ورزش ها و تمرینات فیزیوتراپی بعد از عمل دیسک کمر

برای آشنایی با نقش فیزیوتراپی و انواع آن در درمان مشکلات و عارضه های کمر، صفحه فیزیوتراپی کمر را مطالعه کنید

فتق و پارگی های دیسک کمر انواع و درجه بندی های گوناگون دارد. گاهی شدت و درجه پارگی آنقدر زیاد است که با فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مخصوص درمان قطعی حاصل نمی شود و پزشک به بیمار توصیه می کند تا جراحی دیسک کمر انجام بدهد. بعد از جراحی نیاز به انجام فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مخصوص است، چرا که بیمار برای بهبود دامنه حرکتی و جلوگیری از خشک شدگی و گرفتگی عضلات و همچنین کاهش درد و التهاب و ترمیم سریع بافت های آسیب دیده نیاز به انجام ورزش های تقویت کننده و تحریک کننده دارد. در این مقاله، شما را با انواع دیسک و درمان های آن، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی موثر و مخصوص بعد ازجراحی دیسک کمر آشنا می کنیم.

انواع دیسک کمر و آسیب های آن

آسیب های کمر در ناحیه دیسک شامل پارگی و فتق دیسک کمر می شوند.  انواع پارگی دیسک کمر عبارتند از:

1. پارگی در خط وسط دیسک (پارگی دیسک سنترال)

   این پارگی با درد کمر همراه است و ممکن است باعث فلج شدن ناگهانی اندام های تحتانی (پا و لگن) و همچنین عدم کنترل مدفوع و ادرار بیمار شود. این درد معمولا در طرف راست و طرف چپ اندام های تحتانی دیده می شود که در این حالت می گوییم بیمار دچار درد سیاتیک دو طرفه شده است.

2. پارگی در یک طرف دیسک

   دیسک کمر می تواند از یک سمت دچار مشکل و پارگی شود. در این نوع پارگی و آسیب درد در اندام تحتانی بیشتر از درد در کمر بوده و معمولا فقط به یک سمت بیمار می کشد.(یک پای بیمار تیر می کشد.) در این حالت می گوییم بیمار دچار درد سیاتیکی یک طرفه شده است.

3. پارگی های داخلی سوراخ های بین مهره ای

   دیسک می تواند فقط در قسمت سوراخ های بین مهره ای دچار پارگی و آسیب شود. در این حالت فقط ناحیه تحتانی بیمار دچار درد می شود و بیمار هیچگونه دردی در کمر خود احساس نخواهد کرد. درد این بیماران به شدت زیاد بوده، زیرا با پارگی دیسک، ریشه عصبی نیز دچار آسیب و فشار شده و درد را دو چندان می کند. باید گفت این نوع پارگی دیسک نادر بوده و به ندرت اتفاق می افتد. از علائم این پارگی، فلج شدن پای بیمار و عدم راه رفتن بیمار بر روی پاشنه پا می باشد. همچنین ممکن است بیمار نتواند مچ پای خود را بالا بیاورد.

4. پارگی دیسک در خارج سوراخ های بین مهره ای

   این نوع پارگی و آسیب نیز به ندرت اتفاق می افتد و درد کمی را ایجاد می کند.

5. پارگی دیسک لاترال

   این پارگی در داخل و خارج فورامن اتفاق می افتد. برای جراحی این نوع دیسک شکافی حدود 7 سانتی متر و خارج از خط میانی ایجاد می شود.

6. پارگی دیسک در ناحیه جلویی ستون فقرات

   این نوع آسیب در ناحیه جلویی ستون فقرات و داخل لگن یا شکم اتفاق می افتد و معمولا هیچ علامت و نشانه خاصی ندارد. جراحی این نوع آسیب و پارگی دیسک نسبت به دیگر آسیب ها و پارگی های دیسک خطرناک تر است، زیرا ممکن است به عروق داخلی شکم آسیب وارد شود.

