كرامپ یا گرفتگی عضلانی ساق پا | علائم، تشخیص+فیزیوتراپی و ورزش

چکیده مطلب

ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که به طور ناگهانی دچار گرفتگی عضلات ساق پا شوید و درد زیادی را تجربه کنید، اما علت آن را ندانید. به نظر شما علت ایجاد این عارضه چه چیزی می باشد؟ چه افرادی در معرض ابتلا به کرامپ ساق پا قرار دارند؟ چگونه می توان آن را تشخیص داد و درمان کرد؟ فیزیوتراپی چگونه می تواند در دمان آن نقش داشته باشد؟
در این مقاله قصد داریم که شما را با عارضه کرامپ ساق پا آشنا کنیم و راه های درمان آن را معرفی کنیم. با رامتن همراه باشید.

كرامپ عضلانی ساق چیست؟

انقباض و گرفتگی ناگهانی عضلات پشت ساق پا موجب ایجاد درد شدیدی می شود که به آن کرامپ عضلانی ساق گفته می شود. این عارضه می تواند با اسپاسم و یا گرفتگی عضلات کوچک کف پا نیز همراه باشد. این درد می تواند از چند ثانیه تا ده دقیقه طول بکشد و شدت آن از خفیف تا شدید متغیر است. عضلات ساق پا پس از رفع گرفتگی، به مدت 24 ساعت حساس می مانند و حتی ممکن است بر اثر فشار دادن با دست دچار درد شوند. این عارضه اغلب هنگام استراحت و یا زمانی که فرد خواب است اتفاق می افتد، به همین دلیل کرامپ شبانه نیز نامیده می شود.

چه افرادی در معرض ابتلا به کرامپ ساق پا قرار دارند؟

این عارضه می تواند برای هر کسی رخ دهد، اما در برخی افراد بیشتر از سایرین اتفاق می افتد. در ادامه به معرفی افرادی که در معرض ابتلا به کرامپ ساق پا قرار دارند، می پردازیم:

1. افراد مسن

   این عارضه اغلب در افراد مسن مشاهده می شود. افراد مسن به دلیل از دست دادن توده عضلانی خود و ضعیف شدن عضلات، به راحتی در معرض این عارضه قرار می گیرند.

2. ورزشکاران

   ورزشکارانی که در هوای گرم ورزش می کنند و بدن آن ها خسته و کم آب می شود، اغلب دچار کرامپ عضلانی می شوند.

3. زنان باردار

   گرفتگی عضلانی از موارد شایع در دوران بارداری می باشد.

4. افراد مبتلا به برخی بیماری ها

   افراد مبتلا به دیابت، اختلالات عصبی، کبدی و تیروئید، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه قرار می گیرند.

علائم کرامپ عضلانی ساق پا

این عارضه با علائم زیر همراه می باشد:

1. درد

   اولین و بارزترین نشانه گرفتگی عضلات ساق پا، در ناگهانی و شدید در این ناحیه می باشد.

2. وجود توده زیر پوست

   زمانی که عضله دچار گرفتگی می شود، با لمس ساق پا ممکن است یک توده سخت از بافت عضلانی را زیر پوست این ناحیه احساس کنید.

تشخیص کرامپ عضلانی ساق پا

در صورتی که بیمار دچار گرفتگی های مکرر عضلات ساق پا شود، می تواند با مراجعه به متخصص ارتوپدی نسبت به یافتن دلیل این عارضه اقدام نماید. مراحل تشخیص علت ایجاد کرامپ عضلانی شامل موارد زیر می باشد:

1. معاینه فیزیکی

   متخصص ارتوپدی پس از پرسش سوالاتی درمورد سابقه پزشکی بیمار، وضعیت سلامتی و مدت زمان و تعداد دفعات گرفتگی عضلات پا به انجام معاینات و بررسی های فیزیکی می پردازد تا با استفاده از علائم موجود علت این عارضه مشخص گردد.

