سندروم تونل تارسال | علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان

مچ و کف پا از نواحی آسیب پذیر بدن بوده و همواره دچار آسیب های گوناگونی می شوند. یکی از این آسیب دیدگی ها، گیر افتادگی عصب در تونل تارسال یا همان سندروم تونل تارسال (Tarsal tunnel syndrome) می باشد. این عارضه موجب ایجاد عوارض و ناراحتی هایی در ناحیه مچ و کف پا شده و ممکن است در نهایت در راه رفتن فرد و فعالیت های پا نیز اختلال ایجاد کند. باید گفت افرادی که کف پایشان صاف است و یا بیش از حد قوس دارد، به شدت در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. برای اطلاع بیشتر از این عارضه و بررسی علائم، دلایل، راه های تشخیص، راه های جلوگیری و همچنین موثرترین روش های درمان فیزیوتراپی آن، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

آناتومی تونل تارس

ابتدا برای شناخت از عارضه سندروم تونل تارسال، به آشنایی با آناتومی و ساختار آن می پردازیم. تونل تارس به شکل یک کانال در قسمت داخلی مچ و زیر قوزک داخلی قرار گرفته است. یک سمت این کانال توسط استخوان های تالوس یا قاپ و کالکانه پاشنه پا و سمت دیگر توسط نواری به نام فلکسور رتیناکولوم احاطه شده است. درون کانال یا همان تونل تارس، عصب و رگ ها و شریان ها و تاندون هایی قرار گرفته است. عصب عبور کننده از داخل تونل تارس، عصب تیبیال خلفی می باشد. این عصب در داخل تونل تارس و ناحیه پشتی و زیرین قوزک داخلی پا قرار دارد.

سندروم تونل تارسال چیست؟

عارضه سندروم تونل تارس زمانی اتفاق می افتد که عصب تیبیال خلفی تحت فشار قرار بگیرد و در تونل تارسال گیر بیافتد. تورم عصب تیبیال موجب افزایش ضخامت آن می شود. در این حالت فضای تونل تارسال برای عصب تیبیال کوچک و تنگ شده و عصب تیبیال درون فضای کانال تارس گیر می افتد. در این حالت عصب تیبیال دچار فشردگی می شود. از آنجایی که این عصب مسئول ایجاد حس در کف پا می باشد، با آسیب آن فرد در کف پا احساس درد کرده و سندروم تونل تارس اتفاق می افتد. همچنین لازم به ذکر است که در ناحیه تونل تارس سیاهرگ، تاندون ها و رگ های خونی نیز وجود داشته که با آسیب دیدگی هر کدام، پا دچار عوارضی می شود.

علائم سندروم تونل تارسال

سندروم تونل تارسال با علائم و نشانه هایی همراه بوده که فرد بعد از احساس و مشاهده آن ها باید سریعا جهت تشخیص و درمان به متخصص ارتوپدی مراجعه کند. البته لازم است بدانید که علائم این بیماری مشابه با دیگر عوارض ایجاد شده در پا نیز می باشد و به همین دلیل با بروز این علائم فقط می توان به سندروم تونل تارسال مشکوک شد و نمی توان به طور قطعی گفت که فرد دچار این بیماری شده است. نشانه ها و علائم سندروم تونل تارسال عبارتند از:

1. درد : یکی از علائم مشترک بین تمام عارضه های ایجاد شده در بدن درد است. فردی که دچار سندروم تونل تارسال شده است، معمولا دردی همانند تیر کشیدن و سوزش در کف پا، احساس می کند. این درد از پاشنه تا کف پا کشیده شده و به انگشتان پا نیز می رسد. این درد در افراد مبتلا به سندروم تونل تارسال، با استراحت دادن به پا و کاهش فعالیت های ورزشی، ایستادن ها، رانندگی و... کاهش و بهبود خواهد یافت.
2. احساس سوزن سوزن شدن در کف پا و انگشتان
3. بی حسی در کف پا و انگشتان پا
4. سرد شدن و گرم شدن ناگهانی ناحیه بالا و پایینی پا
5. تورم و التهاب در اطراف قوزک پا (مچ به پایین)
6. احساس خارش در مچ پا
7. عدم توانایی در ایستادن و حفظ تعادل بر روی پا به دلیل ناراحتی و درد کف پا

