قوز کمر (کیفوز) | علل، علائم، تشخیص، انواع و روشهای درمان

آیا به طرز نشستن و ایستادن خود اهمیت می دهید؟ تابحال دچار برآمدگی در ستون فقرات و پشت خود شده اید؟ ستون فقرات ناحیه حساس و آسیب پذیر و البته بسیار مهم و کاربردی در بدن انسان محسوب می شود. این ناحیه می تواند دچار آسیب های خفیف و شدیدی شود. گاهی جا به جایی یک مهره می تواند در اکثر نقاط بدن اختلال ایجاد کند. یکی از این عارضه ها کیفوز یا همان قوز و برآمدگی در پشت بدن و ستون فقرات است که علاوه بر مختل کردن فعالیت های فرد بر اندام و شکل ظاهری تاثیر گذاشته و موجب کاهش اعتماد به نفس می شود. جالب است بدانید این عارضه بیشتر به شکل نشستن و ایستادن و طرز صحیح قرارگیری مهره ها و استخوان های ستون فقرات مربوط می باشد و اکثر افرادی که دچار این عارضه می شوند، به نشستن، ایستادن و خوابیدن خود توجه نمی کنند. در این مقاله شما را با کیفوز و انواع آن، علت و علائم ایجاد آن آشنا کرده و بهترین درمان ها و روش های آن را به شما معرفی خواهیم کرد.

قوز کمر (کیفوز) چیست؟

در حالت نرمال و طبیعی پشت انسان حدود 30 تا 35 درجه قوس داشته و به شکل منحنی می باشد. هنگامی که ستون فقرات به طور غیر طبیعی دچار انحراف می شود، در ناحیه کمر و پشت ستون فقرات یک قوس غیرطبیعی به وجود می آید که معمولا با سفتی و درد همراه است. این پدیده، کیفوز یا همان قوز می باشد. این عارضه علاوه بر اینکه در شکل ظاهری بدن ناهماهنگی ایجاد می کند، می تواند باعث بروز بیماری ها و ناراحتی های دیگر در ستون فقرات، پشت، گردن، کمر و... شود.

علل ایجاد کیفوز

عارضه کیفوز یا همان قوز و انحنای بیش از حد در ستون فقرات، به دلایل مختلفی ایجاد می شود. این دلایل عبارتند از:

1. بد نشستن، بد ایستادن و بد خوابیدن
2. ژنتیک و مادرزاد
3. بیماری های اسکلتی و آسیب ها
4. رشد نامتوازن استخوان ها
5. جوش نخوردن درست و صحیح مهره ها
6. فشار بیش از حد و دائم به ستون فقرات و پشت

علائم ایجاد کیفوز

هنگامی که عارضه کیفوز و قوز در پشت و ستون فقرات فرد اتفاق می افتد، نشانه ها و علائمی در بدن انسان پدیدار می شوند. علائم کیفوز عبارتند از:

1. گردی در شانه ها
2. افتادگی و خم شدن بدن به سمت جلو
3. دردهای ملایم در ناحیه کمر و پشت
4. سفتی و خشکی در ستون فقرات
5. حس خستگی و در بدن
6. پدیدار شدن قوز و برآمدگی در پشت بدن
7. گرفتگی و اسپاسم عضله های پشت ران یا همسترینگ

تشخیص عارضه کیفوز

بعد از مشاهده علائم و نشانه های ذکر شده در بدن فرد و مراجعه به پزشک، پزشک طی انجام چندین آزمایش و بررسی وضعیت ستون فقرات و بدن بیمار، به درمان آن می پردازد. روش های تشخیصی این عارضه عبارتند از:

1. مشاهده وضعیت بدن فرد( برآمدگی در پشت)
2. تست آدامز یا همان خم شدن فرد از کمر به سمت جلو
3. لمس ناحیه ستون قفرات
4. مشخص کردن محدوده حرکتی با توجه به میزان حرکت بیمار به طرفین و چرخیدن بدن
5. بررسی وضعیت عصبی از جمله درد، ضعف، گرفتگی های عضلانی، بی حسی و..
6. انجام آزمایش هایی از جمله رادیو گرافی و عکس برداری با اشعه ایکس به منظور بررسی میزان انحراف و بدشکلی مهره ها
7. ام آر ای: برای بررسی دقیق تر ( در صورتی که نخاع تحت فشار باشد، این آزمایش انجام می شود.)