2. آزمایش خون

   انجام این آزمایشات با هدف بررسی کم آبی بدن، کمبود مواد معدنی، نمک و همچنین بررسی وضعیت غددی مانند غده تیروئید که می توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند، انجام می شود.

3. الکترومیوگرافی (EMG)

   در صورتی که پزشک معالج به وجود اختلالات عصبی در ماهیچه ها مشکوک باشد، انجام آزمایش الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله را تجویز می کند. در این آزمایش پاسخ عضله به جریان الکتریکی که توسط الکترود هایی به آن منتقل می شوند را اندازه گیری کرده و مطابق با آن ها وجود مشکل در عضله تشخیص داده می شود.

4. سونوگرافی

   سونوگرافی داپلر عروقی، وضعیت رگ های خونی را به نمایش می گذارد و در صورت وجود انسداد در آن ها و یا تنگ شدن عروق، با استفاده از تصاویر به دست آمده از سونوگرافی می توان آن ها را تشخیص داد. تنگی عروق که موجب کاهش خونرسانی به عضلات می شود، یکی از علل ایجاد گرفتگی عضلانی می باشد.

5. ام آر آی

   انجام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی می تواند به یافتن علت این عارضه کمک کند. تصویربرداری از ستون فقرات، اطلاعاتی را درباره وضعیت کانال نخاعی و همچنین موقعیت دیسک های کمر را ارائه دهد. وجود تنگی کانال نخاع و یا خروج دیسک های کمر از محل طبیعی خود، باعث وارد شدن فشار به عصب ها می شود. فشار به عصب ها یکی از علل ایجاد این عارضه می باشد.

روش های درمان کرامپ عضلانی ساق پا

گرفتگی عضلات ساق پا با انجام اقدامات درمانی زیر قابل درمان می باشد:

1. هیدراته نگه داشتن عضلات

   نوشیدن مقادیر کافی آب و مایعات در طول روز به هیدراته نگه داشتن عضلات و پیشگیری از کم آبی بدن کمک می کند.

2. دارو درمانی

   به طور معمول برای برطرف کردن گرفتگی عضلات پا، دارویی تجویز نمی شود. اما در صورتی که بیمار انقباض و درد عضلانی شدیدی را تجربه کند، توصیه می شود تا دارو های ضد درد مانند استامینوفن و یا دارو های ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) و ناپروکسن (Aleve) مصرف شود.

3. استفاده از کمپرس گرم

   قرار دادن کمپرس گرم بر روی عضلات ساق پا به شل شدن عضلات و کاهش سفتی آن ها کمک می کند. استفاده از دوش آب گرم نیز در بهبود این عارضه می تواند کمک کننده باشد.

4. استفاده از کمپرس یخ

   قرار دادن کمپرس یخ بر روی ساق پا می تواند در تسکین درد و کاهش گرفتگی عضلانی آن کمک می کند.

5. فیزیوتراپی

   فیزیوتراپی حیطه ای از پزشکی می باشد که شامل روش های درمانی متنوعی برای درمان بیماری های عصبی، اسکلتی و عضلانی است. مراجعه به فیزیوتراپی در درمان کرامپ عضلانی نقش بسیار موثر و مطلوبی دارد. فیزیوتراپیست با توجه به سن و شرایط بیمار برنامه درمانی مناسب را تنظیم کرده و به بهبود این عارضه کمک می کند. در ادامه برخی از روش های پر کاربرد که می توانند به بهبود این عارضه کمک کنند را معرفی کرده و توضیح می دهیم:

   • ماساژ درمانی

     ماساژ درمانی در درمان کرامپ عضلانی ساق پا شامل ورز دادن و مالش دادن عضلات جهت کاهش تنش موجود در آن ها می باشد. این عمل توسط فیزیوتراپیست آموزش دیده به طور حرفه ای و با در نظر گرفتن محل آسیب دیده و نیاز بیمار انجام می شود. ماساژ درمانی با افزایش جریان خون و اکسیژن رسانی به عضلات ساق پا به بهبود این عارضه کمک می نماید.

