اسپاسم عضلانی پا (گرفتگی پا): علائم، تشخیص + بهترین روش درمان

چکیده مطلب

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که دچار گرفتگی عضلات پا شده باشید. این عارضه بسیار شایع است و اغلب افراد ممکن است آن را تجربه کرده باشند.
موارد مختلفی از جمله انجام فعالیت‌های سنگین، ایستادن به مدت طولانی و ... در ایجاد آن نقش دارند که البته در اغلب اوقات با استراحت و انجام ماساژهای ساده برطرف می‌شود.
اما گاهی ممکن است این گرفتگی‌های عضلانی پا به طور مکرر رخ دهند و شرایط آزار دهنده‌ای را برای فرد ایجاد کنند. آیا در این صورت بیمار باید این مسئله را جدی بگیرد؟
در این مطلب قصد داریم که اطلاعاتی را به طور کامل و جامع درباره این عارضه و علل ایجاد آن، روش‌های تشخیص علل و راه‌های درمان هریک از آنها، راه‌های پیشگیری از ایجاد گرفتگی عضلات پا، زمان مراجعه به پزشک و نقش فیزیوتراپی در بهبود آن را ارائه دهیم. علاوه بر این 3 تمرین ورزشی مفید برای رفع این عارضه را آموزش داده‌ایم. پس تا انتهای این مطلب با رامتن همراه باشید.

اسپاسم پا چیست؟

اسپاسم یا گرفتگی عضلات پا مشکل شایعی است که در آن عضلات به طور غیر ارادی و ناگهانی منقبض، سفت و دردناک می‌شوند. این مشکل می‌تواند هم در ساق و هم در ران پا رخ دهد، اما اغلب، افراد آن را در ساق پای خود تجربه می‌کنند. گاهی ممکن است فرد پس از بهبود اسپاسم پا، تا چند ساعت در پای خود درد و حساسیت داشته باشد.
این مشکل معمولاً علت جدی و نگران ‌کننده‌ای ندارد، با این حال در صورتی که بیش از حد تکرار شود، لازم است که فرد به پزشک مراجعه نماید تا علت آن تشخیص داده شده و درمان مورد نیاز تجویز گردد.

علائم اسپاسم پا

گرفتگی عضلات پا می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:

1. گرفتگی ساق پا که بر اثر انقباض (کوتاه شدن) غیرارادی عضله ساق ایجاد می‌شود و درد ناگهانی در آن قسمت به وجود می‌آورد.
2. بیشتر گرفتگی‌های پا در ساق پا و پس از آن در ران رخ می‌دهند.
3. مدت زمان گرفتگی عضلات پا می‌تواند از چند ثانیه تا 10 دقیقه طول بکشد. به طور معمول مدت زمان گرفتگی عضلات ران بیشتر از سایر عضلات پا طول می‌کشد.
4. 4در طول یک دوره گرفتگی، عضلات آسیب دیده سفت و دردناک شده و پاها و انگشتان پا سفت می‌شوند.
5. پس از رفع گرفتگی، ممکن است تا چند ساعت در پاهای خود درد و حساسیت داشته باشید.

روش‌های تشخیص علت اسپاسم پا

پزشک معالج برای تشخیص علت گرفتگی عضلات پا ابتدا سؤالاتی را درمورد اینکه آیا این گرفتگی به طور ناگهانی رخ می‌دهد یا خیر؟ مدت زمان ماندگاری آن چقدر است؟ پس از انجام فعالیت خاصی بروز می‌کند؟ و ... می‌پرسد و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
همچنین در صورت نیاز ممکن است انجام آزمایش‌های خون و ادرار را نیز تجویز نماید تا بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود و علت ایجاد این عارضه مشخص گردد.

روش‌های درمان اسپاسم پا

با توجه به علت و شدت گرفتگی عضلات پا ممکن است هریک از درمان‌های زیر برای کمک به بهبودی آنها پیشنهاد شود:

1. درمان‌های اولیه اسپاسم عضلات پا

   با استفاده از روش‌های ساده‌ای که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، می‌توانید به بهبود اسپاسم پای خود کمک کنید:

   • استفاده از پد حرارتی

     

     گرما به شل شدن عضلات و افزایش گردش خون کمک می‌کند، بنابراین می‌توانید یک پد گرم را روی عضلات گرفته پای خود قرار دهید و یا آن را درون آب گرم قرار دهید.

