سکته مغزی | فیزیوتراپی و ورزشهای بعد از سکته مغزی در منزل و کلینیک

سکته مغزی (Stroke) یکی از عوارضی است که می تواند موجب اختلالات شدید حرکتی و عصبی در بدن شود. به طور کلی سکته یک رویداد خطرناک بوده و در صورتی که فرد بتواند آن را پشت سر بگذارد و نجات یابد، ممکن است به عوارض شدید حرکتی مخصوصا اختلال در حرکت دست و پا، اختلالات گفتاری، ضعف عضلانی، عدم کنترل ادرار و مدفوع و همچنین بی حس یا فلجی دچار شود. فیزیوتراپی در خصوص این افراد خدمات تمرین درمانی و همچنین تکنیک هایی ارائه داده و به بهبود سریع و عملکرد بهتر آن ها کمک می کند. در این مقاله تاثیر فیزیوتراپی بر بدن بعد از سکته مغزی را شرح داده در رابطه با سکته مغزی، عوارض ایجاد شده بعد از آن و... صحبت خواهیم کرد.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که خون به مغز نرسد و خون رسانی به مغز دچار اختلال و توقف شود. در نهایت با توقف خون رسانی، رگ دچار گرفتگی شده و بسته می شود و یا ممکن است، پاره گردد. زمانی که پارگی و انسداد در رگ ها ایجاد می شود، اکسيژن به طور کافی به مغز نمی رسد و منجر به مرگ فرد می شود. سکته مغزی درجات و انواع مختلفی داشته که هر کدام از انواع آن می تواند موجب از کار افتادن یک سمت و یا هر دو سمت بدن و حتی مرگ شود. انواع سکته مغزی عبارتند از:

1. سکته ایسکمیک: این سکته در اثر انسداد و بسته شدن رگ ها و عروق اتفاق می افتد.
2. سکته هموراژیک: این نوع سکته مغزی به دلیل پارگی رگ ها و عروق اتفاق می افتد.

نکته : هر دو نوع سکته مغزی در صورت شدید بودن منجر به نرسیدن اکسیژن به مغز شده و در نهایت باعث مردن سلول های مغز، مرگ مغزی و یا مرگ می شوند.

عوارض بعد از سکته مغزی

بعد از سکته مغزی در صورتی که فرد نجات پیدا کند و زنده بماند، مشکلات و عوارضی در بدن او ایجاد شده و گاهی ممکن است تا آخر عمر توانایی حرکتی خود را از دست بدهد. شایع ترین عوارض ایجاد شده در بدن فرد بعد از سکته مغزی عبارتند از:

1. سفتی و اسپاسم عضلات یک سمت بدن

   در این حالت عضلات بدن در یک طرف به صورت سفت و منقبض در آمده و فرد قادر به تکان دادن دست، پا، صورت و... نخواهد بود.

2. احساس ضعف در عضلات بدن معمولا یک سمت بدن

   در این حالت عضلات یک سمت بدن ضعیف شده و دچار شل شدگی می شوند.

3. فلج شدن صورت و یا اندام های مختلف بدن

   در این حالت ممکن است، فرد قادر به حرکت صورت، انگشتان، دست، پا، گردن و... نباشد و به فلج موقت و یا حتی دائم دچار شود.

4. از دست دادن حس و یا کم شدن حس در اندام ها

   یکی از عوارض ایجاد شده در بدن بعد از سکته مغزی، از دست دادن حس می باشد. در این حالت فرد به دلیل آسیب مغزی و اختلال در پیام رسانی عصبی، دچار بی حسی و یا کاهش حس اندام ها شده و گرما، سرما، ضربه و... را احساس نمی کند.

5. ایجاد اختلال در خوردن و بلعیدن غذا

   سکته مغزی می تواند موجب اختلال در خوردن، بلعیدن و قورت دادن غذا شود.