فیزیوتراپی و الکتروتراپی بعد از جراحی دیسک کمر

بیمار حدود 4 تا 6 هفته بعد از جراحی دیسک کمر، شروع به فیزیوتراپی و توانبخشی ناحیه آسیب دیده و جراحی شده کمر در کلینیک فیزیوتراپی می کند. این توانبخشی به صورت های زیر انجام می گیرد:

1. کمپرس سرد و گرم

   برای کاهش درد از کمپرس های سرد یا گرم استفاده می شود. در ضمن از کمپرس سرد در جهت انقباض عروق خونی و کاهش جریان خون و در نهایت کنترل و کاهش التهاب و گرفتگی عضلانی و درد ناشی از آن استفاده می گردد. از کمپرس گرم نیز در جهت بزرگتر شدن رگ ها و افزایش جریان خون استفاده می شود.

2. باز توانی و تمرینات فیزیوتراپی

   اینگونه تمرینات توسط فیزیوتراپیست و باتوجه به شرایط بدنی بیمار به بیمار ارئه داده می شود و به تسریع در بهبود بیمار کمک می کند.

3. ماساژ درمانی و کایروپراکتیک

   این روش با ماساژ دادن کمر توسط دست و با حرکات چرخشی و دوار صورت می گیرد و به تسکین و کاهش درد و التهاب کمک می کند. الکتروتراپی در جهت ترمیم و بازسازی بافت ها، نواحی آسیب دیده و پارگی های دیسک کمر و همچنین کاهش درد و بهبود درد دیسک کمر استفاده می شوند. فیزیوتراپیست با تحریکات الکتریکی نواحی جراحی شده و یا آسیب دیده به بهود آن کمک می کند. (این روش ها شامل اولتراسوند، دستگاه تنس، اینترفرنشیال و.... می باشند.)

ورزش های بعد از جراحی دیسک کمر

4 تا 6 هفته بعد از جراحی دیسک کمر بیمار برای بدست اوردن توانایی خود و بهبود دیسک کمر باید شروع به تمرینات ورزشی و نرمشی مناسب و تجویز شده توسط فیزیوتراپیست کند. فیزیوتراپیست با توجه به شرایط بیمار و میزان آسیب و جراحی یک برنامه درمانی مناسب را برای بیمار تهیه می کند و طبق آن برنامه و با تمرینات ورزشی مناسب به تسریع در فرایند بهبود بیمار کمک می کند. این تمرینات عبارتنداز :

1. ورزش های تحریک کننده بافت های عصبی

   این دسته از ورزش ها برای پیشگیری و جلوگیری از چسبندگی بعد از جراحی دیسک انجام می شود. بهتر است این ورزش ها روزانه چندین مرتبه تکرار شوند.
   1. روی زمین دراز بکشید و یکی از پاهای خود را از زانو خم کم کرده و پای دیگر را صاف نگه دارید. سپس پشت ران پایی که از زانو خم شده را با دست بگیرید و تاجای ممکن زانو را بالا کنید و پا را صاف کنید و چند ثانیه در این حالت بمانید. سپس به آرامی پا را پایین بیاورید و کمی استراحت کنید و این تمرین را مجددا با پای دیگرتان انجام دهید. ( این تمرین را روزانه در سه ست 5 مرتبه ای تکرار کنید.)

      

   2. به حالت دمر و روی شکم قرار گرفته و سپس یکی از پاهای خود را از زانو خم کنید و به سمت باسن خود بالا بیاورید. پای دیگر را صاف نگه دارید. سپس هم زمان با صاف کردن پایی که به سمت بالا برده شده و پایین آوردن آن پای دیگر که روی زمین و صاف قرار گرفته را به سمت بالا بیاورید و خم کنید. در این تمرین باید عضلات شکم را منقبض کنید.

      

   3. روی زمین دراز بکشید و در حالی که کف پاها روی زمین قرار گرفته و زانوها خم است، باسن و کمر خود را از روی زمین بلند و چندین ثانیه در این حالت بمانید سپس به آرامی باسن و کمر خود را روی زمین قرار دهید. این تمرین را چندین مرتبه تکرار کنید.