   • مصرف مقادیر کافی آب

      

     نوشیدن مقادیر کافی آب برای پیشگیری از دهیدراته شدن بدن و گرفتگی عضلات آن لازم است.

   • داشتن رژیم غذایی سالم

     

     داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن به بهبود شرایط عضلات و اعصاب بدن کمک کرده و در رفع اسپاسم پا نقش مؤثری دارد.

   • ماساژ

     

     ماساژ دادن عضلات گرفته و منقبض شده باعث شل شدن آنها و افزایش گردش خون در آن ناحیه می‌شود و به این ترتیب گرفتگی آنها را رفع می‌کند.

2. درمان‌های پزشکی اسپاسم عضلات پا

   پزشک معالج پس از تشخیص علت اسپاسم و گرفتگی عضلات پا ممکن است هریک از درمان‌های زیر را توصیه کند:

   • دارو درمانی

     

     بر اساس علت ایجاد اسپاسم پا، پزشک معالج ممکن است مصرف برخی داروها را تجویز نماید که از میان آنها می‌توان به داروهای شل کننده عضلات و همچنین داروهای ضد درد اشاره کرد.

   • فیزیوتراپی

     

     پزشک معالج بر اساس نیاز بیمار ممکن است فیزیوتراپی را به تنهایی و یا به صورت ترکیبی با درمان‌های دیگر برای کمک به بهبود سریع‌تر بیمار تجویز نماید. فیزیوتراپیست‌ها پس از بررسی شرایط بیمار، روش مناسب و تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان او را پیشنهاد می‌دهند و تا زمانی که بیمار به بهبودی کامل دست یابد همراه او خواهند بود. در ادامه چند روش مؤثر در فیزیوتراپی که می‌توانند برای درمان این عارضه به کار روند را معرفی کرده و به طور مختصر توضیحاتی را درباره هریک از آنها ارائه داده‌ایم:

     • اولتراسوند تراپی

       

       در اولتراسوند تراپی، فیزیوتراپیست ژل کوپلینگ انتقال را بر روی موضع تحت درمان می‌زند و سپس پروب دستگاه را بر روی آن ناحیه حرکت می‌دهد. امواج دستگاه به درون بافت‌های نرم نفوذ کرده و بر اثر ارتعاشاتی که ایجاد می‌کند، گرمایی درون بافت‌ها به وجود می‌آید که به شل شدن عضلات کمک می‌کند. علاوه بر این گردش خون نیز در آن ناحیه بهبود پیدا می‌کند و اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به عضلات آن قسمت می‌رسد و به این ترتیب گرفتگی عضلات برطرف می‌شود.

     • شاک ویو تراپی

       

       فیزیوتراپیست برای انجام این روش درمانی ابتدا ژلی را بر روی پوست ناحیه تحت درمان بیمار قرار می‌دهد و سپس پروب دستگاه را بر روی آن حرکت می‌دهد. امواج تولید شده توسط این دستگاه به بافت‌های بدن منتقل شده و موجب افزایش سرعت بازسازی سلول‌های آنها و همچنین افزایش گردش خون در آن قسمت شده و به این ترتیب به بهبود آسیب دیدگی آنها و رفع درد، التهاب و گرفتگی عضلات کمک می‌کنند.

     • الکترو تراپی با TENS

       

       در الکترو تراپی الکترودهایی بر روی ناحیه تحت درمان قرار داده می‌شود که جریان عبوری از آنها عضلات را تحریک می‌کند. این روش مسدود کردن مسیر پیام‌های درد به سمت مغز، به کاهش و تسکین درد کمک می‌کند. اکترو تراپی همچنین در بهبود گردش خون و افزایش اکسیژن رسانی و رساندن مواد مغذی به عضلات تحت درمان بسیار مؤثر است و به این ترتیب موجب تسریع برطرف شدن گرفتگی و اسپاسم عضلات می‌شود.