6. اختلال در صحبت

   افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، معمولا به صورت تیکه تیکه، نامفهوم و با لکنت صحبت می کنند و نمی توانند به راحتی کلمات را بیان کنند.

7. ابتلا به عارضه های مغزی

   این افراد معمولا دچار اختلال در مغز شده و به عارضه هایی از جمله پارکینسون مبتلا می شوند.

8. اختلال در حافظه

   افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، گاهی دچار کاهش حافظه و حتی در سنین بالا دچار فراموشی می شوند.

9. سردردهای مداوم و یا شدید

   این افراد به دلیل آسیب مغزی بیشتر دچار سر درد می شوند.

10. اختلال در فعالیت ها

    افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، در فعالیت های روزانه خود و همچنین حس بینایی دچار اختلال و مشکل شده و حتی در خواب آن ها نیز اختلالاتی ایجاد می شود.

فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی

فیزیوتراپی و توانبخشی از روش های موثر در درمان و بهبود بیمارانی است که دچار سکته مغزی و اختلالات عصبی و حرکتی در بدن شده اند و می توانند موجب بهبود وضعیت بیمار، بهبود و برقراری تعادل به هنگام ایستادن و راه رفتن، تقویت عضلات ضعیف شده، افزایش دامنه حرکتی مفاصل، کاهش اسپاسم و خشکی عضلات و بازگشت عملکرد حرکتی نواحی از کار افتاده و... شود. فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی بسیار موثر بوده و موجب تحرک مفاصل از کار افتاده و یا ضعیف می شود. این روش درمانی در دو بخش تمرین درمانی و تکنیک های دستی و غیر دستی ارائه شده و می تواند به بهبود وضعیت سلامت بیمار کمک کند. فیزیوتراپیست، ابتدا وضعیت دستگاه حرکتی و عصبی را بررسی کرده و با بررسی سوابق بیماری فرد و همچنین شدت و نوع سکته مغزی، برنامه ای جامع برای درمان او تنظیم کرده و ارائه می دهد. همچنین نکات لازم و آموزش های لازم از جمله بالا و پایین آمدن از پله، تخت، بلند شدن و ایستادن، راه رفتن و.... را نیز به بیمار و اطرافیان (مراقب) او ارائه داده و به بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیمار و همچنین به جلوگیری از سکته مجدد و تشدید عوارض ایجاد شده کمک می کند. در صورتی که بیمار نتواند تمرینات ورزشی تنظیم شده توسط فیزیوتراپیست را به تنهایی انجام دهد، فیزیوتراپیست به او کمک خواهد کرد و طی انجام تمرین در کنار بیمار حضور خواهد داشت. تکنیک ها و خدمات فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی عبارتند از:

1. شاک ویو تراپی

   شاک ویو، از روش های موثر و کاربردی فیزیوتراپی بوده که بعد از سکته مغزی می تواند با اعمال جریان صوتی در نواحی آسیب دیده، شوکی به بافت ها و تاندون های آسیب دیده وارد کرده و موجب تحریک و ترمیم بافت ها و در نهایت افزایش دامنه حرکتی، افزایش انعطاف پذیری، کاهش اسپاسم و درد، کاهش تورم و ... شود.

2. تیپینگ

   روشی برای ثابت نگه داشتن و بی تحرکی لیگامان ها، تاندون ها و... که در آن از تکنیک های مختلفی بانداژ (نوارچسبنده الاستیک و غیر الاستیک و...) استفاده می کنند. این روش در بهبود وضعیت بیمار بعد از سکته مغزی و دیگر آسیب ها تاثیر بسزایی داشته و جز اولین درمان هایی است که فیزیوتراپیست برای بیمار انجام می دهد تا به بهبود دامنه حرکتی مفاصل بدن، انعطاف پذیریَ هماهنگی و... کمک کند.

