درمان واریس پا با فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی | درمان قطعی واریس

بخشی از مشکلات بدن به دلیل مشکلات عروقی اتفاق می افتند و موجب ناراحتی ها و اختلالات مختلف در نواحی مختلف بدن می شود. یکی از این عوارض واریس (Varicose veins) می باشد که می تواند به دلایل محیطی، ژنتیکی و همچنین سبک زندگی فرد اتفاق بیفتد و بیش از همه موجب ناراحتی، درد و بد شکلی پاها شود. در این مقاله می خواهیم به بررسی این عارضه بپردازیم و علاوه بر آن تاثیر فیزیوتراپی را بر روی بهبود این عارضه مورد بررسی قرار دهیم. جهت اطلاع بیشتر از این عارضه و فیزیوتراپی بیماران مبتلا به واریس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

واریس چیست؟

واریس یک عارضه عروقی است که با اتساع سیاهرگ و یا وریدهای بدن همراه می باشد. به طور کلی سه رگ اصلی در بدن ما وجود دارد. یکی از این رگ ها سرخرگ بوده که موجب انتقال خون از قلب به دیگر اندام بدن می شود و دیگری سیاهرگ است که برعکس این عمل را انجام داده و خون را از اندام به قلب باز می گرداند. نوع سوم نیز مویرگ ها هستند که در محل اتصال سرخرگ و سیاهرگ قرار گرفته اند و به تبادل غذایی و اکسیژن رسانی کمک می کنند. چنانچه دریچه های موجود در داخل سیاهرگ دچار اختلال شوند و نتوانند به خوبی خون را انتقال دهند، خون در درون وریدها باقی مانده و بعد از مدتی سیاهرگ متسع می شود و کارایی دریچه ها نیر بدتر می شود. در نهایت به دنبال این اتفاق واریس اتفاق می افتد.

علائم واریس

عارضه واریس مانند سایر بیماری ها و آسیب ها با علائم و نشانه هایی همراه بوده و با بروز این نشانه ها باید فرد سریعا جهت تشخیص و درمان و جلوگیری از تشدید آن و آسیب های جدی تر به پزشک مراجعه کند. علائم واریس عبارتند از:

1. تغییر رنگ پوست و مایل شدن آن به رنگ کبود (آبی و قرمز)
2. تورم و التهاب ناحیه مبتلا به واریس مچ پاها، ساق پاها و...
3. خارش و سوزش پوست ناحیه واریس
4. احساس سنگینی، درد و خستگی بیش از حد در پاها و تشدید آن با نشستن و ایستادن بیش از حد
5. پوسته پوسته شدن پوست و یا برجستگی رگ ها
6. خشک و نازک شدن پوست ناحیه مبتلا
7. ایجاد زخم های باز در محل واریس

علل ایجاد واریس

عروق و رگ های خونی بدن دارای دریچه های یک طرفه بوده و مانع بازگشت خون به عقب می شوند. چنانچه دیواره های رگ ها دچار کشیدگی شوند، به دلیل کاهش انعطاف پذیری آن ها آسیب ها و ضعف هایی در این دریچه ها ایجاد شده و در نهایت موجب اختلال آن ها می شود. در این وضعیت خون رسانی به قلب با مشکل مواجه شده و خون در عروق انباشته می شود. این اتفاق می تواند با بروز بیماری های خاص، شرایط خاص و همچنین دیگر عوامل محیطی ایجاد شود. در ادامه چندین مورد از علل و دلایل واریس را بررسی خواهیم کرد:

1. بارداری

   در دوران بارداری حجم خون داخل رگ ها بیشتر شده و به علت رشد جنین نیز وزن مادر افزایش یافته و فشار بیشتری به پاها وارد می شود. به دنبال این فشار و همچنین تغییرات هورمون های استروژن و پروژسترون، ممکن است مادر دچار واریس پا و تورم پا شود. البته بعد از زایمان این تنوع واریس معمولا برطرف می شود و فقط بخشی از علائم آن باقی می ماند.