علل ایجاد سندروم تونل تارسال

سندروم تونل تارسال و گیر افتادگی عصب مچ پا می تواند به صورت ناگهانی و بدون بروز هیچ علامت خاصی اتفاق بیفتد و نمایان شود و همینطور ممکن است در اثر یک آسیب فیزیکی دیگر در پا، ایجاد شده و موجب ناراحتی فرد گردد. علل ایجاد این عارضه عبارت است از:

1. بیماری ها اسکلتی-عضلانی: بیماری هایی از جمله پوکی استخوان، آرتروز مفصل مچ پا، آرتریت رومائید، جوش خوردگی استخوان های تارسال به یکدیگر، صافی کف پا، قوس بیش از اندازه کف پا و... می تواند موجب ایجاد ناراحتی در پا شود و به تدریج به ضعف عضلات و مفصل، آسیب های تاندون ها و رباط ها و همچنین فشردگی عصب و گیرافتادگی عصب و در نهایت سندروم تونل تارسال ختم شود.
2. بیماری های عمومی بدن: تومورها و کیست های توده ای در مچ پا و همچنین بیماری هایی از جمله دیابت، موجب تورم و فشردگی عصب مچ پا و در نهایت گیر افتادگی آن در تونل تارسال می شوند.
3. آسیب های قبلی: آسیب هایی از جمله دررفتگی مچ پا، پیچ خوردگی مچ پا و رگ به رگ شدن مچ پا، کشیدگی مچ پا که بر اثر ضربه و فشار در فعالیت و سوانح مختلف اتفاق می افتد و عوارضی از جمله خار پاشنه و... موجب ایجاد درد و تورم در مچ و کف پا و همچنین فشردگی عصب و گیر افتادگی آن می شود.

تشخیص سندروم تونل تارسال

بعد از مشاهده علائم ایجاد شده در مچ و کف پا از جمله درد و تورم و اختلال در حرکت و عملکرد آن ها، فرد به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک بعد از بررسی سوابق بیماری های فرد و انجام آزمایشات متعدد و تشخیص نوع و شدت عارضه و همچنین علت آن، جهت درمان مناسب و سریع تر و بهبود فرد اقدام می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. مشاهده و لمس ناحیه آسیب دیده: ابتدا میزان تورم، التهاب و قرمزی پا را بررسی کرده و با لمس ناحیه مچ و کف پا، میزان درد و اختلال عملکردی و حرکتی را نیز می سنجد.
2. اشعه ایکس: بعد از بررسی و مشاهده علائم، برای تشخیص بهتر، از ناحیه آسیب دیده پا (ناحیه مبتلا به سندروم تارسال) و با استفاده از اشعه ایکس عکس برداری کرده و یک عکس کلی می گیرد.
3. .تصویربرداری مغناطیسی (MRI): برای اینکه بهتر بتواند عارضه را تشخیص دهد و جهات مختلف ناحیه آسیب دیده پا را بررسی کند، از این روش استفاده می کند.
4. الکترومیوگرافی (EMG) یا نوار عصب و عضله: با این روش میزان فعال بودن عصب تیبیال را در هنگام استراحت (بی تحرکی) اندازه گرفته و میزان اختلال ایجاد شده در آن را نیز می سنجد.
5. سونوگرافی با وضوح بالا: گاهی ممکن است علاوه بر تمام این موارد تشخیصی، پزشک برای تشخیص بهتر آسیب دیدگی، سونوگرافی نیز انجام دهد.
6. بررسی هدایت عصبی: این روش توسط الکترودها انجام گرفته و به بررسی عصب تیبیال و میزان عملکرد عضلات پرداخته و آنها را اندازه می گیرد.
7. سی تی اسکن: این آزمایش بخش آسیب دیده پا و عصب تحت فشار در تونل تارسال را واضح تر نشان داده و مشخص می کند.
8. ام آر آی: این آزمایش نسبت به دیگر آزمایشات دقیق تر بوده و می تواند علل ایجاد آسیب، شدت فشردگی و آسیب وارد شده به عصب تیبیال و نوع آن را بطور کامل و دقیق مشخص کند.