3. تحریکات الکتریکی

   یکی دیگر از روش هایی ک فیزیوتراپیست در رابطه با بیماران بعد از سکته مغزی انجام می دهد، تکنیک های الکتروتراپی و یا تحریکات الکتریکی می باشد. در این روش به شکل های مختلف (تنس، اف ای اس و..) و با توجه به وضعیت بیمار جریان اکتریکی را از طریق الکترودها در نواحی مختلف بدن که دچار ضعف، اسپاسم، درد، بی حرکتی، تنبلی و... شده اند، اعمال می کند و موجب بهبود وضعیت بیمار می شود.

4. کامپرشن تراپی

   روش کامپرشن تراپی یا همان فشرده سازی توسط محصولات کامپرشن از جمله جوراب های ساق بلند، باندهای کششی و... دستگاه کامپرشن صورت گرفته و با اعمال هوا به داخل این محصولات به اندام و نواحی مختف بدن فشار وارد می شود. طی این اتفاق جریان خون در بدن افزایش یافته و بهبود اسپاسم، تورم، دردهای عضلانی، گرفتگی رگ و ... کمک می شود. در نتیجه بیماران بعد از سکته مغزی جهت بهبود سریع تر می توانند از این روش درمانی استفاده کنند.

5. لیزرتراپی

   این روش درمانی با تاباندن اشعه لیزر و نور آن به ناحیه آسیب دیده بدن موجب بهبود و تسکین درد و ناراحتی های موجود در آن ناحیه شده و به تحریک غضروف، عصب، بافت های آسیب دیده و ... پرداخته و موجب بهبود عملکرد و افزایش دامنه حرکتی دست پا، گردن و... می شود.

6. منوال تراپی

   یکی از روش های فیزیوتراپی که به صورت دستی و توسط فیزیوتراپیست صورت می گیرد و می تواند به بهبود وضعیت عضلات و جلوگیری از اسپاسم عضلات کمک کند، منوال تراپی می باشد. منوال تراپی به شکل های متفاوتی از جمله کایروپراکتیک و با ماساژ دست فیزیوتراپیست صورت گرفته و موجب بهبود جریان و گردش خون در بدن شده و در نهایت به بهبود ضعف عضلات، گرفتگی عضلات، افزایش دامنه حرکتی، جلوگیری از انسداد و پارگی رگ ها و ... کمک می کند.

مزایای فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی

روش های درمانی فیزیوتراپی هرکدام به گونه ای موجب بهبود وضعیت فرد شده و در بازگشت عملکرد فرد نقش مهمی دارند. مزایای فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی شامل موارد زیر می شود:

1. تسریع بهبود وضعیت سیستم عصبی و حرکتی بدن
2. تسریع و بهبود عملکرد فرد و انجام فعالیت های روزانه
3. بازگشت دامنه حرکتی فرد و مستقل عمل کردن آن (در صورتی که فرد در سنین جوانی باشد.)
4. کمک در انجام کارهای روزانه و شخصی (اکثرا در صورتی که فرد سالمند باشد.)
5. افزایش گردش خون در بدن و خون رسانی بهتر به مغز
6. جلوگیری از سکته مجدد و انسداد و پارگی رگ ها
7. تحریک سیستم عصبی و کمک به بهبود حس های بدن از جمله لامسه، بینایی و...
8. بهبود ضعف های عضلانی بدن
9. جلوگیری از آسیب های شدیدتر و تشدید عوارض ایجاد شده در بدن
10. کاهش اسپاسم و گرفتگی های عضلات بدن
11. کمک به جایگزینی سریع سلول های مرده عصبی مغز

تمرین درمانی بعد از سکته مغزی

بخش مهمی از فیزیوتراپی و توانبخشی بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند، به تمرین درمانی و انجام تمرینات ورزشی مناسب و خاصی اختصاص دارد که توسط فیزیوتراپیست و با بررسی وضعیت بدن بیمار شرایط و عوارض ایجاد شده در بدن او طبق یک برنامه خاص و جامع تنظیم و ارائه داده می شود. این تمرینات به چندین بخش مهم تقسیم بندی شده و به تقویت عضلات ضعیف شده بعد از سکته، بهبود عملکرد دست و پا و نواحی دیگر بدن، افزایش دامنه حرکتی و ... کمک می کنند و شامل موارد زیر می شوند:

1.  تمرینات تقویتی

   این بخش از تمرینات موجب تقویت عضلات ضعیف شده بدن شده و به بهبود آن ها کمک می کند.