2. بیماری و شرایط خاص

   بیماری هایی از جمله مشکلات قلبی، مشکلات هورمونی، اختلالات عروقی (فشار خون بالا)، تیروئید و شرایط خاص از جمله اضافه وزن و چاقی، یائسگی، ایستادن های طولانی بر روی پاها و... می توانند موجب بروز واریس شوند. فشار خون بالا موجب ورود فشار زیاد به رگ ها و عروق شده و به دنبال آن در صورتی که فرد به یبوست، مشکلات ادراری ،مشکلات پروستات و ... مبتلا باشد، ممکن است موجب بروز واریس در پاها شود.

3. ژنتیک

   ژنتیک و عوامل ژنتیکی نیز ممکن است زمینه ای برای مشکلات عروقی و واریس فراهم کنند و در سنین بالاتر موجب ناراحتی فرد شوند.

4. جراحت، آسیب و جراحی

   جراحت ها، آسیب ها و همچنین جراحی ها می توانند موجب آسیب عروق و رگ ها شده و به مرور زمان به واریس تبدیل شوند.

روش های تشخیص واریس

همیشه تشخیص موجب درمان سریع تر عارضه و جلوگیری از عوارض شدید تر و بدتر می شود. تشخیص واریس نیز در صورتی که به موقع صورت بگیرد، می تواند به موفقیت درمان و بهبود فرد کمک کند. بعد از بروز علائم گفته شده فرد نزد پزشک رفته و پزشک نیز با بررسی علائم و سوابق پزشکی بیمار و همچنین انجام آزمایشات مختلف نوع عارضه، علت ایجاد آن و میزان آن را بررسی می کند:

1. مشاهده و لمس

   پزشک جهت بررسی رگ های واریسی و نوع آن و همچنین بررسی زخم واریس ناحیه دردناک و مبتلا را مورد مشاهده قرار داده و همچنین لمس می کند تا تورم، درد و برجستگی را نیز تشخیص دهد.

2. سونوگرافی داپلر

   این روش تشخیصی نوعی سونوگرافی و تصویر برداری بوده که توسط امواج صوتی انجام گرفته و در آن پزشک می تواند رگ های بدن را مورد بررسی قرار دهد. این نوع سونوگرافی می تواند خون لخته شده در عروق و میزان اختلالات عروق را نیز نشان دهد.

3. سونوگرافی داپلکس

   این روش تشخیصی زمانی است که پزشک از سونوگرافی داپلر و سونوگرافی عادی استفاده می کند تا بتواند علاوه بر دیدن رگ ها و ناراحتی های موجود در محل عارضه و آسیب، میزان لختگی خون و وضعیت رگ را مورد بررسی قرار دهد.

4. ونوگرافی

   این روش تشخیصی به منظور تهیه عکس از وریدها انجام گرفته و معادل با آنژیوگرافی می باشد. این تصویر برداری توسط اشعه ایکس و ماده ای به نام حاجب انجام شده و برای افرادی که بیماری های خاص از جمله آلرژی و حسایت پوستی دارند و یا افراد باردار مضر بوده و انجام نمی گیرد. در این روش پزشک از ناحیه کشاله ران و یا پشت زانو شروع کرده و با بی حسی موضعی این نواحی، آنژیوکت را به داخل ورید سیاهرگ قرار می دهد. سپس با تزریق ماده حاجب به داخل رگ، از داخل رگ عکس گرفته و می تواند تنگی و انسداد عروق، لخته خون و دیگر عواملی که موجب ایجاد فشار و ناراحتی شده را مورد بررسی قرار دهد. این روش در بخش قلب صورت گرفته و بیمار حدود ۶ ساعت بستری خواهد شد.

5. پلتیسموگرافی

   این روش تشخیصی جهت بررسی تغییرات حجمی ارگان ها صورت گفته و می تواند به طور غیر مستقیم میزان تغییرات خون در بافت ها را مورد بررسی قرار دهد و در صورت تنگی عروق پزشک را از این موضوع مطلع سازد.

