سردرد گردنی (سرویکوژنیک) | علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان

یکی از عارضه هایی که اکثرا به آن دچار می شویم، سردرد می باشد. فشار و استرس های شغلی و روزمره، بیماری هایی از جمله سرماخوردگی، آنفولانزا، آسیب هایی از جمله ضربه به سر در هنگام تصادف و فعالیت های ورزشی نامناسب از مواردی هستند که روزانه می توانند باعث ایجاد سردرد در فرد شوند. جالب است بدانید که سردرد ها نیز انواع مختلفی دارند و با علائم گوناگونی همراه هستند. یکی از این سردردها، سرویکوژنیک یا همان سردرد گردنی (Cervicogenic Headaches) می باشد. در این مقاله به طور کامل شما را با این نوع سردرد آشنا کرده و بهترین و موثرترین روش های درمانی آن را به شما ارائه خواهیم داد.

سردرد گردنی یا سرویکوژنیک چیست؟

یکی از دردهای پیچیده که به صورت نادر اتفاق افتاده و در سر احساس می شود، سردرد گردنی یا سرویکوژنیک می باشد. جالب است بدانید منشا این سردرد در ناحیه گردن و پشت سر بوده و نوع درد، ارجاعی می باشد. سردرد گردنی از سردرد های ثانویه بوده و بر اثر بیماری ها و اختلالات فیزیکی مختلفی ایجاد می شود.

سردرد گردنی چگونه ایجاد می شوند؟

سردردهای گردنی با بروز عوارض و مشکلاتی در نواحی گردن و ستون فقرات ایجاد می شوند. گردن از سه شاخه عصبی اصلی تشکیل شده است. این سه شاخه در کنار 3 مهره که سیگنال های حسی (دردها و..) را از طریق عصب سه قلو به مغز انتقال می دهند، قرار دارند. از آنجایی که بین دو سیستم عصبی، عصب سه قلو و سه شاخه عصبی اشتراکاتی وجود دارد، ممکن است مغز در پردازش سیگنال درد دچار اشتباه شود و در نتیجه به جای اینکه درد در گردن حس شود، در مغز احساس می شود. در نهایت فرد دچار درد در ناحیه سر می شود. در حقیقت می توان گفت این سردردها ناشی از همگرایی عصب های حسی ناحیه فوقانی گردن و عصب سه قلو می باشند.

علائم سردرد گردنی

سردردهای گردنی با علائم و نشانه های مختلفی همراه هستند. علائم سردرد گردنی عبارتند از:

1. کاهش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی گردن
2. متورم و تار شدن چشم
3. درد در شانه و بازو( یک طرف بدن)
4. دردی که از پشت گردن شروع شده و تا امتداد پیشانی، اطراف چشم و گوش انتقال می یابد.
5. تهوع و استفراغ
6. حالت گیجی
7. سردرد به همراه سرفه
8. تغییر در نوع سردرد
9. بی حسی در دست ها
10. سفت شدن و تورم گردن
11. خستگی و عدم خواب راحت

دلایل ایجاد سردرد گردنی

سردردهای گردنی به دلایل متفاوتی ایجاد می شوند. همانطور که قبلا اشاره شد، این سردردها از نوع سردردهای ثانویه بوده و بر اثر بیماری و عوارض دیگری ایجاد می شوند. این بیماری ها عبارتند از:

1. آسیب به مفصل آتلانتو-اکسیپتال (مفصلی که بین قسمت پایه جمجمه و اولین مهره گردن قرار گرفته است.)
2. فشار عصب نخاعی
3. آسیب به عضلات گردن
4. سرطان و تومورهای خوشخیم در ناحیه گردنی
5. آسیب به یک جزء ستون فقرات گردنی، مانند مهره، مفاصل صورت یا دیسک بین مهره‌ای
6. عارضه های مربوط به ستون فقرات
7. آسیب های مفاصل فاست در سوانح مختلف از جمله: شکستگی ها و دررفتگی ها
8. آسیب های ناشی از حرکت های مداوم و ناگهانی گردن ( این آسیب ها معمولاً در حوادث رانندگی اتفاق می افتد.)
9. عارضه آرتریت روماتوئید مفاصل فاست
10. دیسک کمر و پارگی در فیبروز آنولوس