فیلم آشنایی با کیفوز یا قوز پشتی

انواع کیفوز

این عارضه با توجه به علت ایجاد آن به چهار نوع تقسیم بندی می شود:

1. کیفوز پوسچرال یا وضعیتی

   یکی از شایع ترین و رایج ترین ترین نوع کیفوز در ستون فقرات، کیفوز وضعیتی بوده که به طور معمول در سنین نوجوانی اتفاق افتاده و با قوز کردن و قرار گیری اندام در حالت نامناسب همراه می باشد. این نوع کیفوز، هیچ گونه ارتباطی با ناهنجاری های ساختاری شدید در ستون فقرات فرد نداشته و معمولا به شکل گرد و هموار است. در اکثر مواقع این نوع کیفوز با قرار گرفتن ستون فقرات بیمار در حالت مناسب و صحیح به هنگام ایستادن و نشستن برطرف شده و درمان می شود.

2. کیفوز شوئرمن

   یکی دیگر از انواع کیفوز، شوئرمن بوده که با رشد نامتوزان استخوان ها در ستون فقرات اتفاق افتاده و باعث ایجاد شکلی غیر طبیعی در ستون فقرات می شود. در این کیفوز، در ستون فقرات ناحیه مهره های جلویی به یکدیگر نزدیک شده و مهره های عقبی از هم دور شده و جدا می شوند. در این حالت فاصله و فضای خالی دیسک کم شده و در نهایت در بالا و پشت بدن یک برآمدگی غیرطبیعی ایجاد می شود. آنچه در مورد این نوع کیفوز لازم است بدانید این است که اگر قبل از رشد کامل، اسکلت و استخوان ها درمان نشود، تنها راه درمان آن جراحی خواهد بود.

3. کیفوز در اثر بیماری و سوابق بیماری

   گاهی عارضه کیفوز و انحراف ستون فقرات به دلیل وجود بیماری های دیگر اتفاق می افتد. افرادی که به بیماری هایی از جمله پوکی استخوان و یا دژنره شدن دیسک ها مبتلا هستند، بیشتر دچار این نوع کیفوز می شوند. همچنین این بیماری به همراه عوارض و بیماری هایی از جمله دیستروفی عضلانی، نرمی استخوان، فلج مغزی و...نیز می تواند اتفاق بیفتد.

4. کیفوز و قوز مادرزادی

   کیفوز و قوز در ستون فقرات و پشت بدن می تواند منشاء مادرزادی و ژنتیکی داشته باشد. هنگامی که جنین در رحم مادر خود قرار دارد، اگر رشد به طور طبیعی صورت نگیرد و استخوان ها درست شکل نگیرند و یا مهره ها خوب به هم جوش نخورند، در پشت و ستون فقرات جنین، انحنا و قوز به وجود خواهد آمد.

روش های درمان قوز کمر

بعد از مشاهده علائم ایجاد شده در ستون فقرات و پشت بیمار و بررسی وضعیت قوز و کیفوز، پزشک با توجه به میزان و شدت کیفوز و انحنای ستون فقرات، سن بیمار، نوع کیفوز و همچنین سن رشد و تعداد سال های باقی مانده تا تکمیل رشد اسکلتی، به درمان عارضه پرداخته و به کارگیری بهترین روش درمانی به بهبودی سریع بیمار کمک می کند. این درمان ها عبارتند از:

1. درمان های اولیه

   بعد از مبتلا شدن به عارضه کیفوز در مرحله اول پزشک چندین راه درمانی ساده را در اختیار بیمار می گذارد. این در حالتی است که شدت عارضه خفیف باشد. البته انجام این روش ها در کنار دیگر روش های درمانی از جمله فیزیوتراپی نیز موثر خواهد بود. این درمان ها عبارتند از:

2. فیزیوتراپی برای درمان کیفوز

   بخش مهمی از توانبخشی و درمان های فیزیوتراپی به تکنیک های خاصی اختصاص دارد که با استفاده از دستگاه های متنوع و نوین انجام می گیرند. فیزیوتراپیست با توجه به شدت کیفوز و نوع آن، بعد از ارائه برنامه ورزشی و نرمشی مناسب، روش ها و متدهای درمانی مناسب و موثری را تنظیم کرده و سپس جلسات درمانی خود را طبق آن و برای درمان کیفوز و انحنای بیش از حد ستون فقرات، به بیمار ارائه می دهد. تمامی این روش ها به کمک دستگاه های پیشرفته و متنوع، کاهش درد و تورم، جلوگیری از عارضه و آسیب های بعدی، کاهش و درمان خشکی و گرفتگی و همچنین به بهبود وضعیت ستون فقرات بیمار کمک می کنند. این تکنیک ها عبارتند از:
   1. کایروپراکتیک: ماساژ با دست به صورت دوار
   2. تحریکات الکتریکی: استفاده از جریان الکتریکی تنس و انتقال آن به نواحی آسیب دیده
   3. اولتراسوند تراپی: استفاده از جریان الکتریکی با استفاده از دستگاه اولتراسوند و انتقال آن به بدن توسط الکترودها
   4. مگنت تراپی: ایجاد میدان مغناطیسی در بدن
   5. استفاده از امواج شورت ویو دیاترمی: استفاده از امواج الکترومغناطیسی و درمان بافت ها
   6. تیپینگ: استفاده از روش های باندینگ و کش یا نوارها طبی
   7. درای نیدلینگ: استفاده از سوزن و فرو کردن آن در نواحی حساس بدن ( نقاط ماشه ای)
   8. گرما درمانی: استفاده از گرما و انتقال آن به ناحیه آسیب دیده به منظور افزایش گردش خون و کاهش گرفتگی عضلانی

3. جراحی کیفوز

   هنگامی که وضعیت انحنای ستون فقرات بسیار شدید باشد و نتوان کیفوز را با درمان هایی از جمله فیزیوتراپی درمان کرد، پزشک اقدام به جراحی می کند. مواردی از جمله برآمدگی بیش از 70 درصد، پیشرفت خمیدگی، عدم تعادل و انجام فعالیت های روزمره، علائم عصبی مانند درد و خارش و... باعث انجام جراحی می شود. این جراحی حدود 4 الی 12 ساعت با توجه به روش جراحی و وضعیت فرد طول می کشد و درصد موفقیت آن به طور معمول بسیار زیاد است. در اکثر مواقع پزشک می تواند به طور کامل ستون فقرات را راست کرده و عارضه کیفوز را بهبود ببخشد. روش های جراحی کیفوز عبارتند از:
   1. استئوتومی: اصلاح بد شکلی و بهبودی وضعیت استخوان ها.
   2. پیچ و پلاک گذاری و جوش دادن ستون فقرات: پزشک با استفاده از کار گذاشتن پیچ و پلاک، استخوان ها را در جای مناسب خود قرار داده و فیکس می کند.
   3. کیفوز پلاستی با بالن: روشی مخصوص و کم تهاجمی برای درمان کیفوز که با یک برش کوچک انجام می شود. در این جراحی از یک بالن مخصوص استفاده شده و جراح آن را در مهره شکسته شده وارد می کند.