6. تست ترندلنبرگ

   این روش برای بررسی سلامت و عملکرد دریچه ها و قلب انجام شده و پزشک از طریق آن می تواند تا حدی میزان عملکرد دریچه سیاهرگ های عمقی و همچنین سطحی را مورد بررسی قرار دهد.

انواع رگ های واریسی

رگ های واریسی انواع مختلفی داشته و توسط دیواره ها و دریچه ها های ضعیف ایجاد می شوند که انوع رگ های واریسی شامل موارد زیر می شوند:

1. واریس صافن کوچک

   این نوع واریس در صورتی اتفاق می افتد که ورید صافن کوچک در فاصله بین زرد پی و یا تاندون تاشیل پا تا قسمت عمقی زانو دچار واریس و برجستگی شود. در این وضعیت قسمتی از مچ پا و همچنین پشت زانو دچار ظاهر ناخوشایندی خواهد شد.

2. واریس صافن بزرگ

   این نوع واریس در صورتی اتفاق می افتد که ورید صافن بزرگ و همچنین سایر انشعابات اصلی آن از قسمت مچ پا تا کشاله ران دچار واریس و برجستگی شوند. در این وضعیت پشت پا و قسمت خارجی ران ها و همچنین ساق پا، ظاهر ناخوشایندی خواهند داشت.

3. واریس متوسط

   این نوع واریس به راحتی قابل مشاهده بوده و فرد می تواند با کبودی رنگ رگ ها این عارضه را روی پاهای خود مشاهده کند و از بروز آن مطلع شود. این نوع واریس باید سریعا تحت درمان قرار بگیرد، چرا که می تواند پیشرفت کند و با تشدید و پیشرفت آن، فرد متحمل عوارض جدی تری خواهد شد.

4. واریس شاخه ای

   این نوع واریس شاخه ای بوده و به صورت تکه ای برجسته در پشت زانو دیده می شود. این واریس یک تکه بوده و نسبت به واریس صاف بزرگ قطر و برجستگی کمتری دارد.

5. واریس عنکبوتی و یا مشبک

   نوعی دیگر از واریس و رگ های واریسی که به عنوان تارهای عنکبوتی شناخته می شوند، واریس مشبک یا عنکبوتی می باشد. این واریس شامل رگ های آبی رنگ و قرمز رنگ خوشه ای شده و روی پاها مخصوصا در نواحی زیر زانو و همچنین قسمت خارجی ران دیده می شوند. باید گفت این نوع واریس عارضه خاصی نداشته و بی ضرر است و معمولا در خانم ها شایع تر می باشد.

6. واریس شدید

   این نوع واریس طوری است که اگر سریعا جهت درمان آن اقدام نشود، رگ های واریسی در آن برجسته شده و عوارضی از جمله زخم پاها و همچنین تورم شدید پاها اتفاق خواهد افتاد.

درمان واریس با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی و توانبخشی همراه با تکنیک های مختلف دستی، غیر دستی و ورزشی می تواند به بهبود وضعیت بیمار مبتلا به واریس کمک کند. این روش درمانی موجب بهبود وضعیت بیمار شده و می تواند از تشدید واریس و بروز عوارض و مشکلات ناشی از آن نیز جلوگیری کند و وضعیت سلامت بدن فرد را کنترل کند. همچنین می تواند از بروز این عارضه در افرادی که احتمال ابتلای آن ها به واریس زیاد می باشد، جلوگیری کند. کلیه تمرینات فیزیوتراپی و همچنین تکنیک های آن توسط فیزیوتراپیست و با توجه به شدت واریس، وضعیت سلامت بیمار و سایر عوارض ایجاد شده انجام می گیرد و به تقویت عضلات ضعیف، بهبود و کاهش دردهای ایجاد شده در پاها، کنترل فشارخون، بهبود مشکلات یبوست و...می پردازد. در ادامه چندین مورد از تکنیک های فیزیوتراپی افراد مبتلا به مشکلات عروقی و واریس را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1. تمرین درمانی و تکنیک های ورزشی

