سندرم ایلیوتیبیال باند | علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان

آیا سندروم ایلیوتیبیال باند (Iliotibial Band Syndrome) خطرناک است؟ راه های درمانی این عارضه چیست؟ سندرم ایلیوتیبیال در کدام ناحیه بدن اتفاق می افتد؟ در پاسخ این سوالات باید گفت سندروم ایلیوتیبیال می تواند موجب ایجاد ناراحتی و اختلالاتی در حرکت زانو و راه رفتن و همچنین درد در لگن و ران پا شود. این سندروم بیشتر در بین ورزشکارانی که در شاخه های ورزشی دو میدانی، دوچرخه سواری و... فعالیت می کنند، اتفاق می افتد و زانو، ران و حتی لگن را درگیر می کند. در این مقاله شما را با این سندروم، علل و علائم ایجاد آن، روش های تشخیصی و بهترین و موثرترین راه های درمان (فیزیوتراپی، تمرین درمانی، جراحی) و جلوگیری از آن آشنا می کنیم.

آناتومی ایلیوتیبیال باند

سطح خارجی ران از یک تاندون بلند و پهن تشکیل شده که به آن ایلیوتیبیال باند گفته می شود. این تاندون از بالای ران نقطه اتصال به عضله تنسور فاسیا بوده و از پایین به سطح خارجی تیبیا و ناحیه زیرین زانو یا همان درشت نی وصل می گردد. این تاندون پهن و بلند در هنگام پایین آمدن، بر روی سطح خارجی کندیل استخوان ران، حرکت می کند. همچنین به هنگام باز و بسته کردن و خم و راست شدن زانو، ایلیوتیبیال باند روی برجستگی ساییده شده و به سمت جلو و عقب می رود. در میان ایلیوتیبیال و همچنین کندیل خارجی استخوان ران، بورس یا همان کیسه نازکی وجود دارد که مایع سینوویال در آن قرار گرفته است و این بورس می تواند موجب حرکت آسان و همچنین کاهش اصطکاک بین کندیل خارجی ران و ایلیوتیبیال شود.

سندروم ایلیوتیبیال باند چیست؟

سندروم ایلیوتیبیال زمانی ایجاد می شود که زانو به طور مکرر متحمل فشار شود و یا به طور مداوم خم و راست گردد. در طی فعالیت های ورزشی از جمله دویدن این اتفاق به طور مکرر در حال وقوع بوده و موجب کشیدگی تارهای بالایی ران و لگن و همچنین کشیدگی ساق می شود. در نهایت این نوارها و ایلیوتیبیال سفت شده و منجر به ساییدگی سطح خارجی زانو و درد و تورم آن می گردند. ناگفته نماند این عارضه در قسمت ران و لگن نیز اختلالات و ناراحتی هایی ایجاد می کند.

علل ایجاد سندروم ایلیوتیبیال

این عارضه می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و موجب ایجاد اختلال در زانو و حرکت آن و همچنین بروز ناراحتی و عوارضی شود. عوامل تاثیرگذار بر روی این عارضه عبارتند از:

1. فشار بر روی زانو و التهاب بورس ها به دلیل خم و راست کردن مکرر زانو هنگام ورزش هایی از جمله دویدن، دوچرخه سواری و یا فعالیت هایی مانند راه رفتن زیاد، ایستادن بر روی پا و...
2. ضعف عضله گلوتئوس مدیوس در ناحیه باسن و چرخیدن ران به سمت جلو به همراه سفتی ایلیوتیبیال و سایش بیشتر
3. پای پرانتزی و سایش بین ایلیوتیبیال و کندیل خارجی ران
4. تغییر شکل کف پا (صافی کف پا و یا قوس بیش از حد کف پا)
5. بیماری هایی از جمله آرتروز زانو، عقب زدگی زانو و... (بالا بردن سایش ایلیوتیبیال و کندیل خارجی ران)

علائم سندروم ایلیویتیبیال باند

هنگامی که زانو در ناحیه کندیل خارجی و ایلیوتیبیال باند دچار سایش شدید می شود و با بروز سندروم ایلیو تیبیال، فرد دچار علائمی در زانو، ران و لگن می شود، این علائم عبارتند از:

1. احساس درد در قسمت خارجی زانو (به طور خفیف و یا شدید)
2. گسترش یافتن و انتشار درد زانو به ناحیه ران و یا لگن
3. شدید شدن درد زانو و ران به هنگام دویدن
4. احساس صدا دادن و تق تق کردن زانو در قسمت خارجی زانو (هنگام خم و راست شدن زانو)
5. حساس شدن زانو به لمس کردن آن
6. قرمزی و گرمی زانو در قسمت خارجی
7. ایجاد حساسیت در کفل

تشخیص سندروم ایلیوتیبیال

بعد از مشاهده و احساس علائمی از جمله درد در لگن، ران و زانو ، کاهش دامنه حرکتی، بی تعادلی و...لازم است، برای تشخیص عارضه و علت آن به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه شود. بعد از مراجعه به پزشک متخصص و انجام آزمایشات و معاینات لازم، نوع عارضه و شدت آن مشخص شده و سپس پزشک ارتوپدی درمان مناسب را برای بیمار تجویز می کند. همچنین صافی کف پا، پای پرانتزی و... سایر عوارضی که می تواند موجب ایجاد این ناراحتی ها شده باشد را نیز بررسی می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. تصویربرداری و عکس برداری با اشعه ایکس

   این روش فقط به طور کلی می تواند ناحیه مفصل زانو و پا را مورد بررسی قرار دهد و علت بروز عارضه سندروم ایلیوتیبیال باند را تا حدودی مشخص می کند.

2. سی تی اسکن

   این روش تشخیص از روش های نسبتا دقیق برای بررسی بافت های بدن بوده و به بررسی علت عارضه و میزان آسیب می پردازد.

3. ام آر آی

   این روش تشخیصی نسبت به دیگر روش ها دقیق تر بوده و می تواند به طور کامل علت آسیب نواحی مختلف پا و زانو از جمله بافت ها، تاندون ها، محل التهاب و... را مشخص کند. این روش جهت رد کردن عوارضی از جمله پارگی ها LCL انجام می گیرد.

روش های درمان سندروم ایلیوتیبیال

بعد از تشخیص میزان و شدت عارضه، پزشک با توجه به وضعیت بیمار، درمان های مختلفی را برای او تجویز می کند. این درمان ها شامل موارد زیر می شوند:

1. درمان های اولیه سندروم ایلیوتیبیال

   بخشی از درمان که توسط فرد در خانه صورت می گیرد و جنبه مراقبتی دارد، درمان های اولیه می باشد که البته گاهی بعد از مراجعه به پزشک این درمان ها تجویز شده و انجام می گیرند. در هر صورت باید گفت این درمان ها موقت بوده و تاثیر دائمی ندارند، مگر اینکه در کنار درمان های موثر از جمله تمرین درمانی، فیزیوتراپی و جراحی مورد استفاده قرار بگیرند.

   1. استراحت دادن به زانو و پا و پرهیز از فعالیت های مکرر با زانو
   2. استفاده از کمپرس سرد و گرم بر روی محل دردناک و متورم زانو به منظور کاهش تورم و تسکین درد
   3. مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب با تجویز پزشک
   4. تزریق کورتون در بورس زیر ایلیوتیبیال با تجویز پزشک
   5. استفاده از کفش های مناسب و استاندارد به هنگام پیاده روی و ورزش
   6. بستن زانو با کش طبی و زانو بند و بریس
   7. ماساژ دادن زانو با آب گرم، پمادهای ضد درد و ....

2. درمان سندروم ایلیوتیبیال با تمرین درمانی

   بخشی از درمان های موثر عارضه سندروم ایلیوتیبیال انجام تمرینات ورزشی و استفاده از تکنیک های تمرین درمانی می باشد. با انجام تکنیک های خاص ورزشی که معمولا توسط فیزیوتراپیست ارائه می شود، می توان به تقویت عضلات و مفصل زانو و جلوگیری از آسیب های احتمالی و شدیدتر کمک کرد. همچنین با انجام این تمرینات می توان تا حدی از بروز این عارضه در زانو نیز جلوگیری کرد. این تمرینات و تکنیک های ورزشی عبارتند از:

   1. کشش باند ایلیوتیبیال

      برای انجام این تمرین کششی ابتدا روی زمین و به پشت دراز کشیده و سپس پاها را به طور کامل صاف و دراز کنید. با کمک یک نفر یا فیزیوتراپیست پای چپ را بلند کرده و به سمت بالا بیاورید. این حرکت را تا جایی انجام دهید که در عضلات ران کشش احساس شود. پای خود را مجددا و به آرامی به حالت اول برگردانده و این حرکت را مجددا با پای دیگر نیز انجام دهید سعی کنید روزانه دو مرتبه این تمرین را انجام دهید.

   2. حرکت پا به شکل صدف

      برای انجام این حرکت ابتدا بر روی زمین و به پهلو دراز بکشید. کمی زانوها را خم کنید ولی دقت کنید پاهایتان کاملا به هم دیگر چسبیده باشند. پای بالایی خود را در همان حالت که از ناحیه مچ به پایین به پای دیگر چسبیده از قسمت بالای مچ بلند کرده و کاری کنید که نواحی بالاتر از مچ پا، بر روی هم قرار نگرفته باشند. پا را تا جایی که با لگن موازی باشد، بالا بیاورید و در همان حالت شبیه به صدف باز و بسته کنید. این تمرین را حدود ۱۵ بار برای هر دو طرف انجام دهید. 

   3. کشش به صورت ایستاده

      برای انجام این حرکت کششی، ابتدا صاف بایستید و پای راست خود از پشت پای چپ به عقب برده و پشت پای چپ قرار دهید. تا جایی که در عضلات ران خود احساس کشش کنید، رو به جلو و به سمت پای چپ متمایل شوید. چند ثانیه صبر کنید و مجددا این تمرین را با پای دیگر انجام دهید. در صورتی که قادر به حفظ تعادل خود نیستید، می توانید از یک صندلی کمک بگیرید و یا با کمک دیوار این کار را انجام دهید. سعی کنید روزانه با هر پا سه مرتبه این تمرین را تکرار کنید.

   4. بلند کردن یک طرفه لگن

      برای انجام این تمرین ابتدا در حالی که روی یکی از پاها و بر روی پله و یا سطح دیگری که زمین بلندتر است ایستاده اید، باسن و لگن را از سمت پای مخالف به طرف بالا برده و ۱ الی 2 ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس به آرامی به حالت اول خود برگشته و حدود ۶۰ ثانیه این تمرین را تکرار کنید. می توانید این حرکت را با پای دیگرتان نیز انجام دهید.

   5. کشش به کمک دیوار

      برای انجام این حرکت ابتدا مقابل دیواری بایستید و حدود نیم الی یک متر از دیوار دور شده و فاصله بگیرید. یکی از پاهای خود را عقب تر برده و پای عقبی خود را صاف کنید. پایی که جلوتر قرار گفته است را از زانو کمی خم کرده و دست ها را بر روی دیوار قرار دهید. کمی به سمت دیوار متمایل شوید و پاشنه پای خود را از روی زمین بلند نکنید. (۱۰ الی ۲۰ ثانیه) در این وضعیت بمانید و سپس این تمرین را با تعویض پاها و به طور مجدد انجام دهید.

   6. بلند کردن پا از پهلو

      برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین و به پهلوی چپ قرار بگیرید. باید لگن، کمر و گردن در یک خط و راست و در یک راستا قرار بگیرند. (بدن صاف باشد). پایی که در سمت بالا قرار دارد را بلند کرده و حدود ۲ ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس خیلی آرام پا را به حالت اول و در جایگاه اول برگردانید. این تمرین را چندین بار با هر دو پا انجام دهید. 3 بار در روز به انجام این حرکت بپردازید.

3. درمان سندروم ایلیوتیبیال باند با فیزیوتراپی

   یکی از روش های درمانی آسیب های زانو از جمله سندروم ایلیوتیبیال باند در کلینیک فیزیوتراپی، روش ها و تکنیک های خاص و نوین توانبخشی و فیزیوتراپی می باشد.این تکنیک ها با توجه به وضعیت زانو و درجه آسیب، نوع آسیب و وضعیت و سوابق سلامتی و بیماری فرد توسط فیزیوتراپیست تعیین شده و طبق برنامه جامعی به بیمار ارائه داده می شود. این تکنیک ها بدون عوارض جانبی خطرناک و کاملا ایمن بوده و در صورتی که فرد واجد شرایط فیزیوتراپی نباشد، برای بیمار تجویز نخواهد شد. روش ها و تکنیک های فیزیوتراپی عبارتند از:

   1. کایروپراکتیک

      کایروپراکتیک از روش های درمانی فیزیوتراپی بوده که توسط دست فیزیوتراپیست و متخصص کایروپراکتیک و با حرکت دوار و ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده زانو انجام می شود. این روش به افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده، کاهش درد و تورم زانو و بازگشت عملکرد آن کمک می کند.

   2. مگنت تراپی

      فیزیوتراپیست با انتقال امواج مغناطیسی به ناحیه آسیب دیده زانو، موجب بهبود درد و تورم زانو شده و باایجاد میدان مغناطیسی به ترمیم بافت های آسیب دیده کمک می کند.

   3. اوزون تراپی

      این روش به شکل های متفاوتی انجام شده و یکی از روش های آن تزریق است. این روش به افزایش گردش خون، تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده، کاهش و تسکین درد و تورم زانو، ران و لگن کمک می کند.

   4. اولتراسوند تراپی

      انتقال امواج فراصوت به بافت های بدن توسط دستگاه اولتراسوند موجب افزایش گردش خون و در نهایت تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و بهبود وضعیت زانو، ران و لگن می شود.

   5. استئوپاتی

      استخوان درمانی یا استئوپاتی از روش های ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده نقاط مختلف بوده و باعث تحریک بافت های آسیب دیده و ترمیم و بهبود آن، همچنین کاهش و تسکین درد و تورم زانو، ران و لگن و همچنین برطرف شدن اسپاسم و گرفتگی آنها می شود.

   6. تحریکات الکتریکی

      در این روش فیزیوتراپیست از دستگاه انتقال دهنده جریان الکتریکی با ولتاژ کنترل شده استفاده کرده و به کمک الکترودها این جریان را به زانو منتقل می دهد. در نتیجه موجب تحریک، ترمیم و بهبود رباط ها و بافت های آسیب دیده و غضروف ها شده و به بهبود زانو، ران و لگن کمک می کند.

   7. لیزر تراپی

      در این تکنیک فیزیوتراپیست با اعمال و انتقال اشعه و نور لیزر به بخش آسیب دیده زانو موجب بهبود بی ثباتی، کبودی و آسیب های وارد شده به کشکک، رباط ها و... شده و به کاهش درد و التهاب و درد زانو، ران و لگن کمک می کند، همچنین از ایجاد آسیب های شدید تر جلوگیری می کند.

   8. شاک ویو تراپی

      شاک ویو و اعمال جریان صوتی در ناحیه آسیب دیده، شوکی به بافت ها و عصب های آسیب دیده وارد کرده و موجب تحریک و ترمیم بافت ها و رباط های آسیب دیده و همچنین کاهش تورم و درد زانو ،ران و و لگن می شود.

4. درمان سندروم ایلیوتیبیال باند با جراحی

   همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم این عارضه به دلیل خم شدن مکرر زانو و طی فعالیت هایی از جمله دویدن، شنا و بالا و پایین رفتن از پله و سربلندی و... اتفاق افتاده و موجب سفت شدن و کشیدگی تارها و نوار ایلیوتیبیال می شود. در نتیجه با سفت شدن این نوار ساییدگی در سطح خارجی و نوار ایلیوتیبیال به وجود آمده و موجب درد و تورم زانو می شود. در صورتی که پزشک ارتوپدی تشخیص دهد که این کشیدگی، سفت شدن و ساییدگی با انجام تمرین درمانی و فیزیوتراپی بهبود می یابد، ابتدا فرد اقدام به درمان های غیرتهاجمی و غیرجراحی فیزیوتراپی و تمرین درمانی کرده و درصورت حاد بودن وضعیت و گذشتن چندین ماه از شروع درمان، مجبور به جراحی خواهد شد. این جراحی نیز به روش های مختلفی انجام گرفته و هدف جراح جلوگیری از ساییدگی بیشتر نوار ایلیوتیبیال و سطح خارجی زانو است. در این جراحی پزشک سعی می کند، بورس میانی ایلیوتیبیال و کندیل خارجی ران را برداشته و با ایجاد شکاف در ایلیوتیبیال، طول آن را بلند تر کند.

سوالات متداول

1. چگونه از سندروم ایلیوتیبال جلوگیری کنیم؟

   با انجام نرمش های روزانه، تقویت عضلات ران، گرم کردن و آماده کردن بدن قبل از انجام ورزش های سنگین، پرهیز از حرکات ناگهانی زانو، درست نشستن و عدم فشار مکرر و مداوم به زانو قرار ندادن پاها بر روی هم در مدت زمان طولانی، ایستادن های طولانی، چهار زانو نشستن های طولانی و ...) همچنین مراقبت از زانوی خود و درمان آسیب های جزئي زانو، درمان قوس و صافی بیش از حد کف پا و همچنین استفاده از کفش های استاندارد و ورزشی مناسب (طبی) می توان تا حد زیادی خطر ابتلا به سندروم ایلیوتیبیال را کاهش داد.

2. این عارضه (سندروم ایلیو تیبیال)در چه کسانی شایع تر است؟

   این سندروم در بین ورزشکارانی که در رشته های شنا، دو میدانی، وزنه برداری و... فعالیت می کنند و به طور مکرر در حال خم و راست کردن زانو هستند و همچنین افرادی که کف پای صافی دارند و یا قوس کف پای آنها بیش از حد طبیعی است و یا مبتلا به آرتروز زانو هستند، بیشتر از دیگر افراد دچار این عارضه می شوند. نا گفته نماند افرادی که بیش از حد به زانو فشار وارد می کنند و طرز قرارگیری زانوی آنها اشتباه و نادرست است نیز ممکن است دچار این آسیب شوند.