2. تمرینات انعطاف پذیری

   این بخش از تمرینات موجب انعطاف پذیری نواحی گردن، بالا تنه، مفصل ران، مفصل شانه شده و به چرخش بهتر این مفاصل و همچنین کشش عضلات جمع کننده و یا خم کننده از جمله زانو، لگن، همسترینگ، ساق پا و پشت پا نیز کمک می کند و به کاهش گرفتگی عضلات می پردازد.

3. تمرینات صورت

   تمرینات و حرکات صورت موجب بهبود حالت صورت در بروز احساسات مختلف می شود و به بهبود فلج عضلات صورت نیز کمک می کند.

4. تمرینات تنفسی

   این تمرینات نیز سبب برقراری آرامش بیمار شده و به بهبود وضعیت ریه و تنفس و عملکرد بهتر ریه ها بعد از سکته کمک می کند. در دورانی که بیمار در بیمارستان و بخش ویژه بستری است، برای تنفس بهتر از لوله گذاری استفاده می شود. فیزیوتراپی می تواند به تخلیه ریه و بهبود تنفس فرد بعد از مرخص شدن از بیمارستان کمک کند و با اکسيژن رسانی بهتر به بهبود آسیب و جلوگیری از سکته مجدد بپردازد.

5. تمرینات تعادلی

   این بخش از تمرینات به برقراری تعادل فرد به هنگام ایستادن و راه رفتن کمک کرده و در صورتی که فرد بعد از سکته، توانایی راه رفتن و تعادل خود را از دست داده باشد، به او کمک می کند تا به مرور زمان و تا جای ممکن بتواند با عصا و یا حتی بدون کمک مجددا راه رفته و حرکت کند. (البته در سنین بالا در بهترین حالت، فرد فقط می تواند با کمک واکر و عصا به راه رفتن و حرکت ادامه دهد.) در ادامه ۶ تمرین موثر بعد از سکته مغزی را به شما معرفی خواهیم کرد:

   • حرکات زانو

     برای انجام این تمرین ابتدا در صورتی که می توانید حرکت کنید، بر روی صندلی نشسته و در غیر این صورت، به کمک فیزیوتراپیست و یا مراقب خود روی صندلی قرار گرفته و یکی از پاهای خود را بلند کنید. پا را تا جای ممکن به سمت بالا آورده و سپس به همان شکل و پا را به محل اول خود بازگردانید. (تا جای ممکن نباید زانو خم شود.) این تمرین را با پای دیگر نیز انجام دهید.

   • بالا بردن تا سینه

     برای انجام این تمرین نیز ابتدا روی صندلی قرار گرفته و در همان حالت پای خود را به سمت بالا و تا سینه آورده و مجددا به حالت اول خود باز گردید. در صورتی که توانایی انجام این کار را نداشته باشید، فیزیوتراپیست یا مراقب به شما کمک خواهد کرد. این تمرین را حدود ۱۰ مرتبه و با هر دو پا انجام دهید.

   • چرخش کف دست

     برای انجام این تمرین، نشسته و آرنج را بر روی میز قرار دهید. در همین وضعیت دست خود را با زاویه ۹۰ درجه حفظ کرده و به کف دستتان نگاه کنید. خیلی آرام کف دست را بچرخانید و دوباره به حالت قبل برگردید. این حرکت رفت و برگشتی را حدود ۱۰ مرتبه انجام دهید. برای انجام این تمرین نیز در صورت لزوم مراقب یا فیزیوتراپیست به شما کمک خواهد کرد.

