فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی بعد از عمل پای پرانتزی

برای آشنایی با نقش فیزیوتراپی و انواع آن در درمان مشکلات و عارضه های پا، صفحه فیزیوتراپی پا را مطالعه کنید

Genu varum یا همان پای پرانتزی به چه معناست؟

شاید شما بارها با این واژه مواجه شده باشید، پای پرانتزی یا ژنو واروم، به حالتی گفته می شود که در آن شکل زانو ها نسبت به حالت عادی تغییر زاویه داشته و پاها نسبت به لگن دچار بیرون زدگی شده و حالتی پرانتزی، در فرم ظاهری پاها ایجاد می کنند. زمانی که متولد می شویم، فاصله بین زانوهایمان تقریبا 5 الی 6 سانتیمتر بوده و در حدود شش ماهگی این فاصله کاهش یافته و معمولا به 5/2 سانتیمتر می‌رسد. دقیقا بعد از یک سالگی، این فاصله تقریبا از بین رفته و صفر خواهد شد. این مسئله باعث ایجاد ناهنجاری و آسیب های پا می شود. از جمله این مشکلات این است که در هنگام ایستادن، زانوهای فرد با فاصله از هم و پاها و مچ‌ها در کنار هم قرار گیرند. در نتیجه، پاها کمانی شکل (پرانتزی) به نظر می رسند. همچنین، این مشکل می‌تواند باعث به وجودآمدن ناهماهنگی و اختلال در زانو یا ران شده و منجر به درد زانو و یا حتی صدمات خفیف و شدید به زانو شود. ناگفته نماند که کودکان و افراد بزرگسالی که به بیماری بلانت مبتلا هستند و همچنین برخی از کوتوله ها، معمولا دچار این عارضه (پای پرانتزی) می باشند.

روش های درمان پای پرانتزی

1. درمان بدون عمل جراحی

   تا قبل از سن 4 سالگی، پزشک می تواند با استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک و پنجه پا اقدام به درمان این عارضه، (پای پرانتزی) کرد. همچنین گاهی پزشک معالج، از بریس های دینامیک و یا اسپیلیت ها استفاده می کند. جالب است بدانید در بعضی از مواقع با انجام تمرینات و ورزش های مناسب نیز می توانید به درمان این مشکل بپردازید. ماساژ درمانی و همچنین فیزیوتراپی نیز تاثیر بسزایی در کاهش درد و درمان آن دارند.

   درمان پای پرانتزی در کودکان بدون جراحی

   یکی از دلایلی که باعث می شود کودکان دچار عارضه پای پرانتزی شوند، بیماری بلانت می باشد. این بیماری در اثر بروز مشکلات و اختلال در صفحه رشد بالایی استخوان تیبیا یا درشت نی به وجود می آید و سبب انحراف شدید و کمانی شدن استخوان ساق و زانو می شود. این بیماری علاوه بر اینکه موجب کمانی شدن و پرانتزی شدن پاها می شود، باعث ایجاد آرتروز زودرس در کودکان نیز می باشد. اگر کودک دچار بیماری بلانت باشد به احتمال زیاد، درمان او با استفاده از بریس و جراحی صورت می گیرد. اکثر اوقات این بیماری در کودکان، با انجام تمرینات فیزیوتراپی، کایروپراکتیک، استفاده از کفش های مخصوص برطرف می شود

2. درمان پای پرانتزی با جراحی استئوتومی

   زمانی که سن بیمار از 4 سال گذشته باشد و همچنین ناهنجاری و اختلال در پا و زانو خیلی شدید دیده شود، پزشک درمورد درمان تصمیم گیری کرده و با توجه به شرایط بیمار، درمان با جراحی را انجام می دهد. اصطلاحا به این جراحی استئوتومی تیبیا می گویند که در آن استخوان زانو به صورت دقیق و کنترل شده توسط جراح برش داده و شکسته می شود و در زاویه و اندازه صحیح قرار می گیرد. هدف از انجام این جراحی، بهبود و کاهش درد زانو، جلوگیری از آرتروز زودرس زانو، به تعویق انداختن جراحی تعویض مفصل زانو و اصلاح فرم ظاهری پا است. البته عمل جراحی استئوتومی به افراد زیر توصیه نمی شود :
   1. کسانیکه دچار عارضه آرتروز وسیع زانو هستند. ( یعنی آرتروز آن ها فقط به زانو محدود نمی شود).
   2. کسانیکه دچار عارضه ناپایداری زانو هستند.
   3. کسانیکه که دچار محدودیت های حرکتی شدید زانو هستند.
   4. کسانیکه دچار روماتیسم هستند.