روش های درمان سندروم تونل تارسال

در ادامه با روش های درمانی سندروم تونل تارسال به طور کامل آشنا خواهید شد.

1. درمان های اولیه سندروم تونل تارسال

   بعد از اینکه مشخص شد فرد دچار گیر افتادگی عصب و یا سندروم تونل تارسال شده است، بعد از مراجعه به پزشک ارتوپدی و تشخیص و صلاحدید پزشک و با توجه به میزان آسیب و گستردگی گیر افتادگی عصب و سندروم تونل تارسال و همچنین بروز علائم و نشانه های آن، می تواند از روش های درمانی مختلف خانگی نیز استفاده کند تا بهبود سریع تر حاصل شود. این بخش از درمان بیشتر حکم مراقبت داشته و تا حدی به کاهش درد و تورم پای بیمار و همچنین بهبود موقت بیمار کمک می کند و شامل موارد زیر می شود:
   1. سرما درمانی و کمپرس سرد: یکی از روش های درمانی خانگی استفاده از کمپرس می باشد. قرار دادن یخ و کمپرس های سرد ( بدون تماس مستقیم با پا) از روش های موثری است که موجب کاهش تورم و التهاب می شود. البته باید دقت شود که کمپرس چندین مرتبه و با فاصله و در مدت زمان ۸ دقیقه، بر روی ناحیه آسیب دیده پا اعمال شود.
   2. استراحت: استراحت دادن به پا، کاهش فعالیت های ورزشی و فشاری، پرهیز از ایستادن های طولانی مدت، موجب بهبود وضعیت پا و کاهش درد و تورم کف پا می شود.
   3. مصرف دارو: مصرف داروها و قرص های ضد درد، ضد التهاب و تسکین دهنده عضلات و کاهش دهنده خشکی و گرفتگی عضلانی با تجویز پزشک، موجب بهبود وضعیت درد و تورم پای مبتلا به سندروم تونل تارسال می شود.
   4. ماساژ درمانی: یکی دیگر از روش های درمانی خانگی ماساژ ناحیه آسیب دیده با پمادهای ضد درد و گرفتگی عضلات، آب ولرم و گرم، روغن های گیاهی، کمپرس گرم و... می باشد. این روش درمانی به بهبود عضلات و ناراحتی های ایجاد شده درمفاصل مختلف بدن و همچنین کاهش درد و تورم ایجاد شده در آنها کمک می کند.