   • حرکات دورانی روی میز

     برای انجام این تمرین ابتدا دست های خود را به یکدیگر قفل کرده و سپس سعی کنید یک بطری آب را در همان حالت گرفته و بر روی میز حرکت دهید. این حرکت را خیلی آرام و روزانه بیشتر از ۱۰ بار انجام دهید تا عضلات دست تقویت شوند.

   • چرخش به کنار

     برای انجام این تمرین در صورتی که نیاز به مراقب داشته باشید، فیزیوتراپیست به شما کمک خواهد کرد. ابتدا به پشت خوابیده و پاها را با زاویه ۹۰ درجه خم کنید. سپس خیلی آرام و طوری که زانوها زمین را حس کنند، پاها را به یک سمت ببرید. این تمرین را با توجه به برنامه فیزیوتراپی خود انجام دهید.

   • تمرین تعادل

     این تمرین تعادلی به برقراری تعادل بدن کمک می کند. ابتدا در حالیکه نشسته اید، دست ها را به سمت چپ برده و در همان جا نگه دارید و به سمت چپ نکاه کنید. (دقت کنید که کمرتان صاف باشد.) این تمرین را چندین مرتبه انجام دهید.

6. ورزش های آبی

   همانطور که می دانید آب تاثیر خوبی بر روی نرم کردن عضلات، تسکین ناراحتی هایی از جمله درد، اسپاسم های عضلانی بدن بعد از سکته دارد و همچنین می تواند به آرامش بدن نیز کمک کند. ورزش های آبی نیز بخشی از تمرین درمانی محسوب شده و به شکل های مختلفی از جمله، راه رفتن درون آب، ایروبیک در آب و همچنین یوگا در آب صورت گرفته و موجب نرم شدن مفاصل بدن می شوند. از آنجایی که این ورزش ها در آب انجام می شوند، نسبت به ورزش های زمینی به تعادل کمتری نیاز دارند. همچنین لازم به ذکر است که این ورزش ها بر روی سلامت قلب و ریه نیز تاثیر مثبت گذاشته و موجب تقویت قلب و ریه، اکسیژن رسانی بهتر، بهبود فلج عضلانی و... می شوند.
   نکته: ورزش درمانی در آب به کمک فیزیوتراپیست انجام می گیرد.

7. تمرینات و تکنیک های یوگا

   یوگا یکی دیگر از ورزش های آرامش بخش بوده که علاوه بر ایجاد آرامش روحی روانی، تاثیر خاصی بر روی بدن نیز می گذارد و می تواند به بهبود تعادل گام ها و قدم ها و همچنین کاهش لرزش هایی که بعد از آسیب های مغزی و سکته مغزی ایجاد شده کمک کند و به تسکین درد عضلات، شل شدن عضلات و همچنین افزایش انعطاف پذیری بدن و ارتقا اعتماد به نفس بیمار بپردازد. یوگا به کمک تکنیک های مختلف خود موجب بهبود کیفیت عملکردی فرد و همچنین بهبود کیفیت زندگی فرد ( بعد از رد کردن سکته مغزی) می شود.
   نکته: در کنار فیزیوتراپیست ها متخصصین گفتاردرمانی و متخصصین مغز و اعصاب نیز جهت رفع لکنت و کمک به صحبت کردن فرد و همچنین بررسی وضعیت مغز، آسیب مغزی و جلوگیری از سکته حضور داشته و به بهبود بیمار کمک می کنند.