   جراحی پای پرانتزی در کودکان

   معمولا کودکانی که پاهایشان به طور فیزیولوژیکی پرانتزی است، تا سن 18 ماهگی این عارضه بهبود پیدا می کند و با رشد و بزرگ شدن کودک برطرف شده و از بین می رود. اگر بعد از این مدت همچنان کودک دچار این عارضه باشد، باید به پزشک مراجعه کرد تا هرچه زودتر درمان و اقدامات لازم انجام شوند. اقدامات جراحی زانوی پای پرانتزی به بلوغ کودک بستگی دارد. اگر کودک در سن کمتر از بلوغ باشد، صفحه رشد او باز بوده و هنوز در حال رشد است. با بسته شدن صفحات رشد فیمور یا تیبیا ممکن است تراز زانوها تغییر پیدا کند. زمانی که صفحه رشد هنوز باز است، زانو بیش از حد طبیعی به سمت خارج (رو به بیرون رشد می کند). در کودکانی که سن بیشتری دارند و صفحه رشدشان دیگر باز نیست، اقدامات درمانی شامل برش استخوان، صاف کردن و سپس قرار دادن در محل درست انجام می گیرد. برای انجام این عمل، از ایمپلنت های فلزی (پین ها، صفحه ها و پیچ ها) استفاده می شود.

دوران نقاهت جراحی پای پرانتزی

باید گفت دوران بهبود و نقاهت بعد از عمل پای پرانتزی بسیار سخت و دشوار است. زیرا جراح در این عمل، استخوان را برش داده، شکسته و دوباره جوش می دهد. در نتیجه طول می کشد تا استخوان دوباره جوش بخورد و ترمیم شود. معمولا حدود 3 تا 6 ماه بعد از جراحی با انجام کلیه مراقبت ها، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی در کلینیک فیزیوتراپی رامتن به صورت صحیح و مناسب، بیماران بهبود پیدا کرده و می توانند به فعالیت های روزمره خود ادامه بدهند.

عکس قبل و بعد از عمل پای پرانتزی

ورزش های مناسب برای درمان زانو و پای پرانتزی

1. حرکات و تمرینات ورزشی کششی

   توصیه می شود برای گرفتن نتیجه بهتر، روزانه 2 بار و در 3 تا 4 مرحله، حرکات کششی را انجام بدهید. هر کشش باید حدود 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. میزان هر کشش باید به حدی باشد، که فرد تا حد کمی احساس ناراحتی کند.(توجه کنید نباید درد زیادی را تحمل کنید.) کشش ها باید به طور یکنواخت و بدون ضربه زدن باشند. برای اینکه نتیجه بهتری بگیرید، بهتر است به مدت 8 هفته این تمرینات را انجام بدهید.
   • تمرین اول: دراز بکشید و زانوی خود را کاملا باز کنید. یک پارچه و یا نوار پارچه ای حلقه شده را از کف پای خود عبور بدهید و سر آن را بادستان خود بگیرید. طوری که پا کشیده و صاف شود، پای خود را بالا آورده و نوار را بکشید.
   • تمرین دوم: کنار یک دیوار بایستید. با یکی از دستانتان برای حفظ تعادل دیوار را بگیرید. سپس یکی از پاهای خود را پشت پای دیگر برده و از سمت کناری پا به سمت جلو (مقابل) خم کنید.

2. حرکات تقویتی

   این بخش از تمرینات به تقویت عضلات کمک می کنند و بهتر است در 3 ست 10 تایی انجام شوند و البته بین هر ست حتما 2 دقیقه استراحت کنید.
   • تقویت بخش میانی عضله چهار سر ران : در حالیکه روی یک صندلی نشسته اید، پاهای خود را از زانو آویزان کنید. ابتدا یکی از پاها را صاف و کشیده بالا بیاورید. (تا جایی که خیلی احساس درد نکنید.) 10 ثانیه در همان حالت بمانید و سپس خیلی آرام پا را پایین بیاورید. بعد از اینکه 2 دقیقه استراحت کردید، این حرکت را با پای دیگرتان نیز انجام بدهید. (10 بار)
   • تقویت عضلات داخل ران : در حالت نشسته پاهای خود را دراز کرده و سپس یک حوله و یا توپ را بین زانوهایتان قرار داده و به مدت 10 ثانیه حداکثر فشاری که می توانید را به آن وارد کنید.

