دنده گردنی | علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان | سوالات متداول

بدن انسان همواره از بدو تولد درحال آسیب دیدن بوده و می تواند به دلایل متفاوتی دچار مشکل و عارضه شود. جنین از زمانی که در حال شکل گیری در رحم مادر است با توجه به موارد و عوامل مختلف از جمله عوامل ارثی و ژنتیکی می تواند، دچار آسیب های مختلفی شود. گاهی این آسیب ها به صورت خفیف اتفاق افتاده و گاهی موجب اختلال در کل سیستم بدن می شود. یکی از این عارضه های مادرزادی، دنده گردنی (Cervical rib) می باشد. در این مقاله شما را با این عارضه و علائم و همچنین بهترین و موثرترین روش های درمان فیزیوتراپی آن آشنا خواهیم کرد. برای اطلاع بیشتر از این عارضه تا پایان مقاله همراه ما باشید.

دنده گردنی چیست؟

بعضی افراد در پایینی ترین مهره گردن خود یا همان مهره هفتم گردن و بالای دنده اول سینه، یک دنده دارند. البته باید گفت اندازه این دنده همانند دیگر دنده ها نیست و بسیار کوچک می باشد. این دنده اضافی که معمولا در بدن و ستون فقرات گردنی تعداد کمی از افراد وجود دارد، دنده گردنی می باشد.

دنده گردنی چگونه موجب سندرم توراسیک اوت لت می شود؟

یکی از مهم ترین و شایع ترین علل ایجاد سندرم توراسیک اوت لت و یا ایجاد فشار در فضای توراسیک اوت لت، دنده گردنی می باشد. دنده گردنی موجب تنگ شدن فضای توراسیک اوت لت شده و در نهایت می تواند بر روی عروق و عصب هایی که از این ناحیه عبور می کنند، فشار وارد کند و موجب ایجاد ناراحتی و درد در این ناحیه شود. البته باید گفت سندرم توراسیک اوت لت فقط به دلیل دنده گردنی به وجود نمی آید و می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این دنده می تواند در یک سمت گردن و یا هر دو سمت گردن ایجاد شود و با وارد کردن فشار به فضای توراسیک اوت لت و تنگ شدن این فضا، موجب ایجاد ناراحتی و مشکلاتی در گردن (سندرم توراسیک اوت لت) و نواحی مرتبط با آن شود. البته این عارضه از هر ده نفر فقط در یک نفر اتفاق می افتد و از بیماری های نادر به حساب می آید.

علائم دنده گردنی

این عارضه با علائم و نشانه هایی همراه می باشد که گاهی در طول چند ساعت و گاهی بعد از گذشت یک هفته از زمان آسیب دیدگی گردن، ورزش، کار سنگین و... بروز یافته و معمولا در هنگام رانندگی، سشوار کشیدن و شانه زدن مو و درحالت کلی هر زمان که دست را بالای سر می بریم، احساس می شوند. این عارضه به دلیل آسیب و فشار در ناحیه عصب و شبکه عصبی بازویی در ۹۰ درصد موارد دچار علائم حسی و حرکتی در این ناحیه شده و حدود ده درصد نیز در ناحیه عروق ساب کلایون دچار فشار و آسیب می شود. از مهم ترین علائم دنده گردنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. احساس درد و تیر کشیدن در ناحیه اندام های فوقانی از جمله شانه بازو، گردن، کتف و ...
2. احساس گزگز و مور مور شدن پوست دست
3. احساس سنگینی در دست
4. دردی که در هنگام شب بیشتر شده و موجب بیداری و بی قراری بیمار می شود.
5. احساس سرما در دست
6. کاهش قدرت عضلانی اندام فوقانی
7. در صورتی که تمامی عصب های شبکه بازویی تحت فشار و آسیب قرار گرفته باشند، در نواحی سر، گوش، گردن، بالای قفسه سینه و تمامی اندام های فوقانی درد احساس می شود.
8. در صورتی که ورید ساب کلاوین دچار آسیب شده باشد و تحت فشار قرار بگیرد، ممکن است نواحی فوقانی بدن دچار کبودی و همچنین گزگز و درد شوند.
9. رنگ پریدگی دست، ضعف و ناتوانی در اندام فوقانی
10. کاهش دامنه حرکتی اندام فوقانی بدن بخصوص گردن و شانه

علل ایجاد دنده گردنی

دنده گردنی عارضه ای مادرزادی بوده و علل اصلی ایجاد آن نیز در اصل رشد بیش از حد و مادرزادی استخوان ها یا زوائد فیبری دنده ای در مهره هفتم گردن و در یک سمت یا هر دو سمت گردن می باشد. البته این عارضه می تواند در درجه خفیف باقی بماند و مشکلی برای فرد ایجاد نکند، اما در مواردی نیز می تواند موجب ایجاد ناراحتی و مشکل در نواحی گردن و اندام های فوقانی بدن شود. این عارضه به دلایل زیر می تواند شدید تر شود:

1. ضربه و فشار بیش از حد به گردن و مهره های آن
2. حمل وسایل سنگین با شانه (کوله پشتی و...)
3. طرز قرارگیری نادرست بدن و گردن ( بد ایستادن، بد نشستن و...)
4. ورزش های شدید و عجولانه
5. قرارگیری دست به مدت طولانی در بالای سر
6. کشیدگی های سینه و گردن
7. وجود تومور در فضای توراسیک اوت لت
8. اختلالات هورمونی (تغییر در هورمون های تیروئید، استروژن و..)
9. انحنای بیش از حد ستون فقرات یا اسکولیز
10. انجام کارهای مکرر بدون استراحت

تشخیص عارضه دنده گردنی

بعد از بروز و احساس علائم ذکر شده از جمله درد و ضعف دست ها، گردن و نواحی فوقانی بدن، فرد در جهت تشخیص عارضه و علت ایجاد این علائم و همچنین درمان آن و رهایی از ناراحتی و مشکلات ایجاد شده در نواحی فوقانی بدن، به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک نیز بعد از بررسی علائم و انجام چندین آزمایش علت عارضه، نوع عارضه و شدت آن را بررسی کرده و به درمان می پردازد. این آزمایشات عبارتند از:

1. گفت و گو با بیمار و بررسی سوابق: ابتدا پزشک علام بیمار را بررسی کرده و سوابق ابتلا به بیماری یا آسیب های قبلی را نیز بررسی می کند.
2. بررسی های فیزیکی و مشاهدات: پزشک با بررسی ناحیه دردناک و لمس آن میزان درد، گرفتگی، تورم، کبودی و ناراحتی ایجاد شده را بررسی می کند و سپس برای تشخیص دقیق تر اقدام به عکس برداری می کند.
3. قرار دادن اندام فوقانی در حالت خاص: پزشک به منظور نمایان شدن علائم ایجاد شده در ناحیه آسیب دیده فوقانی، اندام فوقانی را در وضعیت خاصی قرار داده و موجب ایجاد فشار در اعصاب توراسیک اوت لت و دیگر عروق می شود.
4. عکس برداری با اشعه ایکس: عکس برداری با اشعه ایکس از راه های تشخیصی است که پزشک ارتوپدی برای مشخص کردن ناحیه آسیب دیده از آن استفاده می کند.
5. سی تی اسکن و ام ار آی: بعد از اشعه ایکس، پزشک برای تشخیص بهتر و بررسی بافت های آسیب دیده و همچنین تغییر استخوان از روش سی تی اسکن استفاده کرده و درصورتی که عارضه شدید باشد و همچنان نتوان به طور دقیق آن را تشخیص داد، از ام آر آی که روش دقیق تری می باشد، استفاده می کند.
6. الکترومیوگرافی: در آخر ممکن است نیاز به تست عصب یا الکترومیوگرافی نیز باشد تا مشخص شود که عصب تحت فشار بوده یا خیر؟ و اینکه دچار آسیب شده است یا خیر؟

روش های درمان دنده گردنی

در این قسمت شما را با درمان های مناسب برای دنده گردنی که شامل اقدامات اولیه و تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی می باشد، آشنا می نماییم.

1. درمان های اولیه

   بخشی از درمان های مورد استفاده و کاربردی که می توانید در خانه انجام دهید مربوط به درمان های اولیه می باشد. درمان های اولیه مجموعه ای از نکات و مراقبت هایی هستند که جهت بهبود و جلوگیری از آسیب مجدد صورت می گیرند و به تنهایی نمی تواند موجب بهبود عارضه دنده گردنی شوند. این درمان ها حتما باید در کنار درمان های موثر و اصلی از جمله فیزیوتراپی انجام شوند. این بخش از درمان ها عبارتند از:
   1. استراحت: عدم استفاده مکرر و بیش از حد از ناحیه آسیب دیده و همچنین ثابت نگه داشتن آن و پرهیز از فعالیت های سخت
   2. کمپرس ها: استفاده از کمپرس های سرد و گرم به منظور کاهش تورم، افزایش جریان خون و کاهش درد و ترمیم بافت های آسیب دیده و قرار دادن کمپرس ها بر روی نواحی دردناک و آسیب دیده بدن ( اندام های فوقانی)
   3. استفاده از تجهیزات طبی و فیزیوتراپی: استفاده از نوار کنزیو، بریس، شانه بند، گردن بند های طبی و... به منظور ثابت نگه داشتن ناحیه آسیب دیده و جلولگیری از آسیب شدیدتر
   4. مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب: همانطور که می دانید بخشی از درمان مربوط به مصرف دارو ضد درد و ضد التهاب بوده و حتما باید با تجویز پزشک انجام بگیرد. مصرف این داروها با دوز تجویز شده به بهبود وضعیت بیمار و تسکین و کنترل درد و تورم کمک بسیاری می کند.
   5. ماساژ دادن: بخش دیگری از درمان های اولیه به ماساژ ناحیه آسیب دیده و دردناک اندام فوقانی اختصاص دارد. این درمان می تواند با استفاده از روغن های گیاهی، آب ولرم و گرم، آب نمک و همچنین پمادهای تسکین دهنده نیز انجام شود.