   • الکتروتراپی

     الکتروتراپی از روش های پرکاربرد، ایمن و بدون عارضه در فیزیوتراپی می باشد که در آن با به کارگیری امواج الکتریکی، اختلالات عضلانی اسکلتی را تحت درمان قرار می دهند. اعمال امواج الکتریکی گردش خون موضعی را بهبود داده و میزان اکسیژن رسانی به آن ناحیه را بالا می برد. از مزایای این روش می توان به بهبود توانایی حرکتی عضلات، تسریع ترمیم و بازسازی بافت های آسیب دیده، تسکین و کاهش درد اشاره نمود. علاوه بر این در مواردی که تنگی کانال نخاع باعث وارد شدن فشار به اعصاب و ایجاد گرفتگی عضلانی می شود، الکتروتراپی می تواند در درمان تنگی کانال نخاعی نقش موثری داشته باشد.

   • اولتراسوند تراپی

     در اولتراسوند تراپی با استفاده از امواج مکانیکی گرمای عمقی در بافت های عضلات ایجاد می گردد. این روش با قرار دادن ژل بر روی عضلات ساق پا و اعمال امواج با استفاده از دستگاه اولتراسوند تراپی انجام می شود. گرمای ایجاد شده بر اثر ارتعاشات ناشی از این امواج به افزایش کشش عضلات، شل شدن آن ها، و کاهش گرفتگی و درد کمک می کند. همچنین این گرما موجب بازتر شدن عروق خونی و افزایش جریان خون در عضلات تحت درمان می گردد که در نتیجه آن اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به بافت ها می رسد.

   • امواج دیاترمی

     دستگاه دیاترمی یکی از دستگاه هایی است که در فیزیوتراپی کاربرد دارد و امواج اولتراسوند و یا امواج الکترومغناطیسی را تولید می کند. گرمای تولید شده توسط امواج این دستگاه به کاهش گرفتگی و خشکی عضلات و تسکین درد ناشی از کرامپ عضلانی کمک می کند.

   • درای نیدلینگ

     یکی از تکنیک های پر کاربرد و نوین در فیزیوتراپی استفاده از روش درای نیدلینگ یا سوزن خشک می باشد. این روش با روش طب سوزنی متفاوت است و بر اساس علم آناتومی بدن مورد استفاه قرار می گیرد. درای نیدلینگ با قرار دادن سوزن های فلزی بسیار نازکی در عضلات آسیب دیده و باقیگذاشتن آن ها درون بافت مورد نظر به مدت چند دقیقه انجام می شود. از مزایای این روش می توان به تحریک تولید هورمون های اندورفین (هورمون های ضد درد طبیعی که توسط بدن ترشح می شوند) اشاره کرد. این روش در درمان کرامپ یا گرفتگی عضلانی و درد های حاد و مزمن آن ها نقش بسیار موثری دارد.

   • تحریک الکتریکی (TENS)

     TENS یکی از دستگاه های الکتروتراپی می باشد که در فیزیوتراپی کاربرد دارد و جزء شناخته شده ترین انواع آن ها است. فیزیوتراپیست با استفاده از این دستگاه و با قرار دادن الکترود ها بر روی سطح پوست، امواج الکتریکی را به عضلات ساق پا اعمال کرده و از این طریق موجب مسدود شدن مسیر انتقال پیام درد از عضلات تحت درمان به مغز می شوند. این روش علاوه بر تسکین درد به بهبود گرفتگی عضلات کمک می کند.

علل ابتلا به كرامپ عضلانی ساق پا

در اغلب موارد علت ابتلا به کرامپ عضلانی ساق پا مشخص نیست، اما موارد زیر می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:

1. خونرسانی ناکافی به پاها

   تنگ شدن شریان هایی که خون را به پا می رسانند (تصلب شرایین اندام ها)، موجب خونرسانی ناکافی به پاها می شود. این اتفاق در حین انجام فعالیت های ورزشی دردی مشابه با گرفتگی در پاها ایجاد می کند که به طور معمول بلافاصله پس از پایان ورزش، از بین می رود.