تشخیص سردرد گردنی یا سرویکوژنیک

بعد از بروز علائم و نشانه های ذکر شده، فرد برای تشخیص و اطمینان از نوع عارضه و همچنین درمان آن به پزشک مراجعه کرده و سپس پزشک بعد از انجام بررسی های لازم با استفاده از روش ها و حرکات فیزیکی و همچنین انجام آزمایش های متعدد نوع و شدت عارضه را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. این روش ها عبارتند از:

1. حرکات فیزیکی گردن (خم کردن گردن به جلو، عقب و طرفین، چرخش گردن)
2. تصویربرداری با اشعه ایکس : روشی سطحی برای تشخیص ناحیه آسیب دیده
3. ام آر آی : دقیق ترین روش برای تشخیص آسیب های عمیق بافت های بدن
4. سی تی اسکن : روشی که در مواقع خاصی انجام شده و به ندرت به کار می رود.
5. تایید و تشخیص علت درد با انجام تزریق مهارکنند‌ه‌های عصبی

از آنجایی که بیماری های دیگری با علائم مشابه به سردرد گردنی وجود دارد، باید برای درمان صحیح این عارضه، تشخیص دقیق و درستی نیز صورت بگیرد. تکنیک ها و روش های تشخیص این عارضه عبارتند از:

1. تشخیص با الگومتر‌های فشاری : به دلیل تفاوت سطح آستانه درد ناشی از فشار در میگرن، سردرد تنشی و سردرد با منشاء گردن
2. تست Pupilometer: این تست در جهت اطمینان از وجود عارضه سردرد گردنی و به دلیل اختلالات اتونومیک انجام می گیرد.

روش های درمان سردرد گردنی

بعد از تشخیص دقیق عارضه و بررسی شدت و نوع آن، پزشک برای بهبود وضعیت بیمار و همچنین درمان آسیب های ایجاد شده اقدام به درمان کرده و بهترین روش های درمانی را تجویز می کند. روش های درمان سردرد گردنی عبارتند از:

1. دارو درمانی

   پزشک برای رفع علائم دردناک داروهای مختلفی را تجویز می کند. این داروها شامل داروهای ضد التهابی از جمله آسپرین و ایبوپروفن داروهای شل کننده عضلانی، ضد درد و ... می شوند.

2. تزریقات (بلوک های عصبی)

   پزشک با استفاده از تزریق داروهای بی حس کننده در سر و گردن، به تسکین و کاهش درد می پردازد.

