آسیب مینیسک | علل، علائم، تشخیص، انواع و روشهای درمان پارگی مینیسک

بدن از مفاصل گوناگونی تشکیل شده است. زانو از مفاصل پرتحرک، ناپایدار و آسیب پذیری بوده که از قسمت ها و بخش های مختلفی تشکیل شده است. یکی از این بخش ها که همواره به دلایل مختلفی دچار آسیب می شود، مینیسک زانو می باشد. در این مقاله شما را با انواع آسیب مینیسک زانو از جمله پارگی های مینیسک آشنا کرده و به معرفی بهترین راه های درمانی و روش های موثر درمانی از جمله فیزیوتراپی و ورزش های مناسب زانو و همچنین روش های جراحی مینیسک زانو خواهیم پرداخت.

مینیسک زانو چیست؟

مینیسک های زانو به دو قسمت C شکل (مینیسک های داخلی و خارجی) تقسیم می شوند و مانند یک بالشتک در بین استخوان های فمور و تیبیا قرار دارند. محیط و اطراف مینیسک ‌ها را رگ ها و عروق خونی پوشانده و حاوی عروق خونی بوده که از طریق کپسول مفصلی و سینوویوم صورت می‌گیرد. این نواحی به هنگام آسیب قدرت ترمیم دارند. قسمت های داخلی تر مینیسک، رگ خونی ندارد و تغذیه آن فقط از طریق انتشار موارد از مایع سینوویال است. این قسمت از مینیسک اگر پاره شود، قابلیت ترمیم ندارد. به این ناحیه قسمت سفید مینیسک می گویند. این مینیسک به علت تحرک کمتر در ناحیه مفصلی، مستعد آسیب بیشتری در مقایسه با مینیسک خارجی است.

علل ایجاد آسیب های مینیسک زانو

مینیسک زانو همواره به دلایل مختلفی دچار آسیب می شود و در فعالیت های روزانه فرد اختلال ایجاد می کند. این دلایل عبارتند از:

1. سن: با افزایش سن، استخوان ها دچار سایش شده و به مرور زمان تحلیل می روند. این تحلیل رفتگی و سایش موجب آسیب دیدگی مینیسک زانو می شود.
2. آسیب های ورزشی: شکستگی ها، ضربه ها، دررفتگی ها، پیچ خوردگی مچ پا، پارگی های مینیسک و رباط های زانو در ورزش هایی از جمله فوتبال، هاکی، راگبی و...
3. بلند کردن جسم سنگین: بلند کردن وسایل سنگین و بهم خوردن تعادل موجب ایجاد آسیب در نواحی مختلف بدن از جمله زانو می شود.
4. سوانح: تصادفات، ضربه، سقوط از ارتفاع و افتادن روی زمین موجب آسیب دیدگی و پارگی مینیسک زانو می شود.
5. خم شدن بیش ازحد: این عامل نیز می تواند موجب آسیب دیدگی مینیسک زانو شود.
6. عوارض و بیماری ها: بیماری هایی از جمله روماتیسم مفصلی، آرتروز زانو، پوکی استخوان و.... به مرور زمان موجب آسیب دیدگی زانو شده و احتمال آسیب دیدگی مینیسک زانو را افزایش می دهند.
7. اضافی وزن: افرادی که دچار افزایش وزن بیش از حد می باشند، فشار زیادی را به زانو وارد کرده و موجب آسیب دیدگی زانو و مینیسک می شوند.

علائم ایجاد آسیب های مینیسک زانو

آسیب های مینیسک از جمله پارگی های خفیف و شدید آن با علائم و نشانه هایی همراه می باشند. این نشانه ها عبارتند از:

1. احساس درد، مخصوصا درهنگام لمس کردن زانو
2. تورم و التهاب زانو
3. دشواری در حرکت دادن زانو یا ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی زانو
4. گرفتگی (اسپاسم) یا قفل شدن زانو
5. خالی کردن زانو یا احساس ناتوانی و ضعف درهنگام نگه داشتن و تحمل وزن بدن (هنگام راه رفتن و ایستادن)
6. صدا دادن زانو ( تق تق کردن زانو)

تشخیص آسیب های مینیسک زانو

بعد از مشاهده علائم گفته شده و اختلال در حرکت، راه رفتن، نشستن و ایستادن، فرد به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و متخصص بعد از انجام چندین آزمایش، نوع و شدت عارضه را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. مشاهدات فیزیکی: لمس ناحیه دردناک و آسیب دیده زانو و مشاهده تورم آن
2. عکس برداری با اشعه ایکس: این آزمایش به طور سطحی ناحیه آسیب دیده را مشخص می کند.
3. سی تی اسکن: این آزمایش ناحیه آسیب دیده را به صورت واضح مشخص کرده و عکس جزئی تری از مینیسک می گیرد.
4. ام آر آی: این آزمایش نسبت به آزمایشات دیگر دقیق تر بوده و علت آسیب، شدت و درجه پارگی بافت های آسیب دیده زانو را به طور کامل و دقیق مشخص می کند.

انواع پارگی مینیسک زانو

پارگی های مینیسک انواع مختلفی داشته و به 6 دسته تقسیم می شوند:

1. پارگی جزئی- خفیف

   در صورتی که فقط بخشی از مینیسک دچار پارگی شده باشد، پارگی آن از نوع جزئی بوده و از رایج ترین و شایع ترین آسیب های مینیسک زانو می باشد. این پارگی به دلیل فرسایش و ساییدگی زانو در سنین بالا اتفاق می افتد و اولین نشانه های آن معمولا در سنین 20 تا 30 سال نمایان می شوند. این نوع پارگی به طور معمول به جراحی نیاز نداشته و با ورزش درمانی و فیزیوتراپی درمان می شود.

2. پارگی افقی

   این پارگی باتوجه به محل آسیب و در صورتی که محل آسیب دیده دارای رگ های خونی باشد، می تواند با جراحی و بخیه زدن ترمیم شود. البته در صورتی که محل آسیب دیده فاقد رگ های خونی باشد، ترمیم و بهبودی آن غیر ممکن بوده و جراح مجبور است بخش آسیب دیده را به طور کامل از زانو خارج کند.

3. پارگی دسته سطلی

   این پارگی از انواع پارگی های بزرگ افقی بوده و باید برای درمان آن سریعا به پزشک متخصص مراجعه کرد. این پارگی با علائمی از جمله محدود شدن و گیر کردن زانو همراه بوده و برای بازگشت عملکرد طبیعی زانو، فرد نیاز به جراحی زانو خواهد داشت.

4. پارگی شعاعی

   یکی دیگر از انواع شایع پارگی مینیسک که برای درمان به جراحی نیاز دارد، پارگی شعاعی می باشد. این نوع پارگی در قسمتی اتفاق می افتد که خونرسانی وجود ندارد. به همین دلیل در این ناحیه بهبودی حاصل نخواهد شد و تنها با جراحی و برداشتن بخش آسیب دیده مینیسک می توان به بهبود زانو کمک کرد

5. پارگی فلاپ

   یکی از انواع نادر پارگی های مینیسک زانو، پارگی فلاپ می باشد. این پارگی به شکل یک بال بوده و باعث گیر کردن مفصل زانو می شود. پارگی فلاپ را باید با جراحی درمان کرد و قسمت پاره شده را برداشت تا زانو بهبود یابد و مجددا بتواند حرکت کند.

6. پارگی پیچیده

   این پارگی به صورت ترکیبی از پارگی های افقی و شعاعی بوده و درمان آن نسبتا سخت و دشوار می باشد. این پارگی ها به طور معمول به دلیل ترکیبی بودن ترمیم نمی شوند و به جراحی نیز دارند.

روش های درمان آسیب های مینیسک زانو

1. درمان های اولیه

   در ابتدا بعد از مشاهده علائم آسیب دیدگی مینیسک می توان در خانه با چندین روش از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری کرد و به کاهش درد و تورم زانو پرداخت. دقت داشته باشید درمان های اولیه به تنهایی نمی توانند مفید واقع شوند و حتما باید برای تشخیص صحیح و درمان بهتر به پزشک مراجعه شود. درمان های خانگی عبارتند از:
   1. استراحت: یکی از روش های اولیه و خانگی درمانی استراحت دادن به زانو می باشد. بهتر است برای مدت چند روزه ای برای راه رفتن و جلوگیری از آسیب بیشتر به زانو از عصا استفاده شود و از فعالیت هایی که موجب تشدید درد زانو می شود پرهیز کنید.
   2. یخ گذاری وکمپرس سرد: برای کاهش تورم و درد زانو می توانید از کمپرس های سرد استفاده کنید. البته توجه داشته باشید به صورت مستقیم از یخ بر روی زانو استفاده نکنید. در ضمن هر 3 الی 4 ساعت یک مرتبه و حدود 15 الی 20 دقیقه این کار را انجام دهید.
   3. استفاده از باند کشی: برای کاهش تورم و التهاب و همچنین درد زانو، آن را با یک باند کشی ببندید.
   4. بالا قرار دادن زانو: برای کاهش تورم و التهاب زانو بهتر است زانو را روی بالش و بالاتر از سطح زمین و قلب نگه دارید.
   5. دارو‌درمانی: مصرف داروهای خوراکی ضد درد و ضد التهاب از جمله ایبوپروفن، آسپیرین به کاهش درد و التهاب زانو کمک می کند.
   6. استفاده از زانو‌بند و بریس: بستن زانو با زانو بند و یا استفاده از بریس به محافظت از زانو در برابر آسیب های جدی تر و همچنین ثابت نگه داشتن زانو و جلوگیری از درد و تورم بیشتر آن کمک می کند.

2. فیزیوتراپی

   یکی از روش های درمانی آسیب های مینیسک زانو، روش ها و تکنیک های خاص و نوین توانبخشی و فیزیوتراپی می باشد. این تکنیک ها با توجه به وضعیت زانو و درجه آسیب، نوع پارگی مینیسک و وضعیت و سوابق سلامتی و بیماری فرد توسط فیزیوتراپیست تعیین شده و طبق برنامه ای به بیمار ارائه داده می شود. این تکنیک ها بدون عوارض جانبی خطرناک و کاملا ایمن بوده و در صورتی که فرد واجد شرایط فیزیوتراپی نباشد، برای بیمار تجویز نخواهد شد. روش ها و تکنیک های فیزیوتراپی عبارتند از:

   1. کایروپراکتیک

      کایروپراکتیک از روش های درمانی در کلینیک فیزیوتراپی بوده که توسط دست فیزیوتراپیست و متخصص کایروپراکتیک و با حرکت دوار و ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده زانو انجام شود. این روش به افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده، کاهش درد و تورم زانو و بازگشت عملکرد آن کمک می کند.

   2. مگنت تراپی

      امواج مغانطیسی و انتقال آنها به ناحیه آسیب دیده زانو موجب بهبود درد و تورم زانو شده و به ترمیم بافت های آسیب دیده کمک می کند.

   3. اوزون تراپی

      این روش به شکل های متفاوتی انجام شده و به افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده، کاهش و تسکین درد و تورم کمک می کند.

   4. اولتراسوند تراپی

      انتقال امواج فراصوت به بافت های بدن توسط دستگاه اولتراسوند موجب افزایش گردش خون و در نهایت تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و بهبود وضعیت زانو می شود.

   5. تحریکات الکتریکی تنس

      این روش توسط دستگاه تنس و الکترودهای متصل به زانو انجام شده و امواج الکتریکی به بافت های آسیب دیده زانو منتقل شده و موجب بهبود وضعیت زانو، افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و کاهش درد و تورم می شود.

   6. لیزر تراپی

      تاباندن اشعه و نور لیزر بر روی زانو و محل آسیب دیده و نفوذ این اشعه ها به داخل بافت های آسیب دیده زانو موجب افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم آنها و همچنین کاهش تورم، درد و گرفتگی زانو می شوند.

   7. استئوپاتی

      استخوان درمانی یا استئوپاتی از روش های ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده نقاط مختلف بوده و باعث تحریک بافت های آسیب دیده و ترمیم و بهبود آن، همچنین کاهش و تسکین درد و تورم زانو و برطرف شدن اسپاسم و گرفتگی آن می شود.

3. تمرینات ورزشی

   بخشی از درمان های موثر در بهبود وضعیت زانو و مینیسک آن مربوط به تکنیک های ورزشی می باشد. در این قسمت چندین حرکت ورزشی موثر و مفید را به شما آموزش خواهیم داد:
   1. ابتدا روی زمین نشسته و دستهایتان را کنار بدنتان قرار دهید. سپس یکی از پاها را دراز کنید و پای دیگر را از زانو خم کرده و به سمت بالاتنه و قفسه سینه حرکت دهید. (ابتدا پاشنه پا روی زمین قرار گرفته و با کشیدن پا به سمت بالا تنه، در آخر کف پا به طور کامل روی زمین قرار خواهد گرفت.) این تمرین را 3 ست 15 تایی انجام دهید.
   2. پایین بردن زانو: ابتدا روی زمین دراز کشیده و آرنج و ساعد خد را از روی زمین بلند کنید.(نیم تنه فوقانی را نیز از روی زمین بلند کرده و به حالت نشسته در بیایید.) یک توپ کوچک زیر مچ پای آسیب دیده خود قرار دهید و زانوی پای دیگر را کمی خم کنید. عضلات پای آسیب دیده خود را به آرامی منقبض و سفت کرده و زانو را به سمت پایین(سطح زمین) حرکت دهید. این تمرین را حدود 3 مرتبه انجام دهید.
   3. هل دادن دیوار: با فاصله از یک دیوار بایستید و هر دو دست خود را صاف و کشیده روی دیوار قرار دهید. پای آسیب دیده را عقب تر از پای سالم خود قرار داده و به آرامی با دستانتان به دیوار نیرو وارد کنید. ( نباید دستانتان خم شوند.) این حرکت را تا جایی انجام دهید که در ساق پای آسیب دیده کشش احساس کنید. 15 الی 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت عادی برگردید. این تمرین را روزانه چندین مرتبه تکرار کنید.
   4. قرار دادن پا روی دیوار: روی زمین، نزدیک به دیوار و به حالت عادی دراز بکشید.پایین تنه خود را به سمت دیوار نزدیک کنید و باسن خود را به دیوار بچسبانید. یکی از پاهایتان را کنار دیوار و به صورت صاف و کشیده قراردهید پای دیگر را به صورت صاف و کشیده بر روی دیوار قرار دهید. در این حالت پشت عضلات ران کشش احساس خواهید کرد. 15 الی 30 ثانیه در این حالت بمانید، سپس به آرامی به حالت عادی برگردید. این تمرین را با جابجا کردن پاها تکرار کنید و با هر پا حدود 3 مرتبه انجام دهید.
   5. بالا نگه داشتن پا: روی زمین و به پشت دراز بکشید. پاهای خود را به حالت صاف و کشیده روی زمین قرار دهید. زانوی سالم خود را خم کنید و کف پایتان را روی زمین قرار دهید.. پای آسیب دیده را همانطور صاف و بدون اینکه زانو خم شود، حدود 20 سانتی متر از سطح زمین بلند کنید.(عضلات ران را منقبض و سفت کنید.) به آرامی پای خود را پایین آورید و این حرکت را مجددا انجام دهید. بهتر است حدود 2 ست 15 تایی این تمرین را انجام دهید.
   6. اسکات با توپ: ابتدا پشت به دیواری قرار گرفته و حدود 90 سانتی متر از دیوار دور شوید و فاصله بگیرید. سپس یک توپ فوتبال و یا بسکتبال را پت خود و روی دیوار قرار دهید. کمر و بالا تنه خود را به توپ بچسبانید. سپس در همان حالت بدن خود را به سمت بالا و پایین ببرید و در هنگام پایین آمدنبه حالت اسکات زانوهای خود را خم کرده و با زاویه 45 درجه نگه دارید. 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت عادی برگردید. این تمرین را 2 ست 15 تایی انجام دهید.
   7. حرکت پله ای: کنار پله و یا سطحی به ارتفاع 7 تا 12 سانتی متر بایستید. پای آسیب دیده خود را روی سطح پله قرا دهید و پای دیگر را روی زمین نگه دارید. وزن خود را روی پای آسیب دیده انداخته و پای سالم خود را از روی زمین بلند کنید. این تمرین را حدود 2 ست 15تایی انجام دهید.
   8. حرکت با کش: تمامی این تمرینات را 2 ست 15 تایی انجام دهید. کشی را به مچ پای خود و یک در بسته و پای خود را به عقب ببرید. زانوی خود را خم کنید تا عضلات ران نیز درگیر شوند. کشی را دور مچ پا و به یک در ببندید. پشت به در بایستید. پای سالم را نزدیک به در برده و در را ببندید. بدون اینکه زانویتان خم شود پایی که از در دور است را به طور مستقیم به سمت جلو ببرید. این حرکت را در 2 ست 15 تایی انجام دهید.

4. جراحی

   آسیب های مینیسک و پارگی های آن در 90 درصد از موارد طوری است که فرد متوجه آن نخواهد شد و فقط ممکن است علائم خفیف از آن را داشته باشد. این علائم با بدتر شدن وضعیت آسیب دیدگی شدیدتر شده و اگر به موقع برای درمان آن اقدام نشود، ممکن است جدی تر شوند و برای درمان نیاز به جراحی داشته باشند. همچنین بعضی از پارگی ها نیز برای درمان فقط به جراحی و برداشتن ناحیه آسیب دیده مینیسک زانو نیاز دارند. جراحی مینیسک با توجه به نوع آسیب و تشخیص پزشک انجام شده و روش های گوناگونی دارد:
   1. جراحی آرتروسکوپی: این روش جراحی از پرکاربردترین روش های جراحی بوده و جز جراحی های سرپایی می باشد. دراین جراحی برش بسیار کوچکی در ناحیه زانو ایجاد شده و جراح با استفاده از فرستادن دوربین آتروسکوپ به داخل مفصل زانو و حرکت دادن آن، ناحیه آسیب دیده و پاره شده را مشاهده کرده و به ترمیم آن می پردازد. گاهی به دلیل عدم وجود رگ های خونی در قسمت آسیب دیده جراح مجبور به برداشتن قسمت مینیسک آسیب دیده زانو می شود.
   2. جراحی مینیسککتومی: در این جراحی جراح مینیسک مفصل زانو و یا بخشی از آن را از داخل زانو برمی دارد تا فرد مجددا بتواند به فعالیت های خود از جمله باز و بسته کردن زانو، راه رفتن، نشستن و بلند شدن و...ادامه دهد.

سوالات متداول

1. چه کسانی به جراحی مینیسک نیاز دارند؟

   1. افرادی که علائمی از جمله ضعف شدید در زانو داشته و بیش از 2 الی 3 ماه توانایی حرکت دادن زانوی خود را نداشته باشند.
   2. افرادی که دچار پارگی شدید و قفل شدگی مفصل، ناپایداری و بی ثباتی شدید زانو در مدت طولانی شده اند و با انجام درمان های دیگر بهبودی در وضعیت آن ها ایجاد نشده است.

2. آیا آسیب های مینیسک می‌تواند به صورت خود به خود و بدون درمان خاص بهبود بیابند؟

   در صورتی که مینیسک زانو دچار پارگی‌های کوچک شده باشد و از جای خود خارج نشده باشد (جابجا نشده باشد)، با درمان های اولیه و خانگی بهبود می یابد. البته باید گفت برای جلوگیری از آسیب های شدید و تشخیص دقیق بهتر است به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه شود. چراکه تنها پزشک می تواند درجه آسیب را تشخیص دهد و در صورتی که آسیب شدید باشد و به پزشک مراجعه نشود ممکن است شدت آسیب و وضع زانو بدتر شود.

3. بعد از درمان جراحی پارگی مینیسک زانو دوره و روند درمن به چه صورت می باشد؟

   بعد از جراحی مینیسک زانو با توجه به نوع جراحی انجام شده بر روی زانو، بیمار نیاز به مراقبت و انجام تمرینات مناسب فیزیوتراپی دارد. برنامه توانبخشی و مراقبتی بیمار و روند بهبود و نقاهت به چندین بخش تقسیم می شود.
   1. ابتدا باید در هفته های اول جراحی از عصا استفاده شود.
   2. حدود 6 هفته استفاده از بریس و زانو بند برای حفاظت از زانو و ثابت نگه داشتن آن لازم است.
   3. انجام تمرینات ورزشی مناسب در جهت بهبود دامنه حرکتی زانو، در هفته های اول جراحی تا 6 هفته بعد از جراحی
   4. انجام تمرینات تقویتی
   5. بازگشت به فعالیت های روزمره و طبیعی( 4 الی 6 هفته بعد از جراحی و تا ماه چهارم)

4. چرا جراح مینیسک آسیب ‌دیده را به طور کامل از داخل زانو خارج نمی کند؟

   مینیسک زانو مانند یک فنر در داخل زانو عمل می کند و بار وارد شده به زانو را در نواحی مختلف زانو پخش و توزیع می کند. به همین علت نباید به طور کامل برداشته شود. چنانچه جراح تمامی مینیسک را از داخل زانو خارج کند، مفصل زانو متحمل بار بیشتری شده و به راحتی دچار عارضه آرتریت و آرتروز می شود..

5. چگونه می توان پارگی مینیسک ترمیم کرد؟

   برای ترمیم مینیسک زانو آسیب دیده و پاره شده، تکنیک‌ها، روش ها و ابزار و تجهیزات زیادی وجود دارد. در صورتی که پارگی با بخیه زدن و یا استفاده از پیچ و مهره ترمیم شود، جراح برای ترمیم پارگی مینیسک از این روش ها استفاده می کند.