تمرینات ورزشی برای درمان کیفوز

بخشی از درمان ها به تمرینات نرمشی و ورزشی اختصاص دارد. فیزیوتراپیست با توجه به شدت عارضه و نوع آن، از ورزش ها و نرمش های تقویتی و کششی مناسب برای درمان انحنای بیش از حد ستون فقرات و عارضه کیفوز استفاده کرده و یک برنامه جامع درمانی و ورزشی تنظیم می کند و به بیمار ارائه می دهد. انجام این تمرینات به افزایش دامنه حرکتی، انعطاف پذیری، کاهش درد و تورم، خشکی و بی حسی، ضعف و گرفتگی عضلات و... کمک کرده و همچنین از بروز آسیب های شدید تر و یا بازگشت مجدد آسیب ها جلوگیری می کند. در نهایت فیزیوتراپیست با استفاده از این تکنیک های ورزشی در کلینیک فیزیوتراپی به عملکرد بهتر و بهبود سریع تر شانه می پردازد. این تمرینات ورزشی عبارتند از:

1. کشش قفسه سینه: برای انجام این تمرین ابتدا در حالی که یک سمت بدن به طرف دیوار قرار گرفته ایستاده و بازوی خود را بالا بیاورید. سپس کف دست خود را روی دیوار گذاشته و صورت خود را مخالف جهت بازویی که بالا قرار دارد بچرخانید. این تمرین را با هر دو طرف بدن انجام دهید.
2. کشش کمر: انجام کشش در کمر، به وسیله میله بارفیکس انجام می گیرد. در این حالت باید یک قلاب محکم به میله بارفیکس آویزان کرده و سپس بدن را شل و آزاد کنید و از آن آویزان شوید. این کشش را حدود 30 ثانیه حفظ کرده و سپس به حالت عادی خود برگردید.
3. شنا روی زمین: برای انجام این تمرین ابتدا رو به شکم، روی زمین دراز بکشید. دستان خود را به طور موازی با یکدیگر و به طور صاف و کشیده به سمت جلو برده و پاهای خود را نیز به صورت کشیده و صاف به عقب ببرید. خیلی آرام دستان خود را طوری که کف دست رو به زمین باشد، از زمین فاصله داده و بلند کنید.( باید ناحیه بالای ران تا شکم روی زمین قرار بگیرد.) عضلات باسن را منقبض کرده و 10 ثانیه در این حالت بمانید. سپس به حالت عادی برگردید. کمی استراحت کرده و مجددا این تمرین را انجام دهید.(15 بار )
4. پکینگ شانه: ابتدا بدن را شل کرده و به صورت صاف بایستید. عضلات شکم را منقبض کرده و حدود 2 ثانیه نگه دارید. این حرکت را حدود 10 بار تکرار کنید.( در هر حرکت کمی فشار احساس خواهد شد.)
5. تخته از پهلو: در این تمرین ابتدا باید رو به یک سمت از بدن خود و به پهلو روی زمین قرار گرفته و بدن را مانند یک خط صاف و کشیده بر روی زمین قرار دهید. سپس قسمت ساعد دستان خود را زیر شانه قرار داده و با کمک آن بدن خود را از روی زمین بلند کنید. باید گردن و ستون فقرات کشیده، صاف و هم تراز نگه داشته شوند. حدود 30 ثانیه صبر کنید و دوباره به وضعیت سابق خود برگردید. این تمرین را با هر دو سمت بدنتان انجام دهید.
6. تخته از جلو: ابتدا روی زمین و رو به شکم دراز بکشید. سپس نیم تنه ی فوقانی خود را از سطح زمین بلند کنید. در این حرکت باید کف دستان شما روی زمین قرار گرفته و انگشتان دست رو به جلو، صاف و کشیده قرار بگیرند. (به جای این وضعیت می توانید آرنج را خم کنید و ساعد را روی زمین قرار دهید.) عضلات شکم را منقبض و فشرده کنید تا تعادلتان حفظ شده و از ایجاد قوس در ستون فقرات جلوگیری شود. حدود 30 ثانیه در این حالت بمانید و خیلی آرام زمان انجام این تمرین را بیشتر کنید.