3. تمرینات فیزیوتراپی و ورزشی

   بخش دیگری از درمان و فیزیوتراپی سردرد گردنی به تمرینات ورزشی اختصاص داده می شود. انجام این تمرینات نه تنها به تقویت عضلات گردن، افزایش انعطاف پذیری و همچنین بهبود عملکرد گردن و ستون فقرات کمک می کند، بلکه موجب کاهش و تسکین سردرد نیز می شود. چه قبل از انجام جراحی و چه بعد از انجام آن، تمرینات نرمشی و ورزشی به همراه دیگر تکنیک های درمانی فیزیوتراپی بسیار موثر می باشد. (این تمرینات توسط فیزیوتراپیست تنظیم شده و در اختیار بیمار قرار می گیرند.)
   1. خم کردن گردن به طرفین: ابتدا بدن خود را شل کرده و سپس همانطور که گردن و عضلات آن در حالت عادی و رها شده قرار گرفته اند، به آرامی گردن خود را به سمت شانه راست خم کنید.(کمی کشش در ناحیه چپ گردن احساس خواهید کرد.) نباید این حرکت را سریع و با خشونت انجام دهید. سپس دوباره گردن را راست کرده و به وضعیت اولیه برگردید. دوباره این تمرین را تکرار کنید و این بار گردن به سمت چپ خم کنید. این تمرین را چندین مرتبه و با مکث 1 الی 2 ثانیه انجام دهید.
   2. خم کردن سر در حالت خوابیده: روی زمین دراز بکشید. برای راحتی می توانید یک توپ نرم را پشت بدن و زیر گردن قرار دهید. سپس چانه خود را با کمک دستتان گرفته و در حالیکه که گردن در حالت عادی قرار دارد و عضلات کاملا آزاد هستند، سر خود را به سمت پایین آورده و به گردن بچسبانید. ( نباید سر از روی زمین بلند شود.) این تمرین را چندین مرتبه و به آرامی انجام دهید.
   3. تمرینات سر و گردن: روی زمین و بر روی شکم دراز بکشید. ساعد دستهایتان را روی زمین قرار داده و در همان حالت آرنج را بر روی شکم فشار دهید و بالا تنه خود را از روی زمین بلند کنید. ( باید قفسه سینه صاف باشد.) سپس چانه خود در جهت بالا و پایین حرکت دهید. بعد از اینکه این حرکت را چندین بار انجام دادید، همانطور که روی زمین قرار گرفته اید و در همان حالت قبل، سر خود را به طرفین حرکت دهید.
   4. خم کردن سر به عقب و جلو: درحالی که بدن خود را شل کرده اید و گردن و عضلات آن در حالت عادی و رها شده قرار گرفته اند، به آرامی گردن خود را سمت جلو خم کنید. (نباید این حرکت را سریع و با خشونت انجام دهید.) سپس دوباره گردن را صاف کرده و این بار گردن را رو به عقب خم کنید. به وضعیت اولیه برگردید و دوباره این تمرین را تکرار کنید.
   5. چرخش ملایم گردن: در حالت ریکلس قرار گرفته و خیلی آرام گردن را از یک سمت (راست) به سمت دیگر ببرید. تا جایی که می توانید گردن به راست و چپ بچرخانید. (این حرکت را به طور ملایم انجام دهید و به عضلات گردن فشار وارد نکنید.)
   6. قرار دادن توپ به پشت کول: روی زمین دراز بکشید و در قسمت پایین گردن (کول) یک توپ نرم کوچک قرار دهید. سپس دست چپ خود را بالا برده و به کمک آن سر را به آرامی به سمت راست خم کنید.( کمی کشش در ناحیه چپ گردن احساس خواهید کرد.) سپس دست دیگر را بالا برده و سر را به سمت چپ ببرید.( این بار در سمت راست گردن کشش احساس خواهید کرد.) این تمرین را چندین بار تکرار کنید.
   7. فشار دادن سر بر روی توپ: روی تخت قرار بگیرید. ابتدا روی شکم دراز بکشید و توپ کوچکی را زیر پیشانی خود قرار دهید. سپس به کمک سر خود بر روی توپ فشار وارد کنید. درحالی که روی تخت به پشت دراز کشیده اید، توپ را زیر سر قرار داده و سپس به کمک سر خود به آن فشار وارد کنید. درحالیکه به پهلو خوابیده اید، توپ در یک طرف سر قرار داده و به کمک سر آن را فشار دهید. این تمرین را با سمت دیگر بدن و سر نیز انجام دهید.

4. فیزیوتراپی

   توانبخشی و درمان ستون فقرات، گردن و سر که توسط تکنیک های غیر ورزشی و با استفاده از دستگاه های مختلف و متدهای خاص و نوین انجام می شود، بخشی از فیزیوتراپی می باشد. فیزیوتراپیست در کلینیک فیزیوتراپی برای انجام این تکنیک ها با توجه به میزان آسیب، میزان و شدت درد و دیگر عوارض و همچنین با بررسی وضعیت بیمار، برنامه مشخصی را تنظیم کرده و ارائه می دهد. تمامی این تکنیک ها بر روی بافت های آسیب دیده، تاثیر گذاشته و با تحریک آن ها به بازسازی و ترمیم آن و در نهایت بهبود بیمار وضعیت می پردازد. فیزیوتراپیست با استفاده از این متدها باعث افزایش گردش خون در بافت های آسیب دیده، افزایش دامنه حرکتی مفصل، کاهش و تسکین درد و... می شود. کلیه این تکنیک ها کاملا مطمئن و بی خطر بوده و هیچ عوارض خاصی به دنبال نخواهند داشت.

   1. تحریکات الکتریکی تنس

      فیزیوتراپیست در این روش با استفاده از قرار دادن الکترودهای کوچکی بر روی گردن و ستون فقرات (ناحیه آسیب دیده)، جریان برق کنترل شده ای را بر بدن منتقل کرده و در نهایت باعث ترشح اندروفین و کاهش درد و تسکین آن می شود.

   2. تراکشن

      در این روش فیزیوتراپیست با استفاده و از دست و یا دستگاه شروع به کشش ستون فقرات کرده و اگر مهره ها دچار جابجایی شده باشند، مهره ها را در جای مناسب خود قرار داده و در نهایت به بهبود وضعیت بیمار می پردازد.

   3. رادیو فرکانس

      در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از امواج رادیویی و انتقال آن به بافت های بدن موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده شده و در نهایت به بهبود وضعیت بیمار، افزایش گردش خون و کاهش درد کمک می کند.