   بخشی از درمان افراد مبتلا به واریس مختص به حرکات و تکنیک های ورزشی و تمرین درمانی می باشد. این تکنیک ها، تمرینات و حرکات ورزشی توسط فیزیوتراپیست تنظیم و ارائه شده و می تواند به تقویت و بهبود وضعیت گردش خون، باز شدن عروق، شل شدن عضلات خشک، منقبض و ضعیف بدن، برقراری تعادل بدن به هنگام راه رفتن و ایستادن، کاهش درد و تورم پا و... کمک کنند. شنا، دوچرخه سواری، قدم زدن و ... از جمله ورزش هایی است که به بهبود و کنترل وضعیت فرد مبتلا به واریس کمک کرده و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری می کند. در ادامه به بررسی این تکنیک های ورزشی می پردازیم:

   1. بالا بردن پا

      ابتدا روی زمین و به پشت دراز کشیده و در همین شرایط هر دو پای خود را صاف و کشیده روی زمین قرار دهید. زانوی پای سالم خود را خم کنید و کف پا را روی زمین حفظ کنید. پای آسیب دیده را حدود 20 سانتی متر از سطح زمین بلند کنید و زانو را هم چنان صاف نگه داشته و خم نکنید. (عضلات ران را منقبض و سفت کنید.) خیلی آرام پای خود را پایین آورده و روی زمین قرار دهید. این حرکت را مجددا انجام دهید.

   2. چرخش مچ پا

      برای انجام این تمرین ابتدا روی صندلی نشسته و سپس پاهای خود را به صورت صاف و بدون خم کردن زانو از صندلی آویزان کنید. نباید کف پاها روی زمین قرار بگیرد. پاهای خود را از ناحیه مچ به سمت داخل بچرخانید و بار دیگر پاها را به سمت خارج بچرخانید. این حرکت را چندین مرتبه انجام دهید.

   3. ایستادن روی پنجه

      برای انجام این تمرین ابتدا بایستید و جهت برقراری و حفظ تعادل از پشت یک صندلی و یا دیوار کمک بگیرید. سپس پاها را در عرض شانه ها از هم باز کرده و انگشتان و پنجه پا را به طرف جلو قرار دهید. خیلی آرام پاشنه پاها را از روی زمین بلند کرده و در حالی که روی پنجه ها ایستاده اید، چندین ثانیه در این حالت بمانید و سپس خیلی آرام پاشنه پا را روی زمین قرار دهید. این تمرین را چندین مرتبه انجام داده و تکرار کنید.

   4. یوگا

      یوگا مجموعه ای از ورزش ها و حرکات کششی بدن بوده که موجب تسکین درد، متمرکز شدن ذهن، برقراری آرامش، تعادل و تسکین روحی و جسمی فرد می شود. این مجموعه شامل تکنیک های مختلفی می باشد که یکی از این تکنیک های موثر در درمان واریس پا ویپاریتاکارانی بوده که به افزایش گردش خون و سلامت عروق کمک می کند. برای انجام این تکنیک ابتدا باید روی زمین و یا تشکچه ای دراز بکشید و شانه خود را به دیوار نزدیک کنید. سپس در همان حالت بدن را چرخانده و پاها را به سمت بالای دیوار حرکت دهید. در آخر بدن را طوری قرار دهید که پایین بدن به دیوار چسبیده باشد. (این تمرین را حتما زیر نظر فیزیوتراپیست انجام دهید.)

   5. پیاده روی

      پیاده روی استاندارد همراه با پوشش مناسب از جمله کفش اسپرت با قالب استاندارد می تواند به بهبود درد پاها، انسداد عروق، گردش خون بهتر در پا و جلوگیری و درمان واریس پا کمک کند. بهتر است روزانه ۳۰ الی ۴۵ دقیقه را به پیاده روی اختصاص دهید.

   6. شنا

      جهت تسکین درد و همچنین بهبود وضعیت گردش خون در پاها بهتر است شنا کنید. شنا موجب حرکت پاها به سمت بالا شده و از جمع شدن خون در پاها جلوگیری می کند. این ورزش می تواند به تسکین درد و تورم عضلات نیز کمک کند.