فیزیوتراپی قبل از عمل پای پرانتزی

قبل از جراحی بهتر است بیمار در شرایط جسمی بهتری قرار بگیرد تا بعد از عمل شاهد نتیجه بهتری باشد. متخصص فیزیوتراپی قبل از انجام جراحی، آمادگی ها، نرمش ها و تمرینات تقویت عضلات زانو و استفاده از وسایلی مانند عصا، واکر و همچنین نحوه صحیح قدم برداشتن با آن ها و حفظ تعادل را به بیمار آموزش می دهد.

فیزیوتراپی بعد از عمل پای پرانتزی

بعد از انجام جراحی و زمانیکه بیمار هوشیاری خود را بدست آورد، فیزیوتراپیست در کلینیک فیزیوتراپی رامتن آموزش های لازم جهت بالا رفتن و پایین آمدن از تخت، صندلی و... را به بیمار داده و برای از بین بردن و کاهش درد، همچنین کاهش تورم زانو به بیمار کمک می کند. بخش مهمی از درمان مربوط به مراقبت های بعد از عمل جراحی و انجام تمرینات نرمشی مناسبی است که فیزیوتراپیست برای بهبود سریع پا و کمک به کاهش درد و عوارض بعد از عمل به بیمار توصیه می کند. بعد از بررسی وضعیت پای بیمار، فیزیوتراپیست با استفاده از روش های مختلف فیزیوتراپی پا به بهبود پای عمل شده اقدام می کند.

در هفته اول بعد از عمل، باید مراقب علائمی مانند عفونت، قرمزی، تب و سایر علائم عفونت باشید. فیزیوتراپیست در این هفته به منزل بیمار آمده و وضعیت بیمار را چک می کند. یک کیسه حاوی یخ را روی زانوی شما قرار داده و کمک می کند درد زانوی شما تسکین بیابد. در هفته دوم بعد از جراحی، فیزیوتراپیست با چندین روش اقدام به کاهش درد پای بیمار می کند
این روش ها عبارتند از :

• تزریق استروئید ( جهت کاهش درد زانو)
• اوزون درمانی ( جهت افزایش گردش خون در زانو)
• تزریق پلاسمای غنی از پروتئین ( جهت تامین ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز ناحیه آسیب دیده زانو)
• رادیوفرکوئنسی ( به منظور جلوگیری از انتقال درد به سیگنال های عصب)
• دستگاه اولتراسوند ( کاهش درد و تورم)
• گچ گیری و یا آتل بندی
• کایروپراکتیک (ماساژ دستی)

از هفته دوم به بعد، به تدریج مصرف داروهای مسکن کم می شود. همچنین برنامه غذایی تغییر
می کند. در هفته سوم، بیمار به تدریج شروع به انجام فعالیت ها و نرمش های مناسبی که
فیزیوتراپیست در نظر گرفته می کند.

حرکات ورزشی و نرمش های بعد از عمل پای پرانتزی

1. حرکات اولیه ورزشی بعد از عمل پای پرانتزی

   1. Quadriceps set

      حوله کوچکی را برداشته و لوله کنید و آن را کمی بالاتر از مچ پا و زیر تاندون آشیل قرار بدهید. پاشنه پا باید کمی بالاتر از زمین قرار بگیرد. سپس تمامی عضلات ران خود را سفت و منقبض کرده و سعی کنید تمام اندام تحتانی خود را به طور کامل، صاف و مستقیم کرده و پشت زانوی خود را تا جایی که امکان دارد، به زمین نزدیک کنید. (10 تا 15 ثانیه) در این حالت بمانید و سپس عضلاتتان را به طور کامل شل کرده و به مدت 30 ثانیه استراحت بدهید. سپس مجددا این کارا را تکرار کنید و به مدت یک دقیقه استراحت کنید. آنقدر این تمرین را تکرار کنید تا رانتان خسته شود.

   2. Straight leg raises

      روی زمین و به پشت دراز بکشید. سپس اندام تحتانی خود را بدون اینکه زانو خم شود، به مدت 3 ثانیه بلند کرده و نگه دارید. این تمرین را به صورت تک تک و در 5 ست 10 تایی در روز انجام بدهید.

   3. Ankle pump

      روی زمین نشسته و یا دراز بکشید. پای خود را به سمت بالا و بعد پایین برده و بکشید تا ساق پا، منقبض شود. به مدت چند دقیقه این تمرین را انجام بدهید. این تمرین به کاهش تورم زانو و دیگر قسمت های پا کمک می کند.(3 تا 5 بار در روز )

   4. Bed supported knee bends

      روی تخت دراز بکشید و همانطور که کف پایتان روی تخت قرار دارد به آرامی پای خود را جمع کرده و به سمت باسن بیاورید. حدود 10 ثانیه در این وضع بمانید.( هر دو ساعت 5 بار تکرار شود.)

