چکیده مطلب
آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا در برخی مواقع حالمان بسیار خوب است و احساس شادی و خوشحالی می‌کنیم و در برخی موارد دیگر حال ناخوش و احساس غم و ناراحتی داریم اما علت آن را نمی‌دانیم؟
آیا هورمون سروتونین را می‌شناسید؟ این هورمون همان ماده‌ای است که توسط بدن تولید می‌شود و میزان آن در خون بر خلق و خوی افراد تاثیر می‌گذارد و باعث ایجاد احساس خوش و یا ناخوش در آن‌ها می‌شود. این هورمون زمانی خطرناک می‌شود که عارضه‌ای به نام سندرم سروتونین را ایجاد می‌کند. آیا تا به حال نام این سندرم به گوشتان خورده است؟
در این مطلب قصد داریم درباره این هورمون و سندرمی که ممکن است بر اثر آن به وجود آید و همچنین علل، علائم، راه‌های تشخیص و درمان آن صحبت کنیم. پس با کلینیک فیزیوتراپی رامتن همراه باشید.
سروتونین چیست؟
سروتونین که به هورمون شادی معروف است، هورمونی می‌باشد که با هدف کنترل خلق و خو، اشتها و همچنین میل جنسی توسط بدن ترشح می‌شود. این هورمون نوعی ماده شیمیایی است که توسط سلول‌های عصبی بدن برای انتقال سیگنال‌های عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیگنال‌ها به بدن می‌گویند که چگونه کار کند.
این هورمون بر مغز و سایر سیستم‌های بدن تاثیر گذاشته و در بسیاری از عملکرد‌های بدن نقش دارد. سروتونین نه تنها بر خلق و خو بلکه بر گوارش، جریان خون، تنفس، کیفیت خواب و حتی میزان گرسنگی افراد نیز تاثیر گذار است. متعادل بودن سطح این هورمون در بدن خلق و خو و حال خوب فرد را به دنبال دارد، سطوح پایین این آن میتواند باعث ایجاد احساس افسردگی شود و بالا بودن میزان آن در بدن میتواند منجر به عوارضی شود که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
سندرم سروتونین چیست؟
سندرم سروتونین که به آن مسمومیت سروتونین نیز گفته می‌شود، عارضه‌ای می‌باشد که به دلیل بالا بودن بیش از حد میزان هورمون سروتونین در بدن به وجود می‌آید.
این سندرم اولین بار در دهه 1960 و پس از معرفی اولین داروهای ضد افسردگی تشخیص داده شد. امروزه نیز داروهای بسیار زیادی که می‌توانند بر میزان سروتونین تاثیر بگذارند، در دسترس هستند و مورد استفاده افراد قرار می‌گیرند. از جمله این داروها میتوان به داروهایی که برای درمان سر دردهای میگرنی، افسردگی و کنترل درد مورد استفاده قرار می‌گیرند، اشاره کرد. تجمع بیش از حد سروتونین در بدن میتواند باعث بروز این سندرم شود و فرد را به عوارضی که می‌توانند خفیف تا شدید باشند، دچار کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه داروهای خود را با مشورت پزشک مصرف نمایید.
شایع ترین علائم سندرم سروتونین چیست؟
این سندرم میتواند با علائم خفیف تا شدید همراه باشد. علائم آن ممکن است بلافاصله پس از مصرف داروی جدید و یا افزایش دوز داروی قبلی ایجاد شوند. در برخی از موارد سندرم سروتونین میتواند خطرناک و تهدید کننده زندگی فرد باشد به همین دلیل توصیه می‌شود در صورتی که علائم زیر را مشاهده کردید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید و درباره علائم خود با ایشان صحبت کنید.
- تغییرات خلقی
- احساس گیجی
- احساس تب
- عرق کردن و لرزیدن
- گشاد شدن مردمک‌های چشم
- بالا رفتن ضربان قلب
- بالا رفتن فشار خون
- سفتی عضلات به ویژه عضلات پاها
- اسهال
- سیخ شدن موی بدن
- از بین رفتن هماهنگی بین عضلات بدن
- حالت تهوع
- هذیان گویی و توهم
- پریشانی و بی قراری
علائم شدید زیر ممکن است منجر به مرگ فرد شوند:
- تشنج
- بی هوشی
- ضربان قلب نامنظم
- تب شدید
تشخیص سندرم سروتونین
هیچ گونه آزمایش خاصی برای تشخیص این سندرم وجود ندارد و همچنین هیچ آزمایشی به تنهایی نمی‌تواند وجود این سندرم را نشان دهد. پزشک معالج با انجام معاینات فیزیکی، بررسی علائم و سابقه پزشکی و همچنین بررسی داروها و مکملهایی که بیمار مصرف می‌کند، میتواند به وجود این سندرم پی ببرد. علاوه بر این ممکن است انجام آزمایش‌هایی از قبیل آزمایش CBC، کشت خون و ... توسط پزشک معالج تجویز شود.
درمان سندرم سروتونین
نوع درمان این بیماری به شدت علائم آن بستگی دارد. در صورت خفیف بودن علائم این بیماری، قطع مصرف داروهایی که باعث افزایش سطح سروتونین در بدن شده اند، درمان مناسبی خواهد بود. اما در صورت شدید بودن علائم آن، نیاز به انجام پیگیری و بررسی‌های دقیق‌تر و جدیتری خواهد بود و ممکن است فرد برای انجام این پیگیری‌ها در بیمارستان بستری شود و با توجه به علت و شدت آن ها اقدامات درمانی لازم انجام می‌شود. در ادامه راه‌های درمان این عارضه را معرفی می‌کنیم:
-
مصرف داروهای شل کننده ماهیچه
مصرف برخی داروها باعث برطرف کردن سفتی عضلات، تشنج و همچنین کاهش بی قراری در بیمار می‌شود. این داروها شامل داروهایی از جمله لورازپام و دیازپام می‌باشند. -
مصرف داروهای مسدود کننده سروتونین
مصرف داروهایی از قبیل سیپروهپتادین با هدف مسدود کردن سروتونین میتواند از موارد موثر در درمان این بیماری باشد. -
استفاده از اکسیژن و تزریق مایع وریدی
برای نگه داشتن میزان سروتونین در سطح عادی در خون استفاده از ماسک اکسیژن میتواند نقش موثری داشته باشد. علاوه بر این انجام تزریق مایعات وریدی به برطرف کردن بی آبی بدن و پایین آوردن تب بیمار کمک می‌کند. -
مصرف داروهای کنترل کننده ضربان قلب و فشار خون
برای کاهش فشار خون و همچنین کنترل ضربان قلب مصرف داروهایی از قبیل ازمولول (برویبلوک) یا نیتروپروساید (نیتروپرس) تجویز می‌شود. علاوه بر این در صورتی که بیمار فشار خون پایینی داشته باشد، داروی فِنیل اِفرین (نئوسینفرین) یا اِپی نفرین (آدرنالین، اِپی پن) میتواند به بالا بردن و کنترل آن کمک کند. -
استفاده از ابزارهایی برای فلج کردن ماهیچه‌ها، لوله تنفسی و دارو
زمانی که بیمار دچار تب شدید شده باشد ممکن است به کار بردن این گزینه‌های درمانی تجویز شود.
علل ابتلا به سندرم سروتونین
این سندرم ممکن است بر اثر هر یک از موارد زیر رخ دهد:
- تداخل دارویی بین دو دارو و یا بیشتر از موارد موثر در ایجاد این بیماری هستند.
- مصرف بیش از حد داروهایی که باعث بالا رفتن سطح سروتونین در خون می‌شود.
- مصرف مواد مخدر و روانگردان از جمله اکستازی، کوکائین و LSD میتواند در ابتلا به این سندرم نقش داشته باشد.
- داروهایی که برای درمان صرع، پارکینسون، میگرن مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین داروهای ضد درد و ضد تهوع از دیگر موارد موثر در ابتلا به این عارضه می‌باشند.
سوالات متداول
-
کدام بیماریها ممکن است علائمی مشابه با سندرم سروتونین نشان دهند؟
بیماریهایی از قبیل مشکلات هورمونی، عفونتها و سندرم بدخیم نورولپتیک علائمی مشابه با علائم سندرم سروتونین دارند. -
چگونه میتوان از بروز سندرم سروتونین پیشگیری کرد؟
از مصرف خود سرانه هر نوع دارویی خودداری کنید. علاوه بر این زمانی که برای درمان هر نوع بیماری به پزشک مراجعه میکنید، لیست داروها و مکملهایی را که مصرف میکنید را در اختیار ایشان قرار دهید. -
خطرات سندرم سروتونین کداماند؟
از خطرات این بیماری میتوان به اختلال در عملکرد اعصاب و عضلات بر اثر بهم خوردن تعادل الکترولیتهای موجود در خونی که آن ها را کنترل میکنند، آسیب دیدن ریه و کلیهها، امکان خونریزی بر اثر اختلال در انعقاد خون، آسیب دیدن قلب به دلیل نامنطم شدن ضربان آن و تب بالا و طولانی مدتی که میتواند حیات فرد را به خطر اندازد، اشاره کرد.