      

   4. پل زدن با یک پا نیز از دیگر تمرینات تحریک کننده عصب می باشد. در این حالت باید همانطور که روی زمین دراز کشیده اید کف یکی از پاها را روی زمین قرار داده و پای دیگر را بند کنید. دست ها را برای حفظ تعادل روی زمین و درکنار بدن دراز کنید و از ناحیه کمر به پایین را از روی زمین بلند کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت عادی برگردید. این تمرین را با پای دیگرتان نیز انجام دهید و چندین بار با استراحت میانی این تمرین را تکرار کنید.

      

2. ورزش های پایدارکننده ستون فقرات

   این دسته از ورزش ها باید در اولین فرصت بعد از جراحی دیسک کمر انجام گرفته و کم کم آن ها را افزایش داد. این ورزش ها بسیار مهم و ضروری هستند زیرا به افزایش قدرت عضلات کمک کرده و فشار بر ستون فقرات را کاهش می دهند.
   1. درحالی که به پشت خوابیده اید، ابتدا زانوها را خم کرده و کف پاها را بر روی زمین قرار بدهید. شکم را به سمت داخل برده و جمع کنید. (مثل زمانی که می خواهید یک شلوار تنگ را بپوشید) 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس شکم خود را آزاد کنید. همزمان با عضلات عمقی شکم عضلات لگن را نیز منقبض و سفت کرده و حدود 5 تا 10 ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید. (بهتر است این تمرین را روزانه سه ست 10 تا 15 تایی تکرار کنید.)

      

   2. شکم و لگن خود را مانند تمرین قبل منقبض کنید. همزمان با منقبض کردن شکم و لگن در وضعیت چهار دست و پا قرار بگیرید و دست های خود را به صورت تناوبی بالا و پایین بیاورید. ( پشت پاهای شما باید صاف باشد) این تمرینات را نیز چندین مرتبه در روز انجام دهید.

      

   3. دمر روی شکم دراز بکشید، درحالی که عضلات شکم و لگن را منقبض کردید، به طور همزمان دست ها را به صورت متناوب بالا و پایین بیاورید. باید پاها صاف باشد و به سمت عقب کشیده شود. (نفس را حبس نکنید) این کار را حداقل روزانه سه ست 10 تا 15 تایی انجام دهید.

      

3. حرکات نوسانی لگن

   

   روی زمین دراز بکشید و مانند تمرینات قبل، عضلات شکم و لگن را منقبض کنید و به طور همزمان قوس کمر را متناوبا کم و زیاد کنید. (کف پاها روی زمین، زانوها خم و دستها به حالت دست به سینه قرار بگیرد.) این تمرین را حدود سه ست 10 تا 15 تایی تکرار کنید.

4. حرکات نوسانی لگن در حالت خوابیده به پهلو

   

   روی زمین و به پهلو دراز بکشید. همزمان با راست کردن ستون فقرات، عضلات لگن و شکم خود را منقبض کنید. زانوها را کمی خم کنید. سپس به صورت پی در پی و پیوسته پای بالایی خود را بلند کرده و دوباره به پایی که روی زمین است نزدیک کنید و بچسبانید.(حالتی مثل باز و بسته شدن صدف) روزانه حداقل سه ست 15 تا 20 تایی این تمرین را تکرار کنید. این تمرین را پای دیگر و درجهت برعکس انجام دهید.( یعنی اگر به پهلو راست خوابیدید این بار به پهلوی چپ بخوابید.)

5. کشش عضلات پشت پا در حالت خوابیده

   

   روی زمین دراز بکشید و پاهای خود را صاف کنید. با کمک یک بند یکی از پاهای خود را به سمت بالا بیاورید و همزمان عضلات شکم و لگن را منقبض کنید. سعی زانوهایتان صاف بماند. حدود 20 تا 30 ثانیه در این حالت مانده و پا را بکشید. سپس پا را روی زمین قرار دهید و این تمرین را با پای دیگرتان انجام دهید. در آخر استراحت کنید و این تمرین را روزانه برای هر پا حدود 4 بار تکرار کنید.