2. درمان سندروم تونل تارسال با تمرین درمانی

   بخش مختص به نرمش و ورزش ها یا همان تمرین درمانی همیشه در درمان عارضه های اسکلتی تاثیر مطلوبی داشته و موجب بهبود ناراحتی و مشکلات ایجاد شده در نواحی مختلف بدن شده است. فیزیوتراپیست با توجه به وضعیت آسیب دیدگی پا و میزان سندروم تونل تارسال، طبق برنامه تنظیم شده خود و ارائه تمرین و ورزش های مناسب می تواند به بهبود وضعیت درد کف پا و همچنین بهبود تونل تارسال کمک کند. ورزش ها و تمرینات ارائه شده توسط فیزیوتراپیست شامل موارد زیر می شوند:
   1. پارچه و یا حوله ای را روی زمین پهن کرده و پای آسیب دیده را روی آن قرار دهید. به کمک انگشتان پا حوله را برداشته و جمع کنید. سپس مجدد به حالت اول خود برگشته و مجددا این حرکت را تکرار کنید.
   2. یک پارچه و یا کش را از کف پای خود عبور داده و در حالی که کمی زانو را خم کرده اید، کش و پارچه را به سمت خود بکشید.
   3. چرخش مچ پا: ابتدا دراز بکشید و بدن را در حالت ریلکس قرار دهید. سپس پای مبتلا به سندروم تونل تارسال را دراز کرده و درحالی که زانو صاف است، حدود ۱۰ سانتی متر از زمین فاصله دهید و شروع به چرخاندن مچ پای خود کنید. می توانید این تمرین را با پای دیگر نیز انجام دهید.
   4. خم و راست کردن مچ پا: مطابق تمرین قبل پای آسیب دیده خود را دراز کرده و کمی بالتر از زمین قرار دهید. سپس مچ پا را به سمت پایین و بالا خم و راست کنید. (در این حالت پنجه پا به سمت جلو و همچنین بالا قرار می گیرد.) بار دیگر پار را صاف کرده و کمی بالا بیاورید. این بار مچ را به سمت طرفین خم کنید. (این تمرینات را چندین بار انجام دهید.)
   5. بازی با انگشتان: ابتدا کف پا را روی زمین قرار داده و سپس یکی یکی انگشتان پا را بدون بلند شدن کف پا از روی زمین بلند کنید.
   6. یک میله را زیر کف پا قرار داده و زیر پای خود بغلتانید. ( ۴ الی ۱۵ ثانیه این حرکت را تکرار کنید.)
   7. به کمک انگشتان پا، یک خودکار، مداد و هر شی کوچکی را برداشته و بلند کنید و سپس سر جای اول قرار دهید. (این حرکت را چندین مرتبه انجام دهید.)
   8. روزانه چندین مرتبه در حالیکه ایستاده اید، سعی کنید درحالی که لبه خارجی پای خود را روی زمین قرار داده اید، راه بروید.
   9. روزانه چندین مرتبه پاهای خود و انگشتانتان را خم و راست کنید.
   10. ابتدا توپی را بین پاهایتان قرار داده و با بغل داخلی پا نگه دارید. دراز بکشید و پاها را بالا ببرید. سعی کنید توپ از بین پاهایتان پایین نیفتد. ( ۴الی ۱۵ ثانیه در این وضعیت بمانید.)
   11. ابتدا روی پنجه پا ایستاده و پاشنه ی پا را بلند کنید. (۱۵ تا ۳۰ ثانیه صبر کنید.) سپس خیلی آرام پاها را روی زمین قرار دهید.
   12. ابتدا مقابل دیوار بایستید و یکی از پاها را جلوتر از پای دیگر قرار دهید. با دستان خود به دیوار فشار وارد کرده و زانوی عقبی را کمی خم کنید. این تمرین را با توجه به برنامه فیزیوتراپی و تمرین درمانی خود انجام دهید.

3. درمان سندروم تونل تارسال با فیزیوتراپی

   فیزیوتراپی و توانبخشی با روش ها و تکنیک متفاوت دستی و غیر دستی همواره از درمان های ایمن، مفید، موثر و کاربردی بوده و می تواند علاوه بر بهبود ناحیه آسیب دیده پا، از ورود آسیب های جدی تر و بیشتر در آن ناحیه نیز جلوگیری کند. فیزیوتراپیست بعد از بررسی وضعیت آسیب دیدگی پا، میزان گیر افتادگی عصب و همچنین آسیب تونل تارسال برنامه فیزیوتراپی لازم و مناسبی را برای بیمار تهیه کرده و طبق آن برنامه به بهبود سریع تر درد و تورم پا می پردازد. تکنیک های فیزیوتراپی با توجه به شرایط سلامت بیمار انجام گرفته و هیچگونه عارضه خطرناکی را به دنبال ندارند. این روش درمانی غیر تهاجمی با استفاده از دستگاه های نوین، پیشرفته و خاصی صورت گرفته و موجب تحریک بافت ها، افزایش گردش خون، ترمیم بافت ها شده و در نهایت به کاهش درد و تورم و همچنین اسپاسم عضلات پا و بهبود وضعیت گیرافتادگی عصب پا نیز کمک می کند. روش های درمانی در کلینیک فیزیوتراپی عبارتند از:

   1. کایروپراکتیک

      از روش های دستی و کاربردی که توسط دست فیزیوتراپیست و با اعمال ماساژ دایره ای شکل بر روی ناحیه آسیب دیده انجام می گیرد، می توان به کایروپراکتیک اشاره کرد. این روش درمانی به افزایش گردش خون و کاهش درد در مچ و کف پا و همچنین بهبود تورم پا کمک می کند.