7. پل با باسن: برای انجام این تمرین ابتدا در حالی که روی زمین دراز کشیده اید روی کمر قرار بگیرید و کف هر دو پای خود را صاف و هم اندازه با عرض باسن روی زمین قرار دهید. سپس زانوهایتان را خم کرده و عضلات باسن را فشرده و منقبض کنید. باسن را از روی زمین بلند کرده و چند ثانیه در این وضعیت بمانید. حدود 15 بار این تمرین را تکرار کنید.
8. فوم غلتان: این حرکت همراه با تنش عمیق در بافت های عضلانی باعث تسکین درد بافت های عضلانی می شود. ابتدا یک فوم غلتان را روی زمین قرار داده و باسن خود را روی آن قرار دهید.( باید غلتک به آرامی و از ناحیه پایین کمر به سمت شانه ها حرکت داده و متوقف شود.) عضلات شکم را منقبض و سفت کنید. سپس همانطور که پاهایتان به جلو و عقب ببرید. این حرکت را حدود 30 ثانیه و یا ده مرتبه انجام دهید.
9. حرکت یکصد: برای انجام این تمرین ابتدا باید روی زمین و روی کمر قرار گرفته و دست های خود را به طوری که کف دستها به سمت زمین و رو به پایین قرار بگیرند، در دو طرف بدن خود قرار داده بکشید. سپس زانوهای خود را با زاویه 90 درجه خم کنید و به سمت بالا ببرید. (عمل بازدم انجام داده و درحالی که ستون فقرات خود را کمی خم کرده اید، سر و نیم تنه فوقانی را به سمت بالا بیاورید.) دستهای خود را همانطور که روی زمین قرار گرفته اند، کمی از زمین فاصله داده و بلند کنید. حدود 15 ثانیه دستان خود را به سمت بالا و پایین تکان دهید. می توانید در صورت توانایی بدون خم کردن زانوها نیز این حرکت را انجام دهید.
10. حرکت دست ها به شکل هاT- l-Y: برای انجام این حرکت ابتدا روی نیمکتی به حالت درازکش بر روی شکم قرار گرفته و دستان خود را صاف و کشیده به سمت زمین بیاورید.( باید کف دست رو به زمین قرار بگیرد.) سپس در همان حالت صاف و کشیده، دست ها را طوری که موازی بدن باشند، به سمت سر و بالا بیاورید. در این حالت شکل T در بدن ایجاد می شود. برای حالت بعد، دست های خود را تحت زاویه 45 درجه از یکدیگر دور کرده و باز کنید تا شکل Y ایجاد شود. سپس خیلی آرام دستها را در جهت زمین ببرید و برای انجام مرحله بعدی و ساختن حرف T در حالی که کف دستهایتان رو به زمین قرار گرفته، خیلی آرام دستها را از هم دور کرده و باز کنید. چند ثانیه در این حالت مانده و سپس به حالت عادی برگردید.( این حرکات را پشت سرهم انجام داده و بعد از هر ست 3 تایی کمی استراحت کنید.)
11. هالتر زیر بغل: با هر دست خود یک دمبل را گرفته و یا از هالتر استفاده کنید. سپس زانوهایتان را شل کنید و ران ها را تا جایی که ممکن است رو به جلو خم کنید. سپس قسمت بالایی ساق پا را تاجای ممکن به حالت افقی نزدک کرده و همانطور که پشت بدنتان صاف است، قفسه سینه را به سمت بالا نگه دارید. حالا هر دو دمبل را در امتداد بدنتان به طرف بالا ببرید و تا جایی که می توانید بکشید و نگه دارید.( هنگام بالا و پایین بردن دمبل ها شانه ها به سمت عقب کشیده شده و همچنین پایین می آیند.)
12. خم کردن چانه: برای انجام این تمرین ابتدا بایستید و یا در حالی که نشسته ای مقابل خود را ببینید. چانه را موازی با سطح زمین قرار داده و با بازدم آن را در جهت سینه خم کنید. سپس با عمل دم، چانه را بلند کرده و این حرکت را مجددا از اول انجام دهید. این تمرین برای بهبود کیفوز توراسیک توصیه می شود.