6. اسکات

   

   با دستان خود از یک صندلی بگیرید و زانوهایتان را حدود 60 درجه خم کنید. باید ستون فقرات صاف باشد و به طور همزمان عضلات شکم و لگن منقبض شوند. سپس دوباره بایستید و این تمرین را چندین مرتبه پشت سر هم انجام دهید. کمی استراحت کنید و برای ست دوم آماده شوید.(روزی سه ست 10 تا 15 تایی انجام شود.)

7. کشش ایستاده عضلات پشت پا

   

   نزدیک به دیوار بایستید و ستون فقرات خود را صاف کنید. عضلات شکم را منقبض کرده و با دست های خود دیوار را فشار دهید. دست ها باید صاف و مستقیم باشد و پاها باید یکی جلوتر و نزدیک به دیوار و دیگری صاف و عقب تر قرار بگیرند. پای جلویی را کمی خم کنید و حدود 20 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید. سپس عضلات را شل کنید و به حالت اول برگردید. بهتر است این تمرین را با هر دو پا انجام دهید.(پاها را جابه جا کنید.) این تمرین را چندین بار انجام دهید و توجه کنید کشش نباید باعث درد شود. اگر درد احساس کردید تمرین را متوقف کنید.

مراقبت های بعد از جراحی دیسک کمر

1. گذاشتن کمپرس سرد(کیسه یخ) به مدت 15 تا 20 دقیقه بر روی محل جراحی شده کمر.
2. تا سه هفته بعد از جراحی نباید به سمت جلو خم شد.
3. در 4 تا 6 هفته اول جراحی نباید اجسام سنگین را جا به جا کرد.
4. دوش گرفتن بعد از گذشت 7 روز از جراحی مجاز است.
5. از هفته دوم جراحی دیسک کمر به بعد می توان رانندگی کرد، اما نه خیلی طولانی.
6. از نشستن های طولانی پرهیز شود.
7. ورزش های آبی را می توان پس از گذشت 2 تا 3 هفته از جراحی دیسک کمر شروع کرد. البته باید زخم به طور کامل بهبود پیدا کرده باشد.
8. راه رفتن روی تردمیل و پدال زدن دوچرخه از جمله ورزش هایی است که باید با صلاح دید جراح انجام داده شود.
9. طرز صحیح نشستن روی صندلی و پشت میز کار و همچنین دراز کشیدن در وضعیت بهبود دیسک کمر نقش مهمی دارد.
10. طرز صحیح بلند کردن اجسام از روی زمین.
11. شروع حرکات ورزشی اختصاصی بعد از جراحی دیسک کمر(زیر نظر جراح و توسط فیزیوتراپیست)

سوالات متداول در خصوص ورزش بعد از جراحی دیسک کمر

1. ورزش های مضر برای مبتلایان به مشکلات دیسک کمر کدامند؟

   1. کرانچ و دراز نشست

      این تمرین در صورتی که بدون مشورت و تجویز فیزیوتراپیست انجام بگیرد، بدترین تمرین برای کسانی است که دچار دیسک کمر و گرفتگی رگ سیاتیک هستند.

   2. بلند کردن وزنه

      این حرکت به دیسک و ستون فقرات فشار زیادی وارد می کند.

   3. پرس پا

      این تمرین باعث گرد شدن ستون فقرات می شود و برای کسانی که دچار عارضه های دیسک کمر هستند، توصیه نمی شود.

   4. دوچرخه سواری

      این ورزش برای شرایطی که دیسک در ناحیه پایینی دچار آسیب و بیرون زدگی شده باشد، بسیار مضر است.

2. بعد از جراحی، چه زمانی می توان شروع به انجام تمرینات ورزشی کرد؟

   حدود دو هفته بعد از جراحی می توان شروع به انجام تمرینات فیزیوتراپی و ورزشی کرد. البته حتما باید برای انجام این ورزش ها با پزشک و فیزیوتراپیست مشورت کرد. بعد از تایید پزشک، فیزیوتراپیست با توجه به آسیب نوع و درجه آن و همچنین جراحی دیسک و نوع آن و بررسی شرایط بیمار، تمرینات ورزشی مناسب و مخصوصی را برای بیمار تنظیم کرده و ارائه می دهد.