     • مگنت تراپی

       

       در مگنت تراپی از امواج مغناطیسی برای اهداف درمانی استفاده می‌شود. این امواج به بهبود تعادل بدن و تقویت آن کمک می‌کنند. این امواج همچنین موجب بهبود گردش خون در عروق و مویرگ‌های کوچک بدن شده که این امر نه تنها موجب رساندن اکسیژن و مواد مغذی بیشتر به عضلات تحت درمان و تحریک متابولیسم سلولی و کاهش محیط اسیدی می‌شود، بلکه سموم را نیز از بدن دفع کرده و به این ترتیب به رفع گرفتگی عضلات کمک می‌کند.

     • لیزر سرد

       

       یکی از روش‌های مؤثر در از بین بردن دردها و گرفتگی‌های عضلانی استفاده از درمان لیزر سرد است. در فیزیوتراپی از لیزر سرد برای کمک به بهبود درد و مشکلات بافت‌های مختلف از جمله رفع گرفتگی و اسپاسم عضلات استفاده می‌شود. نور متمرکز لیزر بر روی متابولیسم سلول‌های بدن و همچنین گردش خون و لنف تأثیر می‌گذارد و به بهبود اسپاسم عضلات کمک می‌کند.

     • ماساژ درمانی

       

       امروزه ماساژ به عنوان یک روش درمانی و به طور تخصصی توسط فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌شود. وارد کردن فشارهای کنترل شده بر روی عضلات تحت درمان به افزایش گردش خون در آنها و همچنین رفع تنش و شل شدنشان کمک می‌کند. علاوه بر این در افزایش تولید اندورفین که خاصیت تسکین درد دارد نیز مؤثر است.

     • تمرین درمانی

       

       انجام تمرینات ورزشی کششی به افزایش انعطاف پذیری عضلات و همچنین تقویت آنها و بهبود گردش خون بدن کمک می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها با در نظر گرفتن شرایط بیمار، برنامه تمرینی مختص او را طراحی می‌کنند و قدم به قدم همراه او در انجام تمرینات همراه خواهند بود تا از انجام صحیح آنها و رسیدن بیمار به بهبودی کامل اطمینان حاصل کنند.

تمرین ورزشی برای رفع اسپاسم پا

یکی از راه‌های مؤثر در بهبود و کاهش گرفتگی‌های عضلانی ساق پا انجام تمرینات ورزشی کششی است. در این بخش 3 تمرین ورزشی را به این منظور آموزش داده‌ایم. هر یک از این سه حرکت کششی را سه بار انجام دهید و هر بار 10 ثانیه نگه دارید:

1. کشش ساق پا ایستاده

   • رو به دیوار بایستید و دست‌ها را تا ارتفاع قفسه سینه بالا آورده و کف دست‌ها را روی دیوار قرار دهید.
   • پای راست خود را به سمت جلو بیاورید و زانو را خم کنید، و پای چپ را در حالت صاف به سمت عقب بکشید.
   • هر دو پای خود را محکم بر روی زمین بگذارید. بدون اینکه از کمر خم شوید یا پاشنه‌های خود را از روی زمین بلند کنید، به سمت جلو خم شوید، زانوی راست خود را خم کنید تا بدن به سمت دیوار حرکت کند.
   • این تمرین را برای سمت دیگر بدن نیز تکرار کنید.

2. کشش ایستاده همسترینگ

   • یک صندلی را روبروی دیوار قرار دهید.
   • در حالتی که پایتان صاف و کشیده است، پاشنه پای خود را بر روی آن قرار دهید.
   • بدن خود را از ناحیه لگن به سمت جلو خم کنید.
   • بالاتنه خود را کاملاً صاف و پای چپ خود را محکم روی زمین نگه دارید.
   • این تمرین را با پای مخالف نیز تکرار کنید.

3. کشش ساق پا و همسترینگ نشسته

   • بر روی سطح صاف بنشینید و هر دو پای خود را در حالت صاف و کشیده قرار دهید.
   • کمر خود را صاف نگه دارید و از ناحیه لگن به سمت جلو خم شوید و انگشتان پا یا ساق پای خود را بگیرید.