8. آب درمانی و ورزش های آبی

   همانطور که می دانید آب خاصیت آرامش بخش داشته و تاثیر خوبی بر روی نرم کردن عضلات، تسکین ناراحتی هایی از جمله درد، اسپاسم های عضلانی بدن دارد و می تواند در بدن حس شادی نیز ایجاد کند. ورزش های آبی نیز می توانند در بهبود وضعیت بیماران بعد از سکته مغزی نقش موثری داشته باشند. این ورزش ها به شکل های مختلفی از جمله، راه رفتن درون آب، ایروبیک در آب و همچنین یوگا در آب صورت گرفته و موجب نرم شدن مفاصل بدن می شوند، همچنین گاهی فیزیوتراپیست شروع به ماساژ نواحی مختلف بدن به خصوص نواحی سفت و یا بی حس و بی تحرک می کند و موجب افزایش گردش خون کاهش درد، اسپاسم، تورم و... می شود. این ورزش ها می توانند به سلامت قلب، جلوگیری از انسداد رگ ها و همچنین بهبود تنفس و اکسيژن رسانی بهتر در بدن کمک کنند.
   کلینیک فیزیوتراپی رامتن با کادر حرفه ای خود آموزش های لازم را در اختیار بیماران بعد از سکته مغزی قرار داده و به آن ها کمک می کند که بتوانند مجددا به فعالیت های خود ادامه دهند و تاجای ممکن بدون کمک شخص دیگر، فعالیت ها و کارهای شخصی و روزانه خود را انجام دهند. همچنین به تقویت عضلات،افزایش دامنه حرکتی، بازگشت دامنه حرکتی، کشش و انعطاف پذیری بهتر و حفظ و برقراری تعادل به هنگام حرکت و ایستادن کمک خواهد کرد.
   جهت استفاده از خدمات حرفه ای کلینیک درمانی و فیزیوتراپی رامتن و کادر درمانی مجرب و حرفه ای رامتن همین الان با ما تماس بگیرید.

سوالات متداول

1. بعد از سکته مغزی چند جلسه و چه مدت فیزیوتراپی لازم است؟

   بعد از سکته مغزی معمولا در صورتی که وضعیت بیمار تثبیت شده باشد و خطر کاملا رفع شده باشد، بعد از گذشت ۲۴ ساعت از سکته، فیزیوتراپیست درمان خود را شروع خواهد کرد. تعداد جلسات فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی را نمی توان به طور قطعی مشخص و تعیین کرد. در طول درمان با توجه به وضعیت بدن فرد بیمار و صلاح دید فیزیوتراپیست، مشخص می شود که چند جلسه فیزیوتراپی لازم است. در سالمندان معمولا فیزیوتراپی بعد از سکته طولانی بوده و ممکن است فرد نیاز تا آخر عمر نیاز به مراقبت و کمک داشته باشد. به طور معمول در هفته، ۵ بار فیزیوتراپی صورت گرفته و هر جلسه حدود ۴۵ دقیقه زمان می برد.

2. فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی در منزل چگونه انجام می شود؟

   خدمات فیزیوتراپی می توانند علاوه بر کلینیک های درمانی فیزیوتراپی، در منزل نیز انجام شوند. با توجه به شرایط بیمار و در خواست بیمار، فیزیوتراپیست به منزل مراجعه می کند. فیزیوتراپی در منزل به حفظ آرامش و راحتی بیمار کمک کرده و همچنین در مصرف وقت صرفه جویی می کند. فیزیوتراپیست بعد از بررسی وضعیت بیمار و آشنایی با بیمار و مراقب های او، شروع به برنامه ریزی کرده و با آموزش های لازم، تمرینات لازم و همچنین به کارگیری تکنیک های دستی و دستگاهی فیزیوتراپی به بهبود سریع تر فرد کمک می کند. فیزیوتراپی در خانه حس امنیت را در بیمار دو چندان کرده و تاثیر بسیاری در فعالیت ها و درمان او دارد. ابتدا فیزیوتراپیست نحوه بلند شدن، ایستادن، نشستن و... را به بیمار و مراقب او آموزش می دهد و سپس به درمان می پردازد.