2. فشرده شدن عصب

   فشردگی اعصاب در ستون فقرات نیز می تواند باعث ایجاد دردی مشابه با گرفتگی عضلات در پاها ایجاد کند. این درد معمولا با راه رفتن طولانی مدت تشدید می یابد.

3. کمبود مواد معدنی

   کمبود مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم یا منیزیم در رژیم غذایی می تواند در گرفتگی عضلات ساق پا نقش داشته باشد. دیورتیک ها، دارو هایی هستند که می توانند موجب کاهش این مواد معدنی شوند.

4. ورزش طولانی مدت

   دوره های طولانی ورزش یا کار فیزیکی، به ویژه در هوای گرم، می تواند منجر به گرفتگی عضلات شود.

5. برخی دارو ها

   دیورتیک ها، دارو هایی هستند که اغلب برای فشار خون بالا تجویز می شوند و می توانند از عوامل موثر در ایجاد این عارضه باشند.

6. سایر موارد

   استفاده بیش از حد از یک عضله، کم آبی، کشیدگی عضلانی و یا نگه داشتن یک موقعیت برای مدت طولانی می تواند باعث گرفتگی عضلات شود.

پیشگیری از کرامپ عضلانی ساق پا

رعایت موارد زیر به پیشگیری از کرامپ عضلات ساق پا کمک می کند:

1. پیشگیری از کم آبی بدن

   توصیه می شود که مقادیر زیادی آب و سایر مایعات بنوشید. مقدار آبی که روزانه باید مصرف کنید به جنسیت، سن، میزان فعالیت، غذایی که می خورید، آب و هوا، وضعیت سلامتی و همچنین دارو هایی که مصرف می کنید، بستگی دارد. نوشیدن مایعات به مقدار کافی به حرکت راحت تر ماهیچه ها یعنی انقباض و شل شدن آن ها، هیدراته نگه داشتن سلول های ماهیچه و کمتر تحریک شدن آن ها کمک می کند. سعی کنید در طول مدت زمان انجام فعالیت های فیزیکی و همچنین پس از اتمام آن ها، به نوشیدن مایعات در فواصل معین بپردازید.

2. کشش عضلات

   قبل و بعد از انجام فعالیت های فیزیکی، عضلات خود را کشش دهید. علاوه بر این در صورتی که جزء افرادی هستید که در طول شب دچار گرفتگی عضلانی می شوند، قبل از خواب حرکات کششی انجام دهید. همچنین توصیه می شود قبل از خواب به مدت چند دقیقه، دوچرخه سواری ثابت انجام دهید تا هنگام خواب به این عارضه دچار نشوید.

سوالات متداول

1. در صورت گرفتگی عضلات ساق پا چکار کنیم؟

   برای بهبود کرامپ عضلات، انجام تمرینات کششی عضلات، ماساژ دادن آن ها، استفاده از کمپرس سرد و پد های گرم کننده توصیه می شود.

2. مصرف چه ویتامین هایی به کاهش گرفتگی عضلات کمک می کنند؟

   مصرف پتاسیم، سدیم، منیزیم، ویتامین B و ویتامین D به کاهش گرفتگی عضلات کمک می کند.

3. نوشیدن آب چه تاثیری بر گرفتگی عضلات پا دارد؟

   کم آبی اغلب نقشی در گرفتگی عضلات دارد، بنابراین نوشیدن آب کافی در طول روز می تواند به جلوگیری از آن کمک کند. نوشیدن مایعات در هنگام گرفتگی عضلات به انقباض و شل شدن آن ها کمک می کند. نوشیدن آب به هیدراته شدن سلول های ماهیچه ای کمک می کند و تحریک پذیری عضلات را کاهش می دهد.

4. آیا کمبود ویتامین B12 می تواند باعث گرفتگی عضلات پا شود؟

   ویتامین B12 ویتامینی است که در گوشت و لبنیات یافت می شود. کمبود ویتامین B12 می تواند موجب گرفتگی عضلات در سراسر بدن شود.