تفاوت اسپاسم با کرامپ عضلانی

کرامپ معمولاً در افراد سالم رخ می‌دهد، در حالی که بروز اسپاسم مربوط به وجود اشکال در دستگاه اعصاب مرکزی و محیطی می‌باشد.
هر دوی اینها گرفتگی عضلات هستند، اما از نظر پاتولوژیک و بیماری زایی تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه دقیق‌تر به توضیح این تفاوت‌ها می‌پردازیم:

1. اسپاسم می‌تواند عضلات و مفاصل را درگیر کند، در حالی که کرامپ تنها عضلات را درگیر می‌کند.
2. اسپاسم می‌تواند کوتاه مدت و بلند مدت باشد، در حالی که کرامپ چند ثانیه تا چند دقیقه است.

علل ایجاد اسپاسم پا

اسپاسم و گرفتگی عضلات پا می‌تواند بر اثر عوامل ناشناخته (ایدیوپاتیک) و یا بر اثر عوامل دیگری مانند ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شود. به طور کلی می‌توان موارد زیر را از علل اسپاسم پا دانست:

1. یکی از مواردی که ممکن است در حین خواب باعث اسپاسم و گرفتگی عضلات پا شود، فعالیت عصبی غیر طبیعی است.
2. گاهی این عارضه بر اثر فعالیت‌های سنگین و وارد شدن فشار زیاد به عضلات پا مانند زمانی که فرد فعالیت ورزشی شدید انجام می‌دهد، اتفاق می‌افتد.
3. ایجاد اختلال در خونرسانی به عضلات پا از دیگر عللی است که موجب ایجاد اسپاسم در آنها می‌شود.
4. با افزایش سن، طول تاندون‌ها کوتاه شده و این امر عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کوتاه شدن زیاد تاندون‌ها از دیگر علل ایجاد اسپاسم پا و گرفتگی عضلات آن می‌باشد.

علل گرفتگی ثانویه پا

اسپاسم یا گرفتگی ثانویه پا بر اثر عواملی مانند بیماری زمینه‌ای و یا موارد دیگری که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد ایجاد می‌شود:

1. بارداری

   اضافه وزن ناشی از بارداری باعث وارد شدن فشار زیاد به عضلات پا می‌شود و این امر باعث ایجاد گرفتگی در آنها می‌شود.

2. ورزش

   افراد اغلب این نوع گرفتگی را پس از ورزش کردن و هنگام استراحت تجربه می‌کنند.

3. بیماری اعصاب

   برخی بیماری‌های عصبی مانند بیماری نورون حرکتی یا نوروپاتی محیطی بر اعصاب عضلات پا تأثیر گذاشته و موجب اسپاسم یا گرفتگی در آنها می‌شوند.

4. بیماری‌های کبد

   ایجاد بیماری‌های کبد و درست کار نکردن آن باعث انباشته شدن سموم در خون شده که این اتفاق بر عضلات تأثیر گذاشته و باعث اسپاسم آنها می‌شود.

5. عفونت

   از دیگر علل ایجاد این نوع اسپاسم ابتلا به عفونت‌های باکتریایی از قبیل کزاز می‌باشد.

6. مواد سمی

   قرار گرفتن بدن در معرض مواد سمی از جمله سرب و جیوه در سطوح بالا می‌تواند باعث ایجاد این عارضه شود.

7. دهیدراته یا کم آب بودن بدن

   عدم مصرف آب به مقدار کافی و کاهش سطح آن در بدن باعث کم شدن میزان املاح در بدن شده و در نتیجه آن اسپاسم‌های عضلانی رخ می‌دهند.

8. مصرف برخی داروها

   از عوارض برخی داروها مانند استاتین و فوروزماید می‌تواند گرفتگی عضلات باشد.

9. استفاده از کفش نامناسب

   پوشیدن کفش‌های غیر استاندارد و یا پاشنه بلند باعث وارد شدن فشار زیاد به عضلات پا و گرفتگی آنها می‌شود.