   4. کایروپراکتیک

      فیزیوتراپیست در این روش با استفاده از دستان خود شروع به ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده کرده و به کاهش درد و تورم، افزایش گردش خون در بافت های آسیب دیده و همچنین بهبود وضعیت بیمار می پردازد.

   5. تحریکات مغناطیسی مغز(TMS)

      در این روش غیر تهاجمی فیزیوتراپیست با استفاده از یک صفحه تولید کننده میدان های مغناطیسی (در نزدیکی ناحیه سر) به تحریک سلول های مغزی پرداخته و درنهایت موجب انتقال امواج به نقاط مشخص شده و به بهود وضعیت سردرد و آسیب ها کمک می کند.

   6. استئوپاتی

      یکی از تکنیک های خاص دستی بوده و فیزیوتراپیست با ماساژ نقاط حساس و آسیب دیده (عضلات گردن و ستون فقرات) به افزایش گردش خون، تحریک بافت و در نهایت بهبود وضعیت آسیب می پردازد.

5. جراحی بسته (قطع عصبی)

   یکی از روش های درمانی برای درمان سردردهای گردنی، انجام جراحی بسته یا قطع عصبی می باشد. در این روش پزشک الکترودهایی را در ناحیه پشت سر یا گردن قرار می دهد. این الکترودها توسط یک سیم نازک به مولد پالس متصل شده و عصب را تحریک می کنند.

سوالات متداول

1. آیا می توان از عارضه سردرد گردنی یا سرویکوژنیک جلوگیری و پیشگیری کرد؟

   در پاسخ به این سوال باید گفت می توان تا حد کمی از سردرد گردنی جلوگیری کرد. با کنترل وزن و ورزش های تناسب اندام، درست نشستن و استفاده از موبایل، درست خوابیدن و عدم خم کردن بیش از حد گردن در هنگام کار با لب تاپ، مراقبت از کمر و درمان سریع دیسک کمر و.... میتوان تا حد کمی از سردرد گردنی جلوگیری کرد.

2. چه کسانی بیشتر دچار این نوع سردرد می شوند؟

   1. شغل و فعالیت ها: افراد شاغلی که فعالیت هایی از جمله آرایشگری مو، نجاری، رانندگی و....انجام می دهد و به طور مداوم و مکرر بر گردن خود فشار وارد می کنند، بیشتر از افراد دیگر دچار این نوع سردرد شده و یا ممکن است در معرض آن قرار بگیرند.
   2. قرار گیری سر در حالت نامناسب: افرادی که به طور مداوم با رایانه کار می کنند و در هنگام کار خود، سر را رو به جلو خم کرده و باعث ایجاد حالت نامناسب در سر و گردن می شوند، بیش تر از دیگر افراد دچار سردردهای گردنی می شوند. در این وضعیت در ناحیه فوقانی گردن، مهره ها تحت فشار قرار گرفته و عصب ها تحریک می شوند. این اتفاق در نهایت باعث ایجاد سردرد گردنی می گردد. اگر در مدت طولانی و به طور مکرر، سر و گردن در حالت نامناسب قرار بگیرند، نواحی سر و پشت گردن دچار کوتاهی و همچنین گره و باندهای سفتی می شوند که به لمس حساس می باشند.
   3. بانوان: این عارضه نیز مانند اکثر عوارض در زنان شایع تر بوده و بیشتر اتفاق می افتد.
   4. تحمل وزن اضافی: بانوانی که سینه های بزرگی دارند بیشتر در معرض اینگونه سردرد هستند، چرا که گردن وزن زیادی را تحمل کرده و متحمل فشار مداوم می شود، در نتیجه آسیب دیده و به مرور این آسیب باعث ایجاد سردردهای گردنی می گردد.
   5. آسیب به دیسک ‌های مهره ‌ای در اثر افزایش سن، التهاب مفاصل یا آسیب‌ دیدگی می‌تواند باعث ایجاد رشد استخوان اضافه در مهره شود. با رشد استخوان اضافه فضای موجود در ستون فقرات کاهش یافته و ممکن است به طور مستقیم بر عصب ها فشار وارد شود. این اتفاق موجب ایجاد فشار و تحریک اعصاب گردن و یا اکسیپیتال شده و در نهایت موجب ایجاد سردرد گردنی می شود.