   7. دوچرخه

      تکنیک پا دوچرخه در فضای آزاد و یا بسته به صورت دوچرخه سواری و یا دوچرخه ثابت صورت گرفته و می تواند به افزایش گردش خون، جلوگیری از انسداد عروق و... کمک کند و موجب بهبود وضعیت واریس پا شود. همچنین این ورزش قدرت عضلانی پاها را نیز بالا برده و از پا در مقابل آسیب ها و ضعف های عضلانی محافظت می کند. شما می توانید در خانه با دراز کشیدن و بردن پاها به سمت بالا و خم کردن زانوها، حالتی شبیه دوچرخه زدن را در پاها ایجاد کنید و به صورت ثابت پا دوچرخه بزنید.

2. مگنت تراپی

   مگنت تراپی یا همان الکترومغناطیس درمانی به روش های مختلف انجام شده و می تواند به بهبود گردش خون، افزایش سطح اکسیژن، انتقال بهتر مواد مغذی به نواحی آسیب دیده کمک کند. در این روش فیزیوتراپیست با اعمال نیروی مغناطیسی در ناحیه آسیب دیده پا، موجب ایجاد میدان مغناطیسی در بدن شده و در نهایت با تحریک بافت های آسیب دیده به ترمیم آن ها و کاهش دردهای پا و همچنین بهبود رگ های واریسی پا می پردازد.

3. لیزرتراپی با لیزر سرد

   یکی دیگر از روش های کاربردی و موثر فیزیوتراپی که به گردش خون بهتر پاها کمک می کند و از تجمع خون در پاها و انسداد عروق و بروز واریس جلوگیری می کند، لیزرتراپی با لیزر کم توان و سرد می باشد. از آنجایی که لیزر کم توان با شدت کم انجام می شود، بدون این که موجب تخریب بافت ها و یا سوختن آن ها شود، به آزادسازی اندورفین کمک کرده و موجب کاهش شدت درد و تورم و همچنین تحریک بافت های عصبی و آسیب دیده پاها می شود. در نتیجه به بهبود واریس و وضعیت حرکتی پاها نیز کمک می کند.

4. منوال تراپی

   یکی دیگر از متدها و تکنیک های فیزیوتراپی واریس پا که به کمک دست فیزیوتراپیست صورت می گیرد و می تواند به بهبود وضعیت عضلات آسیب دیده، افزایش و بهبود جریان خون در پاها، جلوگیری از جمع شدن خون و انسداد عروق و همچنین جلوگیری از ضعف و یا اسپاسم عضلات کمک کند، منوال تراپی می باشد. منوال تراپی می تواند به صورت تکنیک های مختلف از جمله کایروپراکتیک (با کمک ماساژ دست فیزیوتراپیست) انجام شود و به بهبودی جریان و گردش خون در پاها، جلوگیری از انسداد عروق و تجمع خون در پاها و همچنین بهبود ضعف عضلات، گرفتگی عضلات، کاهش و عوارض و علائم موجود در پا کمک کند.

5. اولتراسوند تراپی

   اولتراسوند، از روش های پرکاربرد فیزیوتراپی و الکتروتراپی بوده که با استفاده از دستگاه و با اعمال امواج فراصوت به ناحیه مبتلا به واریس و پاها انجام می گیرد. در این روش فیزیوتراپیست، موجب تحریک و ترمیم بافت های عصبی، افزایش گردش خون و عدم جمع شدن خون در پاها می شود. در نتیجه به بهبود علائم و عوارض ناشی از واریس نیز کمک می کند.

6. آب درمانی

   آب درمانی از روش های کاربردی و موثر فیزیوتراپی بوده و آب نیز موجب تسکین ناراحتی هایی از جمله درد، اسپاسم های عضلانی بدن شده و همچنین می تواند به آرامش بدن و پاها، جلوگیری از تجمع خون در پاها و بروز واریس نیز کمک کند. این روش به صورت تکنیک های ورزشی و ماساژ های مختلف، راه رفتن درون آب، ایروبیک و همچنین یوگا در آب صورت گرفته و موجب بهبود واریس می شود.