عوارض کیفوز

کیفوز می تواند در صورت درمان نشدن، به مرور زمان علاوه بر ایجاد دردهای شدید در ناحیه پشت بدن، موجب بروز عوارض دیگری نیز شود که این عوارض عبارتند از:

1. مشکلات تنفسی

   در صورتی که کیفوز حاد و شدید باشد و درمان به موقع صورت نگیرد، ممکن است فرد دچار اختلالات تنفسی شود، چرا که این عارضه موجب فشار داخلی ریه ها شده و با فشردگی ریه ها تنفس فرد سخت تر خواهد شد.

2. مشکلات گوارشی

   اگر کیفوز حاد شود ممکن است به قسمت گوارشی فرد نیز آسیب برساند و موجب فشردگی دستگاه گوارش شود. این اتفاق موجب رفلکس اسیدی شدید شده و در بلع نیز اختلال ایجاد می کند.

3. مشکلات عملکردی

   مشکلات عملکردی از عوارض شایع کیفوز بوده که به دلیل ضعف عضلات کمر و گردن و همچنین دردهای شدید پشت بدن ایجاد شده و موجب سختی و دشواری حرکت کمر و بدن می شود.

4. مشکلات ظاهری

   از دیگر عوارض شایع این عارضه می توان به ظاهر نامتناسب و بد ظاهری اشاره کرد. افرادی که دچار کیفوز می شوند در صورت شدید بودن کیفوز، دچار بد ظاهری و خمیدگی و قوز شدید در پشت بدن می شوند. به همین دلیل اعتماد به نفس آن ها نیز کاهش یافته و دچار افسردگی و انزوا می شوند.

سوالات متداول

1. آیا می توان از مبتلا شدن به عارضه کیفوز جلوگیری کرد؟

   با انجام ندادن برخی از ورزش های مضر که باعث خم شدن بدن می شود و همچنین به حداکثر رساندن حجم استخوان ها با ورزش های مناسب می توان تا حدودی از ابتلا به کیفوز جلوگیر کرد. ناگفته نماند طرز صحیح نشستن، ایستادن و انجام فعالیت ها نیز تاثیر بسزایی در پیشگیری از ابتلا به عارضه کیفوز دارد.

2. چه ورزش هایی برای افراد مبتلا به عارضه کیفوز مضر می باشد؟

   همانطور که انجام ورزش می تواند در بهبود و تقویت عضلات نقش بسزایی داشته باشد می تواند موجب آسیب های جدی و همچنین خطرات احتمالی در بدن شود. افرادی که به عارضه کیفوز مبتلا هستند، نباید برخی از ورزش ها را انجام بدهند. این ورزش ها عبارتند از:
   • کرانچ ها
   • پرس سینه
   • کشش پارویی
   • کشش زانو
   • کشش عضلات همسترینگ
   • کشش عضلات کمر
   • فلای سینه
   • حرکات یوگایی که باعث خم شدن و دولا شدن بدن می شود.
   • تمرینات قلبی و عروقی که باعث خم شدن بدن می شود.

3. آیا جراحی کیفوز باعث متوقف شدن فعالیت های ورزشی به صوت دائم می گردد؟

   در جواب به این سوال باید گفت خیر، بعد از جراحی معمولا تا 4 الی 6 ماه نمی توان فعالیت های سنگین ورزشی انجام داد، اما بعد از بهبودی و با تشخیص فیزیوتراپیست و پزشک حدود 6 ماه بعد از جراحی می توان به فعالیت های ورزشی ادامه داد و هیچ توقف دائمی در انجام فعالیت ها و ورزش های حرفه ای نخواهد بود.