2. تمرینات ورزشی

   بخش مهمی از درمان این عارضه به تمرینات و نرمش های طبی اختصاص دارد و این روش از موثرترین روش های درمانی دنده گردنی می باشد. فیزیوتراپیست به منظور تحرک بهتر و افزایش دامنه حرکتی ناحیه آسیب دیده و همچنین کاهش درد و تورم، گرفتگی و ضعف و... به بهبود فرد و جلوگیری از عارضه های شدید و جدی تر کمک کند. این تمرینات طبی حتما باید طبق تجویز فیزیوتراپیست و رعایت اصول ورزشی انجام شوند. دقت داشته باشید این تمرینات ابتدا باید به صورت تدریجی و با تعداد کم شروع شده و در ادامه به مرور زمان در طول چندین هفته افزایش بیابند.
   1. کشش عضلات سینه ای: برای انجام این تمرین ابتدا جلوی یک در (چارچوب در) بایستید و دست های خود را از یکدیگر باز کنید، سپس در همین حالت دست ها را به سمت بالای سر خود را ببرید و کف دستانتان را به دیوار تکیه بدهید. خیلی آرام و به تدریج بدن خود را به سمت جلو خم کرده تا کمی احساس کشیدگی در عضلات سینه و همچنین جلوی شانه داشته باشید. ۱۵ الی ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و مجددا به حالت عادی خود برگردید.( این تمرین را حدود ۳ مرتبه انجام دهید.)
   2. حرکت دست بر روی دیوار: برای انجام این تمرین ابتدا به دیواری تکیه دهید و بایستید. بازوها و آرنج و ساعد را به سمت دیوار برده و اجازه دهید با هم تماس برقرار کنند. سپس خیلی آرام دست های خود را از طرفین تا جای ممکن بالا ببرید و به آرامی پایین بیاورید. این حرکت را ۳ الی ۱۰ بار انجام دهید.
   3. بردن دست ها به پشت: برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین و رو به پشت دراز بکشید. یک بالشتک با ارتفاع کم را زیر سینه قرار داده و هر دو دست خود را در طرفین بدن باز کنید. ( باید شست دست ها رو به سقف باشد.) دست های خود را به آرامی از روی زمین بلند کنید و به سمت سقف ببرید. خیلی آرام دست ها را پایین آورده و ۳ الی ۱۰ مرتبه این تمرین را تکرار کنید.
   4. کشش عضله اسکالن: برای انجام این تمرین ابتدا روی یک صندلی نشسته و دست ها را به سمت پشت بدن ببرید. به کمک دست راست، آرنج دست چپ را بگیرید و شانه چپ را به طرف پایین ببرید. سر خود را به سمت راست چرخانده و در همین حالت کمی سر را به سمت عقب ببرید. این حرکت را تا جایی انجام دهید که کشش خفیفی در ناحیه گردن احساس شود. ۱۵ الی ۳۰ ثانیه در این وضعیت مانده و مجددا به حالت عادی خود برگردید.( روزی ۳ الی ۵ مرتبه این تمرین را انجام دهید.)
   5. نزدیک کردن کتف ها به یکدیگر: برای انجام این تمرین ابتدا نشسته و دست های خود را در طرفین بدن قرار دهید. شانه ها را به سمت عقب ( پشت ) برده و ۱۵ الی ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس خیلی آرام شانه ها را به جای اصلی خود برگردانده و ۳ الی ۵ بار این تمرینات را تکرار کنید.
   6. عقب بردن سینه: برای انجام این تمرین ابتدا روی صندلی نشسته و انگشتان دست ها را داخل یکدیگر فرو ببرید. کف دست های خود را به پشت سر برده و سر و شانه هایتان را به آرامی در جهت عقب (پشت) ببرید. ۵ الی ۱۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و خیلی آرام شانه ها را به محل اصلی خود برگردانید.( این تمرین را ۳ الی ۵ مرتبه انجام دهید.)