   5. sitting supported knee bends

      روی صندلی نشسته و پای سالم خود را پشت مچ پای آسیب دیده و جراحی شده قرار بدهید. سپس به آرامی زانویتان را صاف کنید و چند ثانیه همانطور نگه دارید و خیلی آرام زانویتان را خم کنید.(3 الی 5 دقیقه)

   6. sitting unsupported knee bend

      لبه یک تخت و یا روی یک صندلی نشسته و پاهای خود را از قسمت ساق پا، آویزان کنید. زانوی عمل شده خود را تا جای ممکن خم کنید تا کف پایتان به زمین بخورد. سپس تنه خود را روی صندلی یه سمت جلو بیرید تا زانوی عمل شده کمی بیشتر خم شود. 5 تا 10 ثانیه تا جایی که ران شما خسته شود، در این وضع بمانید.
      
      نکته: در هفته ی چهارم بعد از عمل به فعالیت های تمرینی و ورزشی خود، قدم زدن و بالا و پایین رفتن از پله را نیز اضافه کنید. برای بالا رفتن و پایین آمدن از پله حتما از نرده های پله و یا دیوار کمک بگیرید. اوایل با عصا راه بروید و کم کم بعد از اینکه توانتسید تعادل خود را به طور کامل حفظ کنید، بدون استفاده از عصا از قدم بزنید.

2. حرکات پیشرفته ورزشی بعد از عمل پای پرانتزی

   این حرکات مخصوص زمانی است که بیمار بتواند بدون استفاده از واکر و عصای زیربغل راه برود.

   1. خم کردن زانو در حالت ایستاده

      برای انجام این تمرین ابتدا باید، با کمک واکر یا لبه صندلی سرپا بایستید. ران و زانوی خود را تا جای ممکن خم کرده و به مدت 5 تا 10 ثانیه در این حالت نگه داشته و سپس خیلی آرام پای خود را پایین بیاورید تا کف پایتان روی زمین بخورد.

   2. خم کردن زانو با کمک

      روی زمین و به پشت دراز بکشید. دو سر یک پارچه و یا ملحفه را در دستتان گرفته و وسط آن را از جلو، روی مچ پای عمل شده خود قرار بدهید. زانویی که عمل شده را خم کنید و با کمک دستان و ملحفه سعی کنید این خم شدن را بیشتر کنید. 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت بمانید و دوباره به حالت اول برگردید.

   3. استفاده از وزنه :(بستن وزنه به مچ پا)

      زمانی که 4 تا 6 هفته از عمل جراحی پای بیمار گذشت، یک وزنه نیم یا یک کیلویی را به مچ پای عمل شده بسته و نرمش های قبل را انجام بدهید. کم کم وزن وزنه ها را بیشتر کرده تا عضلات پا به آرامی تقویت شوند.

   4. دوچرخه ثابت

      جالب است بدانید، دوچرخه ثابت بهترین وسیله برای افزایش دامنه حرکت، تقویت عضلات و مفاصل زانو می باشد. ابتدا نشیمن دوچرخه را طوری که زانویتان کاملا صاف باشد، تنظیم کنید. کف پای شما باید پدال دوچرخه را لمس کند.) در اولین روزهای تمرین به سمت عقب، پدال بزنید و بعد از گذشت مدتی، زمانی که احساس کردید به راحتی می توانید به سمت جلو پدال بزنید، شروع به رکاب زدن به سمت جلو کنید. (در روزهای اول 2 بار در روز و به مدت 10 تا 15 دقیقه رکاب بزنید و به تدریج مدت زمان را به 30 دقیقه برسانید.)

مدت استراحت بعد از عمل پرانتزی پا

یکی از نگرانی های شایع افراد بعد از جراحی، مدت زمان استراحت و دوره نقاهت می باشد. فرد بعد از جراحی پای پرانتزی معمولا با توجه به سیستم ایمنی بدن خود در دوره کوتاهی می تواند به بهبود ۸۰ درصد دست یابد. روز بعد از عمل پای پرانتزی فرد به کمک عصا شروع به راه رفتن کرده و حدود ۲ الی ۴ هفته بعد از جراحی می تواند به کار خود ادامه دهد و حتی می تواند سر کار برود. در نتیجه مدت زمان استراحت فرد بعد از جراحی عمل پای پرانتزی کوتاه بوده و معمولا پس از دو هفته وضعیت پا بهبود می یابد. البته تا سه ماه باید از انجام فعالیت و کارهای سنگین پرهیز شود.