی از جمله قند خون بالا (دیابت)، افراد مبتلا به عفونت های ریه، افراد باردار و همچنین کسانی که در بین اعضای خانواده خود سابقه این عارضه را داشته اند، بیشتر از دیگر افراد در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. ناگفته نماند، افراد مبتلا به بیماری های ویروسی از جمله ویروس های آبله، سرخک، زونا، ایدز و... نیز بیشتر از دیگر افراد به این عارضه مبتلا می شوند.

2. آیا امکان بازگشت مجدد این عارضه (فلج بلز) وجود دارد؟

   در رابطه با بازگشت مجدد فلج بلز باید گفت در اکثر موارد، این عارضه فقط یک بار اتفاق افتاده و بعد از درمان کاملا بر طرف می گردد. اما از بین هر ۱۴ نفر بیمار مبتلا به فلج بلز، امکان بازگشت مجدد فلج بلز در یک نفر وجود داشته و ممکن است بعد از درمان این عارضه، بعد از گذشت چندین سال مجددا فرد به فلج بلز مبتلا شود. در صورتی که یکی از بستگان بیمار به طور مجدد دچار این عارضه شده باشد، امکان ابتلای مجدد بیمار نیز بیشتر خواهد شد.

3. آیا فلج بلز موجب ایجاد اختلال در مغز و یا بدن می شود؟

   در رابطه با این موضوع باید گفت، فلج بلز نوعی اختلالات ایجاد شده موضعی در صورت بوده و فقط بخشی از عضلات و عصب صورت را درگیر می کند. در حالتی که فرد به فلج بلز مبتلا شده باشد، نشانه هایی از جمله بی حسی، ضعف، افتادگی عضلات و... در نواحی صورت ایجاد می شود. اگر این علائم نواحی دیگری از بدن را در گیر کنند، حتما باید به پزشک مراجعه شود. چرا که این علائم نشان دهنده فلج بلز نبوده و از عارضه دیگری خبر به می دهد.