عوارض واریس

عوارض واریس عبارتند از :

1. تورم پاها

   این عارضه جزئی از علائم و نشانه های واریس نیز می باشد. از آنجایی که با عارضه واریس عروق دچار اختلالاتی می شوند و رفت و برگشت خون به قلب به صورت درست اتفاق نمی افتد، مایع ادم نیز در اطراف و مچ پا جمع شده و در نهایت پا دچار تورم می شود.

2. زخم وریدی

   از دیگر عوارض واریس که می تواند از علائم این عارضه نیز باشد، می توان به زخم های وریدی اشاره کرد. این زخم ها به صورت باز اتفاق افتاده و با خونریزی همراه می باشند. عدم گردش خون مناسب و همچنین کمبود مواد مغذی در بافت های آسیب دیده می تواند موجب بروز این زخم ها در نواحی انگشتان، مچ و ساق پا شود.

3. التهاب رگ ها یا ترومبوفلبیت

   واریس می تواند موجب التهاب رگ های سطحی و بروز عارضه ترومبوفلبیت شود که به دنبال این اتفاق نیز فرد دچار خارش، حرارت و داغی، قرمزی و تورم در محل آسیب دیده (پا و دست) می شود.

4. Blow- out

   از دیگر عوارضی که به دنبال واریس ممکن است برای بیمار اتفاق بیفتد و موجب ناراحتی او شود، پدیده ای به نام blow- out یا همان تورم بادکنکی می باشد. این عارضه به دلیل جریان معکوس خون اتفاق افتاده و موجب بادکنکی شدن رگ و باد کردن آن می شود.

سوالات متداول

1. چه کسانی بیشتر دچار واریس می شوند؟

   واریس از عوارضی است که در سنین خاص و برخی افراد بیشتر اتفاق می افتد. این افراد عبارتند از:

   • افراد در سنین بالای ۵۰ و سالمندان

     افزایش سن در بروز هر عارضه ای نقش داشته و در بروز واریس نیز بی تاثیر نیست. معمولا افرادی که دچار واریس در پاها می شوند در سنین بالای ۵۰ سال قرار دارند. در نتیجه می توان گفت این افراد بیش تر از سایر افراد دچار واریس می شوند.

   • زنان باردار

     افزایش جریان خون در رگ ها، تغییرات هورمون ها و همچنین وزن جنین و فشار وارد شده بر پاها در دوران بارداری می تواند موجب بروز واریس شود. در نتیجه زنان حامله نیز نسبت به سایر افراد بیشتر دچار واریس می شوند.

   • افراد مبتلا به بیماری های خاص

     افراد مبتلا به بیماری های قلبی، مشکلات هورمونی، اختلالات عروقی (فشار خون بالا)، تیروئید و همچنین افرادی که از شرایط خاصی از جمله اضافه وزن و چاقی، یائسگی، ایستادن های طولانی بر روی پاها و... برخوردارند، نیز بیشتر از دیگر افراد دچار واریس می شوند.

   • افرادی که بیش از حد روی پا می ایستند.

     افرادی که شغل و فعالیت های آن ها به طوری است که در مدت زمان طولانی روی پاها می ایستند و بر پاهای خود فشار می آورند، بیش از دیگر افراد دچار این عارضه می شوند.

2. چگونه از ابتلا به واریس جلوگیری کنیم؟

   می توان با رعایت برخی نکات، تا حد زیادی از بروز واریس و عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد. این نکات عبارتند از:
   1. کنترل و کاهش وزن
   2. مصرف تغذیه مناسب و سالم (پرهیز از مصرف بیش از حد چربی، الکل و..)
   3. پرهیز از کشیدن سیگار و مواد مخدر و همچنین ترک آن
   4. عدم ایستادن و نشستن های طولانی
   5. عدم استفاده مکرر و پوشیدن شلوارهای تنگ
   6. درمان مشکلات یبوست
   7. پیاده روی روزانه و فعالیت های ورزشی سبک