3. درمان عارضه دنده گردنی با فیزیوتراپی

   یکی از روش های درمانی ایمن و موثر، فیزیوتراپی و توانبخشی می باشد. تکنیک های دستی و غیر دستی فیزیوتراپی در نواحی مختلف بدن از جمله گردن موجب افزایش گردش خون در بافت ها، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده شانه، کاهش و تسکین درد، کاهش تورم و التهاب، کاهش و کنترل خشکی و گرفتگی (اسپاسم های عضلانی اندام فوقانی) افزایش دامنه حرکتی، انعطاف پذیری شده و باعث عملکرد بهتر ناحیه آسیب دیده و به پیشرفت سریع روند درمان کمک می کند. این تکنیک ها بدون خطر بوده و برای افرادی که واجد شرایط فیزیوتراپی می باشند، انجام می گیرند. این تکنیک ها شامل موارد زیر می شوند:

   1. کایروپراکتیک

      کاربردی ترین و موثرترین درمان برای دنده گردنی و عوارض آن که با استفاده از روش دستی و ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده اندام های فوقانی بدن انجام می گیرد، کایروپراکتیک می باشد.

   2. شاک ویو تراپی

      این روش درمانی با اعمال جریان الکتریکی کنترل شده به ناحیه آسیب دیده اندام فوقانی از جمله گردن و شانه انجام شده و در نهایت موجب بهبودی آن و جلوگیری از آسیب شدیدتر می شود.

   3. اولتراسوند تراپی

      اعمال امواج صوتی با فرکانس بالا در ناحیه آسیب دیده شانه توسط دستگاه اولتراسوند

   4. مگنت تراپی

      در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از امواج مغناطیسی و ایجاد میدان مغناطیسی در بدن موجب بهود وضعیت ناحیه آسیب دیده در اندام فوقانی می شوند.

   5. الکتروتراپی

      در این روش فیزیوتراپیست با اعمال جریان الکتریکی کنترل شده به ناحیه آسیب دیده فوقانی و با استفاده از دستگاه های مختلف به بهبود درد و تورم و همچنین ترمیم بافت های آسیب دیده می پردازد.

   6. لیزرتراپی

      از روش های موثر درمان دنده گردنی که در آن فیزیوتراپیست با اعمال و تاباندن اشعه و نور لیزر به اندام فوقانی آسیب دیده موجب بهبود آن می شود.

   7. تحریکات الکتریکی

      روشی که در آن فیزیوتراپیست با استفاده از جریان الکتریکی و از طریق الکترود ها و موجب بهبود وضعیت ناحیه آسیب دیده فوقانی بدن می شود.

   8. درای نیدلینگ

      روش درمانی درای نیدلینگ یا همان سوزن خشک از دیگر روش های درمانی این گونه عوارض بوده و فیزیوتراپیست با فرو بردن سوزن در نواحی مختلف بدن و نقاط ماشه ای یا حساس بدن، به بهبود بافت های آسیب دیده اندام های فوقانی بدن کمک می کند.

   9. گرما و سرما درمانی

      روش های سرما درمانی و گرما درمانی به کاهش درد و تورم و افزایش جریان خون کمک کرده و می تواند موجب بهبود وضعیت ناحیه دردناک و آسیب دیده بیمار شود.

4. درمان عارضه دنده گردنی با جراحی

   این عارضه معمولا از هر ده نفر برای یک نفر به طور شدید اتفاق افتاده و با انجام روش های فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی و نرمش های طبی، در وضعیت بیمار تغییر و بهبود ایجاد می شود. ممکن است به دلیل اینکه با انجام فیزیوتراپی و روش های دیگر درمانی در وضعیت بیمار بهبودی حاصل نشده، پزشک به منظور برداشتن فشار از روی عصب مجبور به جراحی شود. لازم به ذکر است که جراحی دنده گردنی نه تنها ممکن است موجب بهبودی نشود، بلکه می تواند موجب ایجاد مشکلاتی از جمله چسبندگی بافت ها بعد از جراحی نیز شود. در نتیجه به همین دلیل تصمیم جراحی آن با توجه به همه جوانب به عهده پزشک می باشد.

سوالات متداول

1. چگونه از تشدید یافتن عارضه دنده گردنی و بروز سندرم توراسیک اوت لت جلوگیری کنیم؟

   1. باید هنگام نشستن و ایستادن بدن شما درحالت راست و صاف قرار بگیرد.
   2. ما بین ساعات کاری خود و فعالیت های خود، حتما باید زمان‌هایی را به استراحت کردن و انجام حرکات کششی و همچنین تحرک مفاصل گردن اختصاص دهید.
   3. فعالیت های ورزشی علاوه بر اینکه موجب تقویت عضلات شانه و کتف می شود، در جلوگیری از بروز آسیب های جدی نیز موثر می باشد. بنابراین برای جلوگیری از این عارضه بهتر است روزانه حتما ورزش و نرمش کنید.
   4. از بلند کردن وسایل و اجسام سنگین به شدت بپرهیزید و بر روی شانه های خود کوله پشتی و کیف های سنگین قرار ندهید.
   5. دست خود را در طولانی مدت بالای سر نگه ندارید.