زمان مراجعه به پزشک

اگر فقط گهگاهی دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوید، جای نگرانی نبوده و نیازی به تشخیص پزشکی نیست. اما گاهی گرفتگی عضلات پا ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی تر باشد که در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه نمایید. این حالات عبارت‌اند از:

1. این گرفتگی بیش از 10 دقیقه طول بکشد و علی‌رغم ورزش بهبود نیابد.
2. مکرراً گرفتگی عضلات پا داشته باشید یا آن‌قدر دردناک باشد که خواب شما را مختل کند و روز بعد نتوانید به طور طبیعی فعالیت کنید.
3. عضلات پاهای شما در حال کوچک شدن یا ضعیف شدن باشند.
4. گرفتگی عضلات پس از تماس شما با مواد سمی یا عفونی ایجاد می‌شود، به عنوان مثال، اگر بریدگی آلوده به خاک باشد که گاهی اوقات می‌تواند باعث عفونت باکتریایی مانند کزاز یا پس از قرار گرفتن در معرض عناصری مانند جیوه یا سرب ایجاد شود.

پیشگیری از اسپاسم پا

 

انجام اقدامات ساده زیر می‌تواند به پیشگیری از ایجاد گرفتگی و اسپاسم عضلانی پا کمک کند:

1. کفش مناسب و استاندارد بپوشید.
2. در طول شبانه روز از مصرف مقادیر کافی آب غفلت نکنید.
3. رژیم غذایی سالم و مقوی داشته باشید تا مواد معدنی، ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی مورد نیاز را به بدن خود برسانید.
4. انجام حرکات کششی را در برنامه روزانه خود داشته باشید.
5. از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
6. شدت فعالیت‌های ورزشی خود را آهسته و به صورت تدریجی افزایش دهید.

سؤالات متداول

1. آیا فیزیوتراپی می‌تواند در درمان اسپاسم پا مفید باشد؟

   بله. یکی از روش‌های مؤثر در بهبود گرفتگی عضلات پا مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی و مشورت با فیزیوتراپیست‌های متخصص در این باره و دریافت درمان‌های مناسب است.

2. آیا اسپاسم عضلات پا می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل جدی باشد؟

   در اغلب موارد این عارضه بر اثر مشکل خاصی اتفاق نمی‌افتد و جای نگرانی ندارد، اما در صورتی که فرد به طور مکرر آن را تجربه کند، برای مدت طولانی باقی بماند، با درد همراه باشد و فعالیت فرد را مختل کند، می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل جدی باشد و بهتر است هرچه زودتر برای یافتن علل ایجاد آن و دریافت درمان‌های لازم به پزشک مراجعه کرد.

3. مصرف کدام داروها می‌توانند در ایجاد اسپاسم عضلات پا نقش داشته باشد؟

   برخی از داروها که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد می‌توانند موجب ایجاد اسپاسم پا شوند:

   • دیورتیک‌ها

     این نوع داروها که برای درمان بیماری‌هایی از قبیل فشار خون بالا، نارسایی قلبی و برخی از انواع بیماری‌های کلیوی تجویز می‌شوند، باعث دفع زیاد آب بدن می‌شوند.

   • استاتین‌ها

     این داروها برای درمان بالا بودن میزان کلسترول خون بیماران تجویز می‌شوند.

   • رالوکسیفن

     این دارو در زنان یائسه برای جلوگیری از پوکی استخوان تجویز می‌گردد.

   • نیفدیپین

     مصرف نیفدیپین برای درمان بیماری‌هایی مانند پدیده رینود و همچنین آنژین توصیه می‌شود.

   • اسید نیکوتینیک

     این دارو برای درمان بالا بودن کلسترول خون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
     در صورتی که دچار گرفتگی عضلات پا شده‌اید و فکر می‌کنید دارویی که در حال مصرف آن هستید باعث ایجاد آن شده است به طور خودسرانه مصرف آن را متوقف نکنید و بهتر است که با پزشک معالج خود در این باره مشورت نمایید، زیرا ممکن است با تنظیم و تغییر دوز مصرفی این مشکل برطرف شود.