   2. مگنت تراپی

      مگنت تراپی یا همان مغناطیس درمانی با ایجاد میدان مغناطیسی در بدن به کاهش تورم و التهاب و همچنین درد پرداخته و به افزایش گردش خون و بهبود گیرافتادگی عصب تیبیال نیز کمک می کند. باید گفت که این روش درمانی از موثرترین روش های درمانی برای آسیب های عصب تیبیال و گیرافتادگی آن در تونل تارسال پا می باشد.

   3. شاک ویو تراپی

      شاک ویو و اعمال جریان صوتی در ناحیه آسیب دیده، شوکی به بافت ها و عصب های آسیب دیده وارد کرده و موجب تحریک و ترمیم بافت ها و عصب تیبیال و کاهش تورم و درد آن پا می شود.

   4. اوزون تراپی

      اوزون تراپی به شکل های مختلف صورت می گیرد و تزریق اوزون به ناحیه آسیب دیده، موجب افزایش سرعت روند بهبود عصب تیبیال شده و به کاهش التهاب و درد پا کمک می کند.

   5. اولتراسوند تراپی

      این روش با استفاده از امواج صوتی و دستگاه اولتراسوند انجام شده و موجب تحریک و ترمیم بافت ها و عصب تیبیال می شود.

   6. لیزرتراپی

      اعمال اشعه لیزر و تاباندن نور آن بر روی ناحیه آسیب دیده پا (مچ و کف پا) موجب تحریک و ترمیم بافت ها و عصب تیبیال شده و به بهبود سریع تر پا کمک می کند.

   7. استفاده از تجهیزات درمانی و فیزیوتراپی

      استفاده از باندهای کشی و کش های طبی، ارتز، کفش های طبی، قالب های ارتوتیک (کفی ها) ... موجب بهبود وضعیت پا و قرار گیری پا در حالت مناسب و صحیح شده و از بروز آسیب های جدی تر جلوگیری می کند. همچنین به کاهش تورم، کاهش درد و... بهبود آسیب دیدگی پا کمک می کند.

4. درمان سندروم تونل تارسال با جراحی

   بعد از اینکه فرد تحت نظر پزشک ارتوپدی و همچنین تحت درمان های فیزیوتراپی و تمرین درمانی قرار گرفت، در صورت عدم بهبود و صلاحدید پزشک معالج، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. این جراحی به منظور آزاد سازی عصب انجام گرفته و جراح با ایجاد برش در پا و فلکسور رتیناکولوم موجب آزادسازی عصب گیر افتاده در تونل تارسال شده و با برداشتن فشار از روی عصب، موجب بهبود بیمار می شود. این جراحی معمولا در ۸۵ الی ۹۰ درصد افراد موفقیت آمیز بوده و موجب بهبود وضعیت پای بیمار می گردد.

سوالات متداول

1. آیا می توانیم از عارضه سندروم تونل تارسال جلوگیری کنیم؟

   باید گفت روش خاصی برای جلوگیری از بروز سندروم تونل تارسال وجود نداشته و برای جلوگیری از آن باید به موارد زیر توجه کنید:
   1. به وضعیت و پوزیشن بدن خود( پاها) توجه کنید و در حالت صحیح قرار بگیرید. یعنی درست بخوابید، درست بنشینید، درست بایستید و...
   2. تا جای ممکن از انجام حرکات تکراری و ورزش های پر فشار بپرهیزید.
   3. از کفش های طبی و استاندارد استفاده کنید.
   4. از قراردادن پاها در مدت طولانی در یک حالت (پوزیشن) و یا بر روی یکدیگر و... خودداری کنید.
   5. روزانه چندین دقیقه را به انجام نرمش و ورزش های سبک اختصاص دهید تا عضلات پاهایتان تقویت شود.

2. سندروم تونل تارسال در چه کسانی شایع تر است؟

   افرادی که قبلا دچار مشکلاتی از جمله آسیب دیدگی، پارگی، دررفتگی، کشیدگی رباط ها و تاندون ها شده اند و همچنین افرادی که دارای صافی کف پا و یا قوس بیش از حد پا هستند، به دلیل فشار و ضعیف بودن پا بیشتر دچار سندروم تونل تارسال می شوند. همچنین افرادی که اضافه وزن دارند نیز به دلیل تحمل وزن بدن و فشار به پا می توانند دچار آسیب عصب و در نهایت مبتلا به سندروم